Culturele psychologie van Keyvan Shahbazi is prikkelende opinie

Keyvan Shahbazi presenteert in de Opinie van Zondag van de Volkskrant een prikkelende opinie. Als voedsel voor het publieke debat. Hij gooit een steen in de vijver zonder wetenschappelijke pretentie. Hij is als cultureel psycholoog en gastdocent/onderzoeker verbonden aan de Politieacademie. Zijn focus is de culturele psychologie: het zoeken naar verbanden en/of verschillen tussen bepaalde culturen. Dat is de sterkte én de zwakte van zijn benadering. Shahbazi perst elk maatschappelijk probleem door de mal van zijn vakgebied. Met als uiterste gevolg dat het opsporen en benoemen van culturele verschillen zijn eenzijdige stof tot nadenken wordt. In zijn prikkelende opinie doet Shahbazi pogingen om verschillen te benoemen, maar komt hij (nog) niet aan overkoepeling en verbinding toe. Hij beschrijft wat hij ziet zonder zicht op een oplossing.

Laten we veronderstellen dat Nederland een waardengemeenschap is zoals Shahbazi stelt. Dat gaat over het delen van ervaringen, maar in Nederland is de beperkende voorwaarde wel dat dat gebeurt in dienstbaarheid aan de nationale rechtsstaat. Dat betekent onder meer dat wetten van godsdiensten en levensovertuigingen ondergeschikt zijn aan rechtsstaat en grondwet, aan democratische instituties en grondrechten. Dat geldt dan ook voor multinationals, monarchie en multimiljonairs. Als dat gegarandeerd wordt door de overheid en betreffende individuen publiekelijk aangeven de rechtsstaat ondubbelzinnig te accepteren als hoogste instantie, dan lijkt er geen probleem te zijn wie er in Nederland woont en wat de geschiedenis, kleur, etniciteit of levensovertuiging van zo iemand is. Zo wordt iedereen in een gemeenschappelijk kader geplaatst. Dat gaat verder dan het lijkt. Dat betekent ook door de overheid actief gegarandeerde en beschermde rechten van vrouwen die nu die rechten missen binnen orthodoxe godsdiensten. Daarvoor moet de autonomie van die godsdiensten worden opengebroken. En prioriteit worden aangebracht tussen de grondrechten. Dat verstoort het sociale contact van Nederland dat een wankel machtsevenwicht is dat in eeuwen is gegroeid.

Integratie is geen eenrichtingsverkeer, want rechten en plichten komen er in wisselwerking in samen. In een uitruil van het één tegen het ander. Shahbazi concentreert zich op de rechten van individuen en verwaarloost de plichten. Met als gevolg dat hij de structuur die van bovenaf een oplossing kan bieden uit het oog verliest en alles ophangt aan gedrag van en culturele verschillen tussen individuen. Hoe problematisch en aanwezig die ook zijn. Die benadering van onderaf mist de pretentie van het overkoepelende gebaar dat de problemen terugdringt. Daarnaast kiest hij de verkeerde focus door de relatie tussen burgers centraal te stellen, terwijl de relatie van de individuele burger tot de staat bepalender is voor integratie en het tegengaan van discriminatie en/of vooroordelen. Modieus gezegd, als de overheid er bewust voor zou kiezen, dan zou het de rechtsstaat als symbool en referentie succesvol kunnen inzetten als instrument om het onderbewuste gedrag van burgers te beïnvloeden (’nudging’). Ook is het trouwens mogelijk om zowel van onderaf als van bovenaf te werken en aldus problemen gecoördineerd aan te pakken. De auteur reduceert alles tot sociaal-culturele onderwerpen en het (geïnstitutionaliseerde) gedrag van burgers en prikkelt vooral de reacties die deze simplificatie corrigeren.

Foto: Schermafbeelding van deel opinie-artikel ‘Integratie is geen eenrichtingsweg’ van Keyvan Shahbazi. De Volkskrant, 19 augustus 2018.

Museum Hergé annuleert tentoonstelling over Charlie Hebdo vanwege veiligheid. Slim bezig?

Wij vragen, nee eisen op hoge toon dat de moslims de extremisten in eigen gelederen aanpakken. Of liever gezegd, degenen die zich in de islam verschuilen. Een logisch verzoek omdat ze hoe dan ook in dezelfde kringen verkeren. Die roep klinkt sterker als zich weer eens een incident voordoet met moslims die problemen hebben met de vrijheid van meningsuiting. Zoals bij de bedreiging van Salman Rushdie, de moord op Theo van Gogh, het tentoonstellen van controversiële kunst (Sooreh Hera of Lars Vilks), de moordaanslag op en bedreiging van Kurt Westergaard of de aanslag bij Charlie Hebdo. Onze politici demonstreren solidariteit en gaan over tot de orde van de dag om handig het recht nog verder in te perken. Maar wat doen wij zelf behalve eisen aan anderen stellen? Hoe pal staan wij voor de vrijheid van meningsuiting als het erop aankomt?

Het Museum Hergé in het Waalse Louvain-la-Neuve annuleert vanwege de veiligheid een tentoonstelling die komende donderdag zou openen als eerbetoon aan de auteurs van Charlie Hebdo die voor de vrijheid van meningsuiting zijn gestorven, zo zegt Le Soir. De burgemeester Jean-Luc Roland heeft samen met de korpschef Maurice Leveque en de politiecommissaris Vinciane Bertrand het museum geïnformeerd dat personeel en de bevolking van Louvain-la-Neuve gevaar zouden lopen als de tentoonstelling door zou gaan. Gedelegeerde Nick Rodwell zag zich genoodzaakt om gevolg te geven aan het verzoek van het gemeentebestuur. Democratie komt niet vanzelf, maar vereist moed en stalen zenuwen. Geen zelfcensuur.

Foto: Kuifje & Haddock Action Set voor € 17,95.

Terroristische aanslag in Parijs op Charlie Hebdo: 12 doden. Islam?

Update 13.25: Volgens L’OBS heeft een Arabisch sprekende vrouw die op de plek aanwezig was de aanvallers in het Arabisch horen schreeuwen: Allah akbar, de profeet is gewroken. (Allah akbar, le prophète a été vengé).

Frankrijk is in schok. Twaalf doden, waarvan twee agenten bij een terroristische aanslag op het kantoor van het satirische weekblad Charlie Hebdo in Parijs. Befaamd voor het aanpakken van politici en themanummers over religie, waarop moslims doorgaans onverdraagzamer reageren dan joden of katholieken. Wellicht omdat activistische moslims minder gevoel voor humor hebben en de werking van de westerse persvrijheid niet begrijpen. Het onderzoek naar de twee daders die beschikten over automatische wapens is nog in volle gang.

De video toont dat ze ‘Allah akbar’ roepen, zodat aangenomen mag worden dat de daders moslim zijn. Door de regering is het plan Vigipirate ingesteld, zo meldt L’OBS. In 2011 werd er een aanslag met een brandbom op het kantoor gepleegd. Er was politiebewaking. President Hollande spreekt van een ‘lafhartige aanslag‘.

Gebrek aan humor bij islam en islamkritiek. Wat zegt dat?

Een paar jaar geleden constateerde ik dat islam en humor nauwelijks zijn te combineren, zoals ik ook betwijfelde of religie en humor kunnen samengaan. Mijn antwoord was ontkennend. Humor en religie kunnen gewoon niet samen door een deur. Begrijpelijk, want religie heeft niks te winnen bij ongerijmdheden of spot. Het beweegt zich op een ander niveau. In religie heeft alles een vaste plek waaraan beter niet getornd kan worden. Want voor je het weet dondert het hele bouwwerk in elkaar dat werk aan miljoenen biedt en gelovigen onder de duim houdt. Men kan het ontbrekend gevoel van humor van religies als een onoverkomelijk nadeel van religie zien. Men kan er ook een voordeel in zien, weg van alle grollen en zotheid die toch tot niks leidt.

Dat religie niet samengaat met humor wil niet zeggen dat anti-religie dat wel doet. Integendeel, zoals de kaart bij bovenstaande petitie verduidelijkt. Dat burgers vragen om de bouw van moskeeën te stoppen is hun goed recht. Zoals andere burgers kunnen verzoeken om juist meer moskeeën te bouwen. Het is maar net welk gedachtengoed men aanhangt. Maar de overduidelijk grappig bedoelde ‘islamitische’ namen steekt het gebrek aan humor van de islam naar de kroon. Ossama (Oss), Allahkmaar (Alkmaar) of Couscousvorden (Coevorden), het is van het niveau ‘lach of ik schiet’. Je stelt je petitionaris Djeannette voor die met een atlas of een lijst van Nederlandse plaatsen gierend aan de slag gaat. Clownerie is de ultieme droefenis. Te triest voor woorden.

Foto 1: Schermafbeelding van petitie ‘Stop de bouw van nieuwe moskeeën’.

Foto 2: Félix Nadar (1820-1910), Adrien Tournachon, Pierrot the Photographer, also called The Mime Artist Deburau, 1854

Akkari: Ik zat fout met veroordeling Mohammed-cartoons

Weet u nog wie Ahmad Akkari is? Hij is de Deense moslimleider die namens een groep Deense imams in 2005 en 2006 de leiding nam tegen de publicatie van Mohammed-cartoons door de Deense krant Jyllands-Posten. Hij reisde met dat verhaal ook naar het Midden-Oosten om het verzet tegen de cartoons kracht bij te zetten. Nu is-ie terug in de publiciteit met een tegenovergestelde boodschap. Hij betuigt spijt over zijn eerdere actie van zeven jaar geleden. Hij verklaart dat de krant het recht heeft om cartoons over Mohammed te publiceren.

Akkari geeft nu toe dat-ie volledig fout zat, maar verklaart dat door zijn fascinatie voor de islamitische mentaliteit waardoor-ie het overzicht verloor: ‘At that time, I was so fascinated with this logical force in the Islamic mindset that I could not see the greater picture. I was convinced it was a fight for my faith, Islam‘. Hij zegt al tijdens zijn reis tot inzicht te zijn gekomen omdat-ie zag wat voor een onderdrukkende mentaliteit de moslimleiders hadden die hij ontmoette.  Hij verhuisde naar Groenland en kwam daar tot inzicht.

Bijzonder is dat Akkari zijn verontschuldiging heeft aangeboden aan cartoonist Kurt Westergaard die door moslims meermalen met de dood is bedreigd. Westergaard vindt Akkari geloofwaardig. Hij ziet er een bekering van islamist tot humanist in. Intussen volgen de andere Deense imams Akkari niet. Ze vinden het nog steeds verkeerd om cartoons van Mohammed te publiceren. En de bekering van Akkari? Die doen ze af als iemand die de aandacht zoekt. Moslims sluiten met hun gevoel voor humor niet aan bij het Westen.

Foto: Patrick Chapatte, Cartoon War, 2006

Charlie Hebdo publiceert album over het leven van Mohammed

De samenvatting van het album van het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo over Mohammed begint met dezelfde vraag die Bassem Youssef (‘de Egyptische Jon Stewart’) ook stelt. Namelijk wie mag bepalen wie een moslim is. Wie is de eigenaar van Mohammed, ofwel ‘À qui appartient Mahomet?‘ Geen onredelijke vraag aan een islamitische wereld waar radicalen door demagogie en intimidatie het antwoord menen te kunnen claimen op de vraag wie wel of niet een goede moslim is. Velen gaan bangelijk mee in die retoriek. Niet Bassem Youssef die de bal terugkaatst door radicale sjeiks niet langer als representant van de islam te beschouwen.

Charlie Hebdo leidt evenmin aan koudwatervrees om zich ferm tegen de claim van de radicalen uit te spreken. Over een onderwerp dat niemand bezit: ‘On peut caricaturer Mahomet comme on caricature Jésus, Napoléon ou Zorro‘. Dus de karikatuur van Mohammed is evengoed toegestaan als die van Jezus, Napoleon of Zorro.

Charlie Hebdo trok de laatste jaren vaker de internationale aandacht. In november 2011 kwam het wegens een ‘Charia'(Sharia)-nummer met Mohammed als gastredacteur onder vuur te liggen door een aanslag op de kantoren. Toen bleek al dat het samengaan van islam en humor niet door iedereen begrepen werd. Als antwoord op de Innocence of Muslim-film werd in september 2012 Mohammed als filmster geportretteerd. Met een naakte Mohammed als parodie op de film Le Mépris van Jean-Luc Godard. De Franse minister Laurent Fabius van Buitenlandse Zaken (socialist) zag er een onnodige provocatie in. Volgens critici een laffe reactie.

Het album hors-série is bedoeld om te informeren over het ontstaan van de islam waarover zo weinig bekend is. Islamitische kroniekschrijvers worden nauwgezet gevolgd, ook omdat de Fransen bijster weinig weten over de achtergronden van de tweede godsdienst van het land. Wat de vraag oproept waarom de islam zichzelf niet wetenschappelijk doorlicht. Dat alles zonder toevoeging van humor, ‘Sans aucun humour ajouté‘. Alsof het biologisch voedsel betreft. Zo’n terzijde kan men bij een satirisch blad gerust met een korreltje zout nemen.

Zoals gebruikelijk als het om islamkritiek gaat barst de kritiek van alle kanten los. Waarbij nuttige idioten zich bij de professionele belangenbehartigers van de islam voegen. Secretaris-generaal Ekmeleddin Ihsanoglu van de Organisatie van Islamitische Samenwerking (OIS) zegt in een verklaring dat de publicatie tegen de normen van verantwoorde journalistiek ingaat en dat de meningsuiting wordt misbruikt. Hij ziet in de publicatie zelfs aanzetten tot haat, en roept de Franse regering op tot ‘passende’ maatregelen. Zijn beschuldiging dat Charlie Hebdo de mensenrechten schendt klinkt onaannemelijk uit de mond van een vertegenwoordiger van een regio waar censuur eerder regel dan uitzondering is. De dubbele standaard van de OIS doet pijn aan de ogen.

Nog pijnlijker zijn goedpratende journalisten die nooit volmondig voor de vrijheid van meningsuiting zonder beperkingen gaan, maar deze inperken met hun gedachten over verantwoordelijkheid, fatsoen of dialoog. En zo hun collega’s afvallen en de radicale moslims bijvallen. Didier Houth van L’Express maakt het bont en ziet in de publicatie een provocatie en een middel om geld te verdienen. Hij schuift Charlie Hebdo het standpunt in de schoenen dat islam en democratie niet samengaan en dat een journalist daar niets over te zeggen heeft. Da’s aan de politiek om over te oordelen. Hoe kan iemand met zo’n beperkte opvatting van de meningsuiting en de journalistiek zich in hemelsnaam journalist noemen? Wat een nuttige idioot, zo’n Didier Houth.

Foto 1: Omslag van het door Charlie Hebdo uitgegeven album La vie de Mahomet (Het leven van Mohammed) – 1ste deel – Les débuts d’un prophète ( Het debuut van een profeet). 

Foto 2: Cartoon door Chab voor Charlie Hebdo: Luisterend naar de profeten die namens God spreken; Chab: ‘U hebt 5 minuten‘ – Jezus: ‘Ik ben de zoon van God, en als zodanig wil ik je vertellen dat …‘ – Mohammed: ‘Luister niet naar die verliezer! Ik ben de boodschapper van God en ..‘

Humoristische tekeningen zonder humor in de islam

Het Egyptische Al Ahram zegt dat de koptische leraar Bishoy Kamel is gearresteerd. Cartoons op zijn Facebook pagina zouden het islamitische geloof, de profeet Mohammed en president Mursi belasteren. Kamel wordt vier dagen vastgehouden in afwachting van onderzoek. Hij beweert niet verantwoordelijk te zijn voor de inhoud van de pagina omdat die afgelopen zaterdag zou zijn gehackt. Betreffende cartoons zijn op internet niet terug te vinden. Typerend als het over de islam gaat. Altijd een debat zonder primaire bron, maar met veel ruis.

Cartoons liggen gevoelig in de islamitische wereld, zoals de Marokkaanse cartonist Khalid Gueddar of de Egyptische zakenman Naguib Sawiris ondervonden. Tolerantie en rechtszekerheid staan er onder druk omdat islamitische hardliners in de zwakke islamstaten aan de winnende hand zijn. Ze kapen die falende staten.

Ook in de westerse wereld proberen moslims andersdenkenden hun wil op te leggen. Met voorbijgaan aan de pluriformiteit en onder het mom van ‘fatsoen‘ of ‘respect‘ eisen ze dan met veel misbaar een ingreep die neerkomt op de inperking van de meningsuiting. Zoals de Deense cartoonist Kurt Westergaard ondervond die ternauwernood ontkwam aan een dodelijke aanslag. Of het Franse tijdschrift Charlie Hebdo dat haar kantoor door een brandbom vernietigd zag omdat het een sharia-nummer uitbracht. Het lijkt de moslims te ontbreken aan gevoel voor humor dat aansluit bij het Westen. Zoals westerse toeschouwers niets begrijpen van de islam.

Foto: Adam Zyglis, Blasphemous

Islam en humor leiden tot brand bij Charlie Hebdo

De aanslag tegen het Franse satirische blad Charlie Hebdo veronderstelt opnieuw dat er moslims zonder gevoel voor humor zijn. Een brandbom heeft de kantoren vernietigd. Maar er zijn nog geen daders gepakt. Er waren wel diverse bedreigingen ontvangen. En dat juist bij verschijning van een nummer dat eenmalig was omgedoopt tot Charia (=Sharia) Hebdo en Mohammed als gastredacteur vroeg. De profeet stemde graag toe.

Een uitgelezen kans dus om de islam en humor met elkaar te verbinden. Maar de combinatie leidt tot brand. Zoals religie en humor doorgaans niet samengaan. Terwijl een cartoon in het nummer van Mohammed met een rode feestneus nog zo zegt dat ze wel verenigbaar zijn: ‘Oui, l’islam est compatible avec l’humour’. 

In Nederland komen Sinterklaas en kerstmis er weer aan. Dat worden weer moeilijke tijden voor moslims zonder humor. Zo stuurt de Projectgroep Moslims in Dialoog elk jaar weer dezelfde tekst rond die moslims waarschuwt om feesten van andersdenkenden niet mee te vieren of te respecteren. Het hoort bij de pluriforme samenleving waar de meest uiteenlopende vormen van humor samenkomen. Of elkaar midscheeps rammen.

Charlie Hebdo heeft een linkse signatuur en neemt islamisten graag de maat. Met deze islamkritiek doet het wat gevestigde media nalaten. Maar het blad richt de pijlen vaker op katholieke fundamentalisten. Die hebben vermoedelijk meer gevoel voor humor. Of minder Molotov-coctails. Het Sharia Hebdo-nummer verschijnt vandaag volgens plan. In zijn gastcolumn besteedt Mohammed aandacht aan de verkiezingen in Tunesië waar volgens hem de grootste winnaar Ennahda niet de democratie maar de sharia in zal voeren. Dat u het weet.

Foto: Omslag van ‘Charlie Hebdo’ van 2 november 2011 met de tekst ‘100 coups de fouet si vous n’êtes pas morts de rire! ofwel ‘honderd zweepslagen als je je niet dood lacht!’

Wanneer wordt de snelwegschutter gepakt?

Nederland kent de snelwegschutter en Wenen de Heckenschütze, de scherpschutter. Deze laatste jaagt sinds 25 augustus de Weners angst aan met een luchtdrukgeweer. Het aantal slachtoffers is tot nu toe 21. Ze hebben geen levensgevaarlijke verwondingen, maar blauwe plekken en bloeduitstortingen. Evenals bij de Nederlandse snelwegschutter ontbreken concrete aanwijzingen. In Wenen is in totaal 22.000 euro uitgeloofd voor de gouden tip. In Nederland 10.000 euro.

Er zijn verschillen. In de Oostenrijkse hoofdstad spreekt woordvoerder Mario Hejl van de Weense politie van een bijzonder verraderlijk en laffe misdaad, besonders hinterlistige und feige Straftat. In Nederland verklaart minister Opstelten op 2 september dat er wellicht helemaal geen snelwegschutter bestaat. Ook omdat technisch onderzoek geen enkel spoor opgelevert. Zo zijn er geen kogeltjes of andere projectielen gevonden. Sommigen denken dat deze draai van de KLPD een meesterzet is om de snelwegschutter uit de tent te lokken. Maar da’s drie weken later nog niet gebeurd.

Washington D.C. kende gedurende drie weken in oktober 2002 de Beltway sniper, de ringwegschutter. Er vielen toen 10 doden. De twee daders John Allen Muhammad en de minderjarige Lee Boyd Malvo werden toen opgepakt. Muhammed is in 2009 ter dood gebracht en Malvo kreeg zesmaal levenslang zonder kans op vrijlating. Verschil is dat er in Wenen en Nederland nog geen doden zijn gevallen. Muhammed schoot met een halfautomatische Bushmaster AR-15. Da’s van een andere orde dan een luchtdrukgeweer.

De schutters en de reacties erop leren ons iets over de verschillende landen. In de VS gaat het over leven en dood, geconcentreerd in drie weken, vallen er tien doden, volgt de klopjacht de regels van de thriller met vraag en antwoord-spel en volgt een afronding met een held die het raadsel oplost. In Oostenrijk wordt de mensen schrik aangejaagd, een psychologe geraadpleegd en de premie verhoogd,  maar is er geen sprake van levensbedreigende situaties. En Nederland? Wij weten niet eens of we eigenlijk wel een schutter hebben.

Over de achterblijvende ontwikkeling van islamnaties

1. Laten we ons voorstellen dat Arabische leiders opportunisten zijn en vooral hun familie, clan en eigen zak willen spekken. Ze interesseren zich nagenoeg niet voor de staat of natievorming. Ze laten zich sturen door het Westen voorzover dat in hun belang is. Maar als het anders uitkomt volgen ze hun eigen weg.

Verontwaardiging over misdragingen van Westerse landen is gerechtvaardigd, maar brengt onvoldoende inzicht. Hun rol is vernietigend geweest.
 Maar alles wat in islamnaties misgaat herleiden tot het Westen leidt niet tot een sluitende verklaring wat er precies gebeurt. Laten we proberen dat te benoemen en de redenen te achterhalen.

Uitgangspunt is dat islamnaties slecht presteren op het gebied van onderwijs, cultuur en educatie. VN-rapportages wijzen dat ondubbelzinnig uit. Waarom kiezen islamnaties ervoor om vrouwen in een ondergeschikte rol te duwen? Da’s absoluut geen vereiste van het Westen.

Het Westen is trouwens niet ondeelbaar. De VS is anders dan Noorwegen, en Zwitserland anders dan Engeland. Hetzelfde geldt voor de islamnaties die onderling verschillend zijn. Voor de discussie wordt afgezien van de verschillen en geprobeerd de uiterste posities niet als bepalend te zien. Dus geen Tea Party beweging of Al Qaida.

Pas het antwoord op de vraag te waarom islamnaties hun eigen ruimte onvoldoende benutten leidt tot een verklaring. De houding met een open mind vergroot het begrip van de wereld.

In Nederland ontmoet de vraag  naar de stand van ontwikkeling in islamnaties geen brede consensus. Dat heeft niets met de ontwikkelingen zelf te maken, maar wel met de dominante politieke stroming van het cultuurrelativisme.

Analyseren is het pellen van een ui. Wil men tot de kern doordringen of vreest men de uitkomst? Dat mechanisme is eerder een taboe dan een blinde vlek. Feitelijk kan de vraag wat islamnaties bezighoudt niet beantwoord worden.

2. Moslims zijn individuen op zoek naar betere levensomstandigheden. Daarom trekken velen naar Europa of de VS. Murw gebeukt door het leven in een politiestaat of een autocratische staat of de informele economie. Omdat ze geconditioneerd zijn nemen enkelen die sfeer mee naar Europa. Bijvoorbeeld religieuze extremisten.

Een vergelijking met de opkomende economieën van Oost-Azië is interessant. Ze hebben zich onder het juk van het Westen ontworsteld. Waarom hebben de islamnaties deze interne krachten niet weten te mobiliseren? Waarom lukt elders wel wat islamnaties in gelijksoortige omstandigheden niet lukt? Alleen de cultuur verschilt.

Waar schort het aan? Is dat het naar binnen gekeerd zijn en de angst zich te vermengen met anderen? Bang om de eigenheid te verliezen? Bang voor een besef waar we alleen maar naar kunnen raden? Zijn het de juridische en constitutionele grenzen?

3. In de vergelijking van landen en sferen blijkt dat superioriteitsdenken overal voorkomt. Typisch Westers is het niet. Arabieren kennen het ook. Zoals in Noord-Soedan waar neergekeken wordt op zwarte en niet-islamitische Zuid-Soedanezen. Dat leidt tot genocide door Arabieren op de Zuid-en West-Soedanezen. De geschiedenis toont dat Arabieren even bekwame slavenhandelaren als Europeanen waren.

Aziaten als Chinezen en Japanners voelen zich superieur aan andere volkeren zoals Mongolen of Koreanen. Da’s de normale vorm van discriminatie die tot groeps- en natievorming leidt. Deze socialisering boetseert eenheid. Door globalisering krijgt dat mechanisme nieuwe betekenis. Het wordt inwisselbaar.

Chinezen zoeken expansie in Afrika. Waarbij ze zich verre houden van Westers moralisme en zich evenmin weten te onttrekken aan het ondersteunen van verkeerde regimes. Ze stellen geen vragen over mensenrechten omdat ze dezelfde vragen niet willen beantwoorden.

Naar mijn idee is het tekort van de islamnaties dat hun superioriteitsdenken een lege huls is geworden. Behalve hun geschiedenis en religie hebben ze weinig om trots op te zijn. Politiek stagneert. Onderwijs stagneert. Cultuur stagneert. Emancipatie van vrouwen en minderheden stagneert. Corruptie en ongelijkheid tieren welig. Hoewel er ook gunstige uitzonderingen zijn als Oman.

4. Olie- en gasbronnen trekken een zware wissel op landen. Zoals de ontwikkeling van Venezuela en Rusland toont. Dat leidt tot inmenging van Westerse landen of juist een afwerende reactie daarop. Maar daarnaast is er voldoende ruimte die deze landen grijpen. De bevolking wordt afgekocht.

Sommige islamnaties drijven op de inkomsten van gas en olie. Ze baden in het geld en proberen hun economie te verbreden. Da’s positief en geeft deze staten mogelijkheden. In de Golfstaten wordt dat met beperkte burgerrechten doorgegeven aan de kleine autochtone bevolking. Burgerrechten gelden niet voor allochtonen.

Niet toevallig spannen juist de Golfstaten zich in om economisch onafhankelijk te worden van hun olie-inkomsten. Ze investeren in toerisme, dienstverlening en media. Maar ook in industrie.

 Het is het diapositief van het idee in de consumerende landen minder afhankelijk van petrodictaturen te worden. Islamnaties voelen politieke druk vanwege de olie. Dat remt de ontwikkeling. Vraag is waarom het zo langzaam gaat.

5. Er is in alles een omslagpunt dat herstel na een klap aangeeft. Hoe lang te wachten? Zo heeft het Westers kolonialisme kwaad aangericht in Afrika. Economisch en cultureel imperialisme is nooit verdwenen. Het Westen  zet onder druk en steelt en rooft. Het speelt in op tribalisme, slecht leiderschap, religie of cultuur.

Het donkere continent mist kansen die gegrepen hadden kunnen worden. Daarover zijn watchers het eens. Was president Mbeki van Zuid-Afrika een zwarte racist, zoals Mugabe van Zimbawe? Waarom gijzelen deze leiders hun landen en houden ze hun bevolking klein? Waarom missen ze kansen?

Veel landen met arme bevolkingen zijn rijk. Ze wenden de middelen niet goed aan. Het is een schande dat in potentie rijke landen als Nigeria, Congo, Gabon of Angola ondermaats presteren.

6. Als het over de dwingende macht van de katholieke kerk gaat, dan is Latijns-Amerika een sfeer waar religie mensen heeft kort gehouden. Dat aspect is verbonden, maar valt niet volkomen samen met het Amerikaans imperialisme.

De film Missing die in Chili speelt vertelt dat. Amerikanen hebben daar niet minder huisgehouden dan in het Midden-Oosten. Totdat de links-populisten in Zuid-Amerika aan de macht kwamen. 

Zo is het ook met de islamnaties. Ze zijn verbonden, maar vallen niet volkomen samen met het Amerikaans imperialisme. Het gaat erom om dat deel te vinden dat niet samenvalt. Wat is dat? Hoe is het ontstaan en ziet het eruit?

7. Op de hele wereld haat de massa de bovenklasse. Het Westen heeft de mogelijkheden om de elite te manipuleren en te ondersteunen. Wat de Nederlanders drie eeuwen geleden in hun Oost-Indië deden. De Engelsen hebben het later geperfectioneerd en de Amerikanen hebben het systeem naar de eisen van de 20ste eeuw gemodelleerd.

Nu krijgt het Westen een koekje van eigen deeg. Wereldwijd verschuift het evenwicht van West naar Oost. Wat globalisme heet, werd voorheen in een andere vorm imperialisme genoemd. Europa lijkt het continent van het verleden geworden. Zonder politieke stem.

Terugkijkend naar het Egypte van Nasser of het Syrie van Hafiz al-Assad, zien we landen die zich verzetten tegen het imperialisme. De eerste wellicht mentaal hangend aan Engeland en de tweede aan Frankrijk, maar toch redelijk autonoom.

Dat soort landen keert zich vervolgens naar binnen en handhaaft zich door corruptie en onderdrukking. Uiteraard stoken de Westerse landen om dit soort landen in te dammen. Maar waarom benutten deze landen de eigen ruimte niet beter? Vinden ze hun bestaansrecht in de reactie en stopt daarom de ontwikkeling?

De VS heeft geen belang bij een instabiel Egypte dat in elkaar klapt. Vraag is of islamnaties met een beter intern beleid een derde weg hadden kunnen bewandelen. Een democratisch model met brede culturele ontwikkeling van de massa, goede juridische waarborgen in economie en rechtspraak en op termijn meer pluralisme in religie, meningsuiting en politiek.

Het verbaast dat behalve Turkije geen enkel land in de islamwereld de stap naar de moderniteit van de 20ste of 21ste eeuw succesvol gezet heeft. Het is de islam die het verschil maakt.

8. In Nederland zijn de meeste emigranten niet-islamitisch. Zelfs de meeste moslims zijn slechts in culturele en niet in religieuze zin moslim. Zelfs religieuze moslims zijn individuele burgers met een identiteit die verder gaat dan religie alleen. Laten we daarom emigranten niet in een islamidentiteit opsluiten. Dat laatste is het grootste falen van de Nederlandse integratie-politiek.

Uitdaging is om Nederlandse moslims aan te spreken op hun idee van democratie en rechtsstaat. Moslims elders onttrekken zich aan onze invloed. Elke verklaring verkeert in haar tegendeel als het gebruikt wordt om moslims in de hoek te zetten. Niet in het minst omdat het met een cirkelredenering elk debat over de achterblijvende ontwikkeling van de islamcultuur blokkeert.

Foto: Een wajang wong voorstelling bij de regent van Malang met maskerdansers (1910-1922). Collectie Tropenmuseum.