Teeven over onzorgvuldig handelen overheid persoonsgegevens

‘Het recht op bescherming van de persoonsgegevens is niet absoluut en kan op bepaalde gronden worden beperkt. Daarom is flexibiliteit voor de publieke sector van groot belang.’ aldus staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie mede namens minister Plasterk van Binnenlandse Zaken in zijn antwoord op kamervragen van het lid van de Tweede Kamer Astrid Oosenbrug. Woordvoerder ICT en privacy van de PvdA.

Oosenbrug stelde haar vragen naar aanleiding van het bericht ‘CBP: Overheid is onzorgvuldig bezig‘ in Binnenlands Bestuur van 18 april 2013. Dit weer naar aanleiding van kritische opmerkingen in het jaarverslag 2012 van het CBP (College Bescherming Persoonsgegevens). Een te ‘flexibele’ omgang met het grondrecht van doelbinding door koppeling en overdracht van bestanden heeft op de langere termijn ‘ondermijnende effecten op het vertrouwen van burgers in de overheid’, aldus CBP-voorzitter Jacob Kohnstamm in een toelichting.

Teeven reageert op een vraag betreffende een citaat uit het voorwoord van het jaarverslag: ‘Voor de burger (en mogelijk ook voor de overheid) is het vervolgens nauwelijks inzichtelijk meer welke gegevens zich waar en waarom over hem bevinden.’ Het voorwoord schetst ook negatieve ontwikkelingen: ‘Bovendien ligt een van de pijlers onder de bescherming van persoonsgegevens onder vuur, te weten doelbinding, het principe dat verder gebruik van persoonsgegevens verenigbaar moet zijn met het oorspronkelijke doel van de verzameling en verwerking.’ Kritiek van het CBP is dat in een conceptverordening die Nederland steunt de overheid de grenzen oprekt voor de omgang met persoonsgegevens. Teeven relativeert het grondrecht door te spreken over de waarborg dat ‘de persoonlijke levenssfeer van de betrokkene niet onevenredig wordt geschaad‘.

Teeven relativeert dit principe van doelbinding in zijn antwoord: ‘Uiteraard moet het koppelen van persoonsgegevens plaatsvinden in overeenstemming met de relevante wetgeving en meer in het bijzonder niet onverenigbaar zijn met het doel waarvoor de desbetreffende gegevens oorspronkelijk zijn verzameld.’ De omschrijving ‘niet onverenigbaar met het doel‘ laat de overheidsplicht los dat het omgaan met persoonsgegevens ‘verenigbaar is met het doel‘. Teeven eigent zich handelingsruimte toe voor de overheid.

Teeven zoekt in zijn antwoorden telkens de grenzen op om de bevoegdheden van de overheid op te rekken ten koste van de burger. Hij stelt zich minimalistisch achter de principes doelbinding en privacy. Teeven zegt de rechten te erkennen en het CBP als toezichthouder te accepteren, maar tracht feitelijk om op een tegengestelde koers uit te komen. Zoals het CBP in het voorwoord opmerkt: ‘Maar de overheid is meer dan politie en justitie alleen’. Aan Teeven zijn deze woorden niet besteed, zijn taakstelling gaat voor principes.

Foto: Reclame en doelgroep.

Advertentie

Pleidooi voor bewustwording en actie: tegen de controlestaat

De controlestaat. Tja, wat is dat? Wat zijn de kenmerken ervan? Ik vat er een paar samen: beperking van de burgerrechten (einde aan privacy), manipulatie en annexatie van de media, usurpatie van de macht door de staat, hechte samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven, militarisering van de samenleving, uitschakeling van toezicht en controle op de staatsmacht. Enfin, 1984 in werking, maar door toepassing van techniek nog erger. Een voorbeeld is het geintegreerde camerasysteem TrapWire dat aan de hand van gezichtsherkenning in Amerikaanse en enkele Europese steden geinstalleerd is. Het volgt u en mij door de stad zonder dat we weten.

Kunnen we de controlestaat tegengaan? In augustus 2012 schreef ik: ‘Macht en tegenmacht komen steeds meer lijnrecht tegenover elkaar te staan. Niet alleen op internet, maar ook op straat. Alleen niet in de gevestigde media en de politiek. De samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid is niet nieuw, maar neemt in de VS steeds grotere vorm aan. Nog eens versterkt door de technische mogelijkheden van toezicht op burgers in hun leefomgeving. De controle op de macht komt steeds meer op afstand te staan. De uitdaging voor burgers, activisten en kritische politieke partijen is om dat tegen te gaan.‘ Zijn we nu wijzer geworden?

Welke vorm moet die uitdaging krijgen? En zijn de uitdagers in staat om een zich ontwikkelend proces te keren? Dat als het ware vanaf een bepaalde kritische massa zichzelf gaat sturen en vanaf dat punt niet meer onomkeerbaar is. Voor de duidelijkheid, Europa loopt daarin achter op de VS. Een geluk bij een ongeluk voor Nederland. Bewustwording daarover kan voor Nederland de redding betekenen. De makkelijke en slecht doordachte maatregelen van minister Opstelten en staatssecretaris Teeven die vanuit hun generatie van de wederopbouw  (1945-1960) zweren bij techniek en niet bij de mens kunnen nog de pas afgesneden worden.

Vanwege bovenstaande overwegingen ben ik een jaar geleden lid geworden van de Piratenpartij. Gelukkig sta ik daarin niet alleen, binnen en buiten de partij. De zorgen die ik heb worden door velen verwoord en gedeeld. Soms werken zichtbaarheid en herhaling van de herkenning als motivatie. Daarnaast zijn er vele organisaties zoals Bits of Freedom, kritische internetjournalisten (Brenno de Winter), Anonymous, kritische bloggers, Occupy, het CBP van Jacob Kohnstamm die hun vinger aan de pols houden. Alleen de gevestigde media en politiek laten het zo goed als afweten. Hoewel D66 soms goed kan anticiperen. De kritiek komt uit de marge.

Een voorwaarde om de opbouw van de controlestaat te counteren is dat burgers actief worden. Daarin heeft Julian Assange sinds 2010 een beslissende rol gespeeld. Reden waarom de VS hem in het geheim in staat van beschuldiging hebben gesteld, en via Zweden willen criminaliseren. Juist omdat Assange het geheime verkeer van de Amerikanen las en hun intenties doorzag kon-ie tijdig naar de Ecuadoriaanse ambassade in Londen vluchten. Analoog aan de vraag van Stalin hoeveel divisies het Vaticaan heeft is de vraag van vandaag hoeveel divisies WikiLeaks waard is. Meer dan Obama wil toegeven. Dus laat ieder op de eigen, individuele manier de middelen en de omgeving kiezen om de samenleving die ons lief is veilig te stellen. De zijlijn is te ver weg.

Foto: Tekst uit 1938 van president Franklin Delano Roosevelt in zijn boodschap aan het congres.

Onschuldig totdat TrapWire u in het oog krijgt

Cenk Uygur van The Young Turks verklaart TrapWire. Een software systeem dat wordt gebruikt om ‘verdachte’ gedragspatronen te registreren door bewakingscamera’s en de potentiële dreiging van geweld te beoordelen. Maar wordt het gericht op terroristen of op activisten uit de politieke tegenbeweging? In San Francisco is dat laatste volgens Seaman al de realiteit. Hij schat de mogelijkheid van misbruik enorm in.

Eerder wees de reactie van gevestigde media op TrapWire volgens David Seaman op een cover up of blackout. Hoewel TrapWire vooral in Amerikaanse steden lijkt te zijn geïnstalleerd en dus een Amerikaanse dimensie heeft, is het zwijgen van zowel de Nederlandse politiek als Nederlandse media merkwaardig. Willen politiek en media niet weten of TrapWire al in Nederland wordt toegepast of dat er plannen zijn om dat te doen? Om er vervolgens verslag of verantwoording van te geven. Het zwijgen van Nederlandse media klinkt onheilspellend.

De politiek blijft hangen in kamervragen over een computervirus die een beeld van urgentie suggereren. Pierre Heijnen van de PvdA vraagt de minister van Binnenlandse Zaken naar ingrijpen door het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC). Dit soort politiek stapt niet buiten het frame om vragen te stellen over de overheid die de burger bedreigt. Zelfs oppositiepartijen willen meebesturen zodat niemand echt de macht controleert.