Jan van de Beek bestrijdt standpunt Lubbers dat vluchtelingen een economisch belang voor Nederland hebben. Onderzoek gevraagd

In de NRC is een polemiek ontstaan tussen oud-premier Ruud Lubbers en emeritus hoogleraar Paul van Seters en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam Jan van de Beek over het economisch belang van migratie voor Nederland. Lubbers plaatste samen met Van Seters een opinie-artikel op 7 augustus waarin zij niet alleen betoogden dat het volgens het Vluchtelingenverdrag van 1951 de plicht is voor een land om vluchtelingen op te nemen, maar ook dat het een noodzakelijk economisch belang voor Nederland is. In een reactie weerlegt Van de Beek stuk voor stuk de argumenten van Lubbers en Van Seters en zet vraagtekens bij hun motivatie.

Oud-ondernemer Lubbers krijgt van Van der Beek lik op stuk: ‘Gastarbeid heeft Nederland miljarden gekost. De gastarbeiders werden naar Nederland gehaald omdat de overheid destijds arbeidsmarktkrapte creëerde door de lonen kunstmatig laag te houden. Voor veel niet-innovatieve bedrijven een uitkomst. Ze profiteerden van de lage lonen en hoefden niet te investeren in kennis en machines.’ Het waren bedrijven zoals Hoogovens die in de jaren ’60 wegens arbeidskrapte werknemers wierven in Zuid-Europa of Marokko in plaats van te innoveren. De rekening van de werving van de laaggeschoolde werknemers werd later bij de belastingbetaler gelegd. Niet bij de bedrijven die de werknemers naar Nederland hadden gehaald. Het is opvallend dat Lubbers die mede aan de basis van deze scheefgroei stond nu twee carrières verder (politiek CDA, Hoge Commissaris Vluchtelingen VN) het moreel goede voorbeeld probeert te geven en daarbij zijn eigen verleden vergeet.

Een en ander is des te kwalijker omdat zoals Van de Beek aantoont dat in de jaren ’60 al bekend was. Het zou geen onwetendheid of naïviteit, maar een bewuste uitruil van belangen voor het aldus begunstigde bedrijfsleven zijn geweest: ‘Maar na de eerste en zeker na de tweede oliecrisis gingen veel van die bedrijven failliet of verplaatsten ze de productie alsnog naar lagelonenlanden. Dat was niet geheel onvoorzien: zoals ik in mijn proefschrift beschrijf had de directeur van de afdeling economische zaken van het ministerie van Sociale Zaken – het latere PvdA-kamerlid Berg – in 1967 al voor dit scenario gewaarschuwd.’

Van de Beek betwijfelt aan de hand van onderliggende cijfers dat de huidige migranten het beter doen dan de toenmalige gastarbeiders: ‘Ook de asielmigranten die wel werken dragen vaak niet of nauwelijks bij. Velen van hen zijn ongeschoold of laaggeschoold en degenen die wel goed geschoold zijn functioneren vaak onder hun niveau. Dat komt omdat menselijk kapitaal – zoals scholing en werkervaring – nu eenmaal moeilijk is mee te nemen naar een ander land. Daardoor verdienen ze weinig en mensen die weinig verdienen zijn vanwege onze uitgebreide verzorggingsstaat niet zelden netto-ontvangers.’ Hij oordeelt hard over Lubbers en Van Seters: ‘Ik vind de keuzes van Ruud Lubbers en Paul van Seters tegenover de zwaksten in onze samenleving immoreel. Je kunt het natuurlijk met hen eens zijn, maar wees dan wel geïnformeerd en eerlijk over de feiten. Zodat de Nederlandse burger weet waar hij of zij aan toe is.’ Hij verwijt ze oneerlijkheid en manipulatie van de feiten.

Van de Beek wijst op een open zenuw van de Nederlandse politiek met betrekking tot de kosten en baten van immigratie: ‘Vanuit mainstream politiek Den Haag bestond en bestaat hoegenaamd geen behoefte aan deze kennis.’ Voor de goede verstaander: toenmalig premier Ruud Lubbers (1982-1994) had zowel tijdens zijn premierschap als in zijn latere carrière (Vluchtelingen, duurzaamheid) geen boodschap aan de kennis over immigratie. Kortom, het kan op ethische of politieke gronden gewenst zijn om asielmigranten op te nemen. Maar de mening van Lubbers dat er een bijkomend economisch voordeel is wordt door Van de Beek weerlegd. Dat economisch belang bestaat niet en heeft in de recente Nederlandse geschiedenis nooit bestaan.

Van de Beek staat niet alleen in zijn kritiek, maar geeft er wel geloofwaardigheid aan. De vraag naar de kosten en baten van immigratie is een terugkerende stijlfiguur van de PVV, Pieter Lakeman constateerde in zijn boek Binnen zonder Kloppen (1999) dat de immigratie van niet-westerse allochtonen naar Nederland de staat sinds 1974 naar schatting ten minste zeventig miljard gulden heeft gekost en toenmalig CPB-directeur en PvdA’er Coen Teulings beweerde in 2010 dat Nederland ‘de slechte immigranten kreeg’. Nog steeds is niet goed uitgezocht waarom dat zo was en welke beslissingen daaraan ten grondslag lagen. Nog steeds hangen de suggesties van de PVV uit 2010 boven het publieke debat dat de immigratie ons land jaarlijks 7 miljard euro kost. Dit als uitkomst van een onderzoek van Nyfer. Het kabinet Balkenende IV wenste het niet uit te zoeken. Een politiek-economisch onderzoek naar de immigratie sinds de late jaren ’50 (vdve) kan Nederland en de PVV eindelijk antwoord geven op deze terugkerende vragen die maar niet afdoende beantwoord worden.

Foto: Buitenlandse werknemers in Hilversum, 1960-1970.

Judy Dempsey over Nederlandse politici bij Oekraïne-referendum: ‘intellectuele luiheid en onverschilligheid’

Nog vier weken tot de verkiezingen. De campagne is tot nu toe van een tenenkrommende overbodigheid. Alleen marketing en tactiek. Wie gaat met wie, wie gaat niet met wie, wie is ijdel, wie heeft lange tenen, wie biedt het beste koopkrachtplaatje, wie krijgt het beste rapportcijfer van het CPB op onderdeel A, B, C, D, E, F enz. . Dat gaat het over. Het niveau van dwergen die op elkaar schouders klimmen en dan het idee hebben ineens geen dwergen meer te zijn. Maar dwergen zijn ze en blijven ze. Zonder enig zicht op de toekomst.

Hoofdredacteur Judy Dempsey van Carnegie Strategic Europe doet tegen Arnout Brouwer pittige uitspraken in een interview met De Volkskrant. Over de EU, de relatie van de EU met president Trump, Europese veiligheid, kanselier Merkel, de liberale wereldorde en de behoefte aan sterk leiderschap om dat overeind te houden. Leiderschap dat volgens Dempsey op dit moment te onzichtbaar is en zich niet sterk genoeg maakt om op te komen voor de waarden waar het voor zegt te staan. Wat de vraag oproept of het nog wel ergens in gelooft.

Over de opstelling van Nederlandse politici bij het Oekraïne-referendum is Dempsey hard: ‘De Nederlandse politici hebben er een zootje van gemaakt. Ze namen zelfs niet de moeite om te proberen de bevolking te overtuigen! Het was intellectuele luiheid en onverschilligheid jegens de burgers. ‘Jullie weten niet waar jullie het over hebben.’ Er is een publiek dat geïnformeerd wil worden. En dat erbij betrokken wil worden.’

Nederlandse politici zijn lui en onverschillig. Maar vooral gemakzuchtig, middelmatig en ondermaats. Zonder het te beseffen gevangen in de waan van de dag onder hun kaasstolp rond het Binnenhof die wordt verward met de werkelijkheid. Met als gevolg dat nu een politicus zonder concreet programma aan de kop gaat in de peilingen. En malcontenten zich in het bestel naar voren kunnen dringen zonder iets zinnigs toe te voegen. Dat is het niveau van dwergen. De ene helft vlucht weg in het cijferfetisjisme van details zonder hoofdlijn. En de andere helft schetst een onafgewerkte, vrijblijvende lijn zonder details. Nergens komen hoofdlijn en detail samen in een programma dat urgentie toont. Nergens worden de antwoorden voor de toekomst voorbereid.

Het heeft geen zin om het hoofd in de schoot te leggen. Burgers van Nederland moeten het doen met de politieke partijen die nu voorradig zijn. Hoewel ze veel gemeenschappelijke kenmerken van vervreemding en wereldvreemdheid vertonen, verschillen partijen wel degelijk onderling. Behalve de tweedeling van partijen die of de hoofdlijn of de invulling ervan verwaarlozen. De kiezer wil geïnformeerd worden. De kiezer wil serieus genomen worden. Niet door marketing, maar door elementaire informatie die partijen niet zelf vooraf filteren.

De kiezer wil weten wat partijen willen met Nederland en de EU. Hoe ze dat concreet in maatregelen omzetten. De kiezer wil dat politici geloof hebben in Nederland en die overtuiging in de praktijk tonen. Ondubbelzinnig en welomschreven uitleggen hoe ze het Nederlands belang willen dienen. De dwergen moeten kloten tonen.

Foto: Schermafbeelding van tweet van Arnout Brouwers met reactie, 20 februari 2017.

Emoties over vluchtelingen. Waar is het overheidsbeleid dat uitgaat van economische effecten?

Andries is Andries Knevel die in een uitzending van Jinek zat om zijn kijk op het vluchtelingenprobleem te geven. Heeft journalist Arnold Karskens gelijk dat een vlucht van het ene naar het andere veilige land iemand niet tot oorlogsvluchteling maakt? Stel dat in 1943 iemand via Nederland, België, Frankrijk, Spanje en Portugal naar het Verenigd Koninkrijk vluchtte. Hier zijn zeker twee veilige landen bij (Portugal en het Verenigd Koninkrijk). Volgens Karskens was zo’n oorlogsvluchteling geen oorlogsvluchteling. De consensus is anders.

Harm van der Gaag schiet in zijn antwoord in de emotie door met een als vraag verklede suggestie het idee te willen geven dat Karskens op dezelfde loonlijst als de PVV staat. Hiermee stelt hij Karskens’ motivatie ter discussie. Van der Gaag probeert met pathos op het publiek te spelen om te overtuigen. Maar deze ‘filosoof met een praktijk’ schiet in eigen voet. De vraag aan Karskens hoeft niet suggestief te zijn om te overtuigen.

In een column voor Transport Online heeft Karskens zijn eigen suggestie over de vluchtelingenproblematiek en het gebrek aan een Europese aanpak: ‘De vluchtelingenstroom die Europa de laatste tijd treft, is geen toevallige samenloop van omstandigheden. Het is de uitvoering van stiekeme politiek gepland in Brussel: Voor de economische groei hebben we ze nodig, want al die mensen moeten eten en wonen. Een ‘man made disaster’ dus. Want anders zouden de migranten, zoals door Australië, direct worden teruggestuurd naar het veilige land waar ze net vandaan zijn gekomen. Daar in bijvoorbeeld Turkije, Libanon of Jordanië is de opvang veel goedkoper en kan hulp eerlijker worden verdeeld. Het pijnlijke bij de Europese aanpak is dat de HH politici wel de kraan openzetten maar de overlast en het dweilen aan de burgers overlaat.’

Deze invalshoek die de schuld bij overheid of EU legt -om het bedrijfsleven te dienen- doet denken aan het debat over de gastarbeiders die Nederland vanaf 1974 kreeg. Behalve de vraag of dat terecht of onterecht was gaat het vooral om de regulering. Toenmalig CBP-directeur Coen Teulings (PvdA) zei in 2010 dat Nederland een eigen immigratiebeleid moet kunnen voeren, want: ‘Dat wij de slechte immigranten krijgen is objectief waar’. Ook Pieter Lakeman en onderzoeker Jan van de Beek wilden op hun manier weten waarom economische effecten in het recente overheidsbeleid nauwelijks een rol speelden bij immigratie. Veertig jaar later herhaalt zich dit bij een nieuwe stroom immigranten. Lidstaten mogen geen eigen immigratiebeleid voeren en in EU-verband komt zo’n beleid niet tot stand. En daarom bekvechten opinieleiders over wat veilige landen zijn.

Foto: Schermafbeelding van tweet van Arnold Karskens, 24 augustus 2015.

Benoeming ongeschikte Van Woerkom vraagt om tegenbeweging

Wat heeft Nederland geleerd van de benoeming van Guido van Woerkom tot Nationale Ombudsman? Met 91 van de 144 aanwezige stemmen voor. Het antwoord is een kwestie van perspectief. Vele commentaren zijn scherp over de onmacht en de gemakzucht van de gevestigde politieke klasse. De politiek ontmantelt maar al te graag de eigen tegenspraak. Druk als het met zichzelf bezig is. Daarom kan Van Woerkom met zowel een ongeschikte professionele als persoonlijke achtergrond benoemd worden als Nationale Ombudsman. De ongeschiktheid van Van Woerkom is de ongeschiktheid van de politieke partijen uit de Tweede Kamer die hem benoemden. Met de VVD aan het stuur om partijgenoot Van Woerkom binnen te halen. Dat de Nederlandse burger de komende jaren opgezadeld zit met een ongeschikte Nationale Ombudsman is dus een politieke benoeming. Wat moeten burgers nog met deze in zichzelf gekeerde politieke klasse die bang is voor kritiek?

Nodig is actie vanuit de samenleving. Een mogelijkheid is om parallelle organisaties op te richten of onder te brengen bij bestaande initiatieven en organisaties vanuit de burgerij. Die functies als Nationale Ombudsman, Nationaal Commissaris Digitale Overheid (de onlangs benoemde 67-jarige VVD’er Bas Eenhoorn), directeuren van het CPB of SCP schaduwen. En als straks de kritische directeur van het CBP Jacob Kohnstamm ook wordt opgevolgd door een filiaalhouder van de gevestigde politiek kan die functie ook geschaduwd gaan worden. Want de politiek kan niet langer aan de politieke partijen overgelaten worden. Burgers moeten het initiatief terugveroveren op de defensieve politiek die teveel redeneert vanuit het eigen voortbestaan. De benoemingen van Van Woerkom en Eenhoorn zijn een wakker schudden en openbaring die aangeven dat de gevestigde politiek niet langer aanvaardbaar opereert. Dat kan niet onbeantwoord blijven. Nodig is een tegenbeweging.

Foto: Jordaanoproer, juli 1934. Collectie Spaarnestad.

Komt er ooit nog een referendum over de grondwet van de EU?

De titel van de petitie had beter kunnen luiden ‘Referendum over de positie van Nederland in de EU’. De verwijzing naar het burgerbelang is een echo van de verklaring in een persconferentie die toenmalig premier Balkenende op 1 juni 2005 na afwijzing van het verdrag tot vaststelling van een grondwet voor Europa gaf: ‘We moeten alles op alles zetten om in de komende periode de burgers méér bij het Europa van de toekomst te betrekken. Het kabinet zal zich daarvoor inspannen’. Deze mooie woorden van premier Balkenende hebben nooit een vervolg gekregen in de praktijk. De petitionist bedoelt te zeggen dat Balkenende door toedoen van onder andere de opstelling van de PvdA-fractie in 2007 een tweede referendum afwees dat het wel beloofd had. Een koude kermis die nu al bijna zeven jaar ziekt in de herinnering van de politiek bewuste burger. 

Politiek is bang voor het oordeel van de burger. Dat politieke partijen niet luisteren naar de achterban en dat de media op de hand van de gevestigde macht zijn leidt geen twijfel. In de politiek mag een stem alleen klinken als deze instemt met wat al min of meer beslist is of op de rails gezet is. Politiek is een variant op wat jazzmusicus Eric Dolphy over muziek zie: ‘When you hear politics, after it’s over, it’s gone, in the air. You can never capture it again.’ Zo beredeneerd heeft politiek geen geheugen. Zodat er ook nooit iets geleerd wordt.

Ik ben ook voor een referendum over de positie van Nederland in de EU en daarom teken ik de petitie. Het tweede referendum dat de Nederlandse burger in 2007 door de neus is geboord steekt me nog steeds als een visgraat in de keel. Al is het alleen maar om de verschillende politieke partijen nog eens beter ma te laten denken over hun relatie tot de EU. Het blinde vertrouwen van D66 lijkt weg. Ook PvdA, CDA en VVD lijken zich minder uitgesproken eurofiel op te stellen. Of dat meer is dan politieke marketing kan blijken. Ik betwijfel echter of zo’n breed maatschappelijk debat over de EU er ooit komt omdat de politieke partijen zoals gezegd bang zijn voor de kiezer en een situatie die ze niet kunnen sturen liever vermijden. Maar als het gehouden wordt dan zal ik uitkomen bij de meest kritische eurofiele of de meest welwillende eurosceptische positie.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Referendum of Nederland uit de EU kan stappen’, 27 mei 2014.

Wie kan het machtsmisbruik door overheid nog halt toeroepen?

NRC meldt dat de politie de wet schendt door de opslag van kentekens. De Landelijke Eenheid, een onderdeel van de Nationale Politie blijkt ‘alle kentekens die het vastlegt met zogenoemde anpr-camera’s op te slaan in een centrale database.‘ Volgens het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) is dat illegaal. ‘Het bewaren van kentekens van allerlei onschuldige mensen is in strijd met de wet. Die moeten direct worden verwijderd‘, zo citeert NRC CBP-voorzitter Jacob Kohnstamm. Opslag is in tegenspraak met afspraken die door het kabinet Balkenende-IV zijn gemaakt. De Landelijke Eenheid bewaart de gegevens in een afgeschermde database zoals blijkt uit ‘een tot nu toe onbekend convenant tussen de Landelijke Eenheid en de Belastingdienst.’

De opslag van kentekens in een geheime database is er een in een reeks van incidenten. Nog onlangs werd bekend dat parkeergegevens ook na de toegestane termijn van acht weken worden bewaard in een versleutelde database en door diensten oproepbaar zijn. In een ander geval blijkt de politie in een ‘parallelle constructie’ onder het mom van verkeerscontrole recherche-onderzoek te doen. De verkeerscontrole wast dan de eerste indicatie wit doordat deze niet meer terug te vinden is en niet in de dossiers wordt opgenomen. In al deze gevallen wordt het de verdediging zo goed als onmogelijk gemaakt om een verdachte bij te staan.

Het verbaast niet dat politie of de Belastingdienst door een soepele interpretatie de wet blijken te overtreden. Machtsmisbruik door overheden is een aloud verschijnsel. Overal waar technische middelen zijn worden deze vroeg of laat ingezet. Overheidsdiensten geven gegevens nooit uit eigen beweging uit handen en houden altijd een achterdeur open voor toegang. Ze weten dat informatie macht geeft. Deze mentaliteit is sterker dan de werking van de wet of de bescherming van persoonsgegevens van burgers.  Zodat de afspraken over het bewaren van vingerafdrukken, kentekens, communicatie op internet of smartphones per definitie geschonden wordt door overheidsdiensten. In de verantwoording achteraf wordt dat beredeneerd vanuit een hoger doel.

Het is ontoelaatbaar dat het in deze gevallen schort aan voldoende politiek toezicht. Direct door het parlement op het functioneren van ministeries die omgaan met persoonsgegevens en indirect op een toezichthouder als het CBP die tandeloos gehouden wordt en niet daadkrachtig kan optreden. Omdat machtsmisbruik door overheidsdiensten niet incidenteel maar stelselmatig plaatsvindt spant een reactie die van incident tot incident kijkt het paard achter de wagen. Een reactie die niet wenst te kijken naar het machtsmisbruik, de schending van de privacy, de mentaliteit van de politieleiding, het meegaan van het OM, het ontbreken van voldoende toegeruste toezichthouders, een slap parlement en niet optredende ministers valt op te vatten als kwade wil.

Foto: Privacy en IT op ICT Blog over Technologie, privacy en de overheid.

PVV vraagt excuses massa-immigratie en islamisering. Onderzoek?

PVV’ers Geert Wilders en Joram van Klaveren stelden gisteren kamervragen onder de titel ‘De wens van het Nederlandse volk de voortgaande islamisering te stoppen‘ aan premier Rutte en vice-premier Asscher van Sociale Zaken. Ze verwijzen naar De Telegraaf dat resultaten geeft van een opinie-onderzoek door bureau Peil.nl van Maurice de Hond in opdracht van de PVV. Ofwel, de PVV verwijst in deze vragen naar zichzelf.

Uit het onderzoek blijkt dat meer dan driekwart van de Nederlandse bevolking de mening heeft dat de islam geen verrijking voor ons land is. En dat bijna 70% van de Nederlanders vindt dat er genoeg islam in Nederland is. Verder willen de vragenstellers weten hoe het kabinet gehoor gaat geven aan de wens van een meerderheid om de bouw van moskeeën te stoppen, een grondwettelijk verbod op de sharia in te voeren en de immigratie uit islamitische landen te stoppen. De slotvraag luidt wanneer het kabinet ‘het Nederlandse volk haar excuses aan[biedt] voor de massa-immigratie en het faciliteren en bevorderen van de islamisering van Nederland‘.

De PVV maakt het beide ministers en zichzelf te makkelijk. Afkeer van een bevolkingsgroep of een opinie-onderzoek over hoe ‘de Nederlandse bevolking’ over de islam denkt is geen grond voor beleid. Nederland is een land van minderheden waarbij over allerlei minderheidsgroepen negatieve uitkomsten mogelijk zijn. Roma, homosexuelen, gokkende en wokkende Chinezen, transgender mensen, pedofielen, WikiLeaks-supporters, agressieve atheïsten, naïeve koningsgezinden, solistische republikeinen, orthodoxe christenen, hitsige priesters, graaiende bankiers, zakkenvullende bestuurders, duikende journalisten of conservatieve politici. In de pluriformiteit wordt door de overheid iedere groep beschermd tegen de luimen van de ander.

In de vragen van de PVV is meer te vinden dan de automatische reflex en het eigen gelijk. De vraag naar de massa-immigratie is een terugkerende stijlfiguur van de PVV, maar biedt toch perspectief. Pieter Lakeman en Jan van de Beek deden vooronderzoek. CPB-directeur Coen Teulings beweerde in 2010 dat Nederland ‘de slechte immigranten kreeg’. Nog steeds is onduidelijk waarom dat zo was. Omdat massa-immigratie en islamisering niet samenvallen lijkt het verstandig dat te scheiden. Nog steeds hangen de suggesties van de PVV uit 2010 boven het publieke debat dat de massa-immigratie ons land jaarlijks 7 miljard euro kost. Dit als uitkomst van een onderzoek van Nyfer. Het kabinet Balkenende IV wenste het niet uit te zoeken. Een politiek-historisch onderzoek naar de massa-immigratie kan de PVV antwoord geven op haar terugkerende vragen.

Foto: Wim van der Linden, ‘Bij het Café Billard ‘Populair’ van H. Kroonen, Nieuwmarkt 9, tijdens de kermis, april-mei 1963‘. Credits: Stadsarchief Amsterdam.

Privacy loopt risico door flexibel handelen overheid: Friesland

Provincie Friesland kent subsidie aan bedrijven toe. Het in Heerenveen gevestigde Tele ID krijgt bijna 200.000 euro van de provincie voor het project ‘Sluitende leeftijdcontrole alcoholuitgifte aan jongeren‘. Er wordt gezegd dat dit een maatschappelijk probleem zou zijn. Is het dit middel waard? Opzet is om een waterdicht systeem van ‘anonieme’ leeftijdscontrole voor jongeren te ontwikkelen bij de verstrekking (dus aankoop en consumptie) van alcohol. Een vingerprintlezer in de supermarkt, slijterij, horecagelegenheid of sportkantine leest met een biometrische controle die gekoppeld is aan een sensor de vingerafdruk van de koper of drinker.

Het systeem wordt gepresenteerd als Anonieme Leeftijdscontrole. Logisch lijkt dat daartoe de biometrische gegevens losgekoppeld worden van de persoonsgegevens. De identificatie wordt overgeslagen omdat het om authenticatie gaat. Alleen de overeenkomst met de biometrische gegevens telt. Dit systeem staat of valt met de koppeling aan de persoonsgegevens. Ofwel, is er een achterdeurtje om gegevens tijdelijk op te slaan en alsnog te koppelen aan persoonsgegevens? Stel dat er in een sportkantine een moord plaatsvindt, kunnen dan de biometrische gegevens gekoppeld worden aan een persoon? Onduidelijk is of het systeem zo gebouwd is dat erin opgesloten ligt dat de gegevens niet voor  andere doelen dan authenticatie gebruikt kunnen worden.

Het project valt onder projectbureau A7Westergo dat de samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid propageert. In het jaarverslag 2012 constateert de waakhond die toeziet op persoonsgegevens en privacy CBP in een persbericht ‘dat de overheid in toenemende mate persoonsgegevens verzamelt en aan elkaar koppelt‘. Voorzitter Jacob Kohnstamm maakt zich zorgen over de privacyschending door de overheid: ‘De bescherming van persoonsgegevens is een grondrecht dat juist door de overheid als grootverwerker van persoonsgegevens als geen ander dient te worden nageleefd. Een te`flexibele’ omgang met dat grondrecht heeft op de langere termijn ondermijnende effecten op het vertrouwen van burgers in de overheid’.

Waar overheid en bedrijfsleven op het gebied van de privacy samenwerken geldt die naleving nog meer. Door het CBP of burgerrechtenbewegingen in het project te betrekken kan het wantrouwen van de burger verkleind en de transparantie vergroot worden. Mooie woorden van een bedrijf als Tele ID dat het ‘uiterst zorgvuldig’ omgaat met persoonsgegevens is een te dunne garantie. Op Friese blauwe ogen kan niet vertrouwd worden.

Foto: Schermafbeelding bericht ‘Alleen drank als het mag‘ van de Provincie Fryslân/ Friesland.

Burger moet levenssfeer heroveren op overheid en bedrijfsleven

Ontegenzeggelijk staat onze privacy onder druk. Met als rode lijn dat overheden verhullend zijn over de manier waarop ze de burger controleren en zijn levenssfeer binnendringen. Deze houding van de overheid creeërt een tegenstelling met de burger. Onder het mom van veiligheid wordt deze in een ondergeschikte gezagsrelatie gedrongen terwijl hij mee wil spreken over de besluitvorming. Maar dat wordt de burger niet gegund. Zelfs de toezichthoudende autoriteit CBP die toezicht dient te houden op de naleving en toepassing van wetten die het gebruik van persoonsgegevens regelen wordt door de politiek op afstand gezet. Het ergste is de mentaliteit van de beleidsmakers dat de burger niet te vertrouwen valt. Dat sluit de weg voor inspraak af.

Een reactie om de sluipende uitbouw van de Nederlandse controlestaat te stoppen is niet makkelijk te geven. De Tilburgse hoogleraar regulering van technologie Bert-Jan Koops noemt de langzame uitholling van privacy tragisch maar onvermijdelijk. Hij koppelt de inperking van de privacy aan de afhankelijkheid van de opsporingstechnologie. Het valt volgens hem nooit meer terug te draaien. Dat klinkt somber. Want als technologie een probleem is kan het toch ook een oplossing worden voor meer transparantie en privacy? Dat gaat via bewustwording. Weliswaar doen kritische groeperingen als Bits Of Freedom, het CBP en politieke partijen als GroenLinks, D66 en de Piratenpartij hun best, maar ze dringen onvoldoende door tot de burger.

Technologie is een middel en geen doel. Het wordt in de wereld gebracht om in de behoeften van de mens te voorzien. Die relatie lijkt de afgelopen decennia verloren gegaan en kan weer centraal komen te staan. Het is geen onbegrijpelijke kracht waarover burgers geen controle kunnen hebben. Technologie is geen mysterie. Rudy Kousbroek benoemde dat 35 jaar geleden toen-ie over het nieuwe bijgeloof sprak. Nu is er een nieuw nieuw bijgeloof dat technologie en de controlestaat niet te stoppen zijn. Da’s pessimistisch gedacht. Burgers hebben in de technologische opgang de controle over hun levenssfeer uit handen gegeven. Of overheden hebben die onder het mom van veiligheid en openbare orde slinks en tersluiks naar zich toe getrokken.

Het pessimisme van Bert-Jan Koops of Steven Rambam dat privacy zo goed als dood is valt te begrijpen, maar is onverteerbaar. Zeker voor jongeren. Het redeneert vanuit de technologie over de technologie. Maar betrekt daar onvoldoende de menselijke factor in. Natuurlijk stelt de met het bedrijfsleven samenwerkende overheid zich steeds harder op tegenover de burger, zorgt het ervoor dat het toezicht op het eigen handelen afneemt en heeft de burger steeds minder te zeggen over de eigen levenssfeer. Maar door bewustwording kunnen burgers zich aaneensluiten om deze ontwikkeling terug te draaien. Het wordt een hard gevecht om de macht. Omdat het gaat over het geld achter de macht. Maar om lucht te houden over de eigen levenssfeer is het onze burgerplicht om in elk geval een poging te doen om de controle over ons eigen leven terug te veroveren.

Foto: Strip Mimi & Eunice, 2011. Tekst: Bedrijven bezitten de overheid/ Ze moeten gereguleerd worden. Door wie?/ Door de overheid.

Op weg naar een stemsuggestie: de rechtsstaat

In de aanloop naar de verkiezingen wil ik in enkele bijdragen tot een stemsuggestie komen. Stemadvies klinkt te pretentieus. Ik heb nog geen idee waar ik uitkom en hoeveel partijen door mijn toetsing komen. Zelf overweeg ik op de Piratenpartij te stemmen, maar weet dat nog niet zeker. Thuisblijven is ook een optie.

Kritiek op de politieke debatten in de media is voorspelbaar. Ze gaan nergens over gaan en door het format is er geen mogelijkheid om thema’s uit te diepen. Het debat gaat over de poppetjes, wie met wie wil, de peilingen en de CPB-cijfers. Stuk voor stuk bijzaken. Die ook het misverstand verhullen dat er geen regering of coalitie gekozen wordt, maar 150 volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer. Meer dan dat is het niet. Angst van politiek en media om het voor een groot publiek over de inhoud te hebben is schrikbarend.

Waar moet een kiezer beginnen die een standpunt op maat zoekt? Stemwijzer en Kieskompas proberen het, maar kunnen de verschillen niet vangen in een advies. Dezelfde versimpeling van de debatten werkt ook hier. Bij het aanschaffen van een product werkt de consument door wegstrepen. Totdat er een paar kanshebbers overblijven. Bij politiek is het niet anders. Kiezers twijfelen tussen SP of PvdA, VVD of PVV. De overstap van links naar rechts of omgekeerd is bescheiden. In Nederland vormt rechts altijd de meerderheid.

Voor de eerste schifting baseer ik me op de ‘De rechtsstaat, een quick scan‘ van de Nederlandse Orde van Advocaten, de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) en de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG). Zonder overleg met partijen toetst het de verkiezingsprogramma’s op ‘minimale eisen van rechtsstatelijkheid’. Leidend is de gedachte ‘dat een rechtsstaat er primair is om burgers tegen overheidswillekeur te beschermen’. Probleem is dat de kleinere partijen in de quick scan niet worden beoordeeld. Een onbegrijpelijke tekortkoming die onnodig een element van willekeur introduceert.

De scan constateert enkele trends. Zo wordt de bureaucratie als iets wat per definitie slecht is afgeschilderd. Maar ‘binnen een rechtsstaat vervult zij een essentiële functie door het voorspelbaar en controleerbaar maken van de uitoefening van overheidsmacht: het schrappen van bureaucratie kent dus een begrenzing die door partijen niet wordt benoemd.’ Verder grijpen partijen naar de strafwet als oplossing van maatschappelijke problemen. Maar partijen benadrukken ook mensenrechten en grondrechten als leidraad voor voorstellen.

In de quick scan vallen drie partijen door de mand: PVV, SGP en VVD. De PVV doet in haar aanpak van de islam inbreuk op ‘het in de Grondwet verankerde gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel.’ De partij beperkt ook de toegang tot de rechter. De SGP gaat in tegen het gelijkheidsprincipe bij de behandeling van homo’s. Godsdienstvrijheid reserveert de SGP voor christenen en bij de moslims pleit de partij voor terughoudendheid. Bij de VVD zet de scan weliswaar vraagtekens bij maatregelen over immigratie en inburgering en het ‘minder of niet van toepassing’ verklaren van Europese regels, maar kent het de kwalificatie ‘negatief’ toch niet toe.

Bij m’n eerste schifting vallen af: PVV, SGP en VVD. Naar de tweede ronde gaan: PvdA, CDA, SP, D66, GL, CU, PvdD, Piratenpartij, MenS, Nederland Lokaal, LP, DPK, 50Plus, LibDem, Anti Europa Partij, SOPN, PvdT en NXD.

Foto: Verkiezingsbord in Groningen, 2012