‘In a Gallup poll taken in mid-July, before the conventions, 82 percent said America was on the wrong track. In an NBC News/Wall Street Journal poll just before that, 56 percent said they preferred a candidate who would bring sweeping changes to the way the government functioned, no matter how unpredictable those changes might be.’ Aldus Robert Reich in een artikel voor thruthdig. Hier voor een debat van Reich met Chris Hedges.
Reich wijst erop dat er een onderstroom in de Amerikaanse samenleving is die zich steeds meer keert tegen economische ongelijkheid en de macht die banken en mega-ondernemingen naar zich toe getrokken hebben. Burgers worden steeds bozer en cynischer. In een rationalisering vanuit een old school sociaal-democratisch vooruitgangsdenken dat afstand neemt van zowel rechts-nationalisten als wereldverbeteraars meent Reich dat economische ongelijkheid de mensen meer raakt dan racisme of terrorisme. Niets in plaats van boter.
In deze cyclus wordt dat ongenoegen verwoord door Bernie Sanders die vanuit het niets en zonder steun van big money van Wall Street 13 miljoen stemmen in de voorverkiezingen behaalde. En uiteraard door Donald Trump die 14 miljoen stemmen verzamelde en de Republikeinse partij kaapte. Reich waarschuwt dat zij niet de uitzondering, maar de regel zijn. Daarom heeft de kandidaat van het establishment Hillary Clinton het lastig om steun te verwerven. Ondanks het feit dat Trump een ongedisciplineerde en ongekwalificeerde kandidaat is die niet naar zijn campagneteam luistert heeft hij nog steeds een redelijke kans om te winnen.
Reich pleit voor de aanpakken van de economische ongelijkheid en het terugdringen van de macht van de mega-ondernemingen. Als oud-minister van Arbeid in de regering Clinton staat hij welwillend tegenover Hillary Clinton, maar hij waarschuwt dat zonder de structurele aanpak van een verziekt systeem zij niets zal kunnen veranderen: ‘Hillary Clinton has a long list of good proposals for helping average working people, but none of them is going anywhere if Washington stays the same and the economic game remains rigged.’
Dat is een te welwillende houding. Hillary Clinton wijst er voor de bühne weliswaar op dat de economie verziekt is als gevolg van het politieke bestel dat door big money wordt gekocht. Maar het is ongeloofwaardig dat zij als president dat systeem zal kunnen veranderen omdat juist zij een pion van big money is die in het Witte Huis wordt geplaatst. Die positie van haar gaat samen met het tonen van goede bedoelingen om de onderstroom van ongenoegen tegemoet te komen, maar met minimale verandering van het economische systeem. Big money eist voor de honderden miljoenen dollars die het Clinton toeschuift deregulering, en fiscale en anti-kartel maatregelen terug. Precies het uitblijven van die belofte door Trump is er de reden voor dat de traditionele geldschieters van de Republikeinse partij, de Koch broers, hem niet steunen.
In Nederland is de situatie niet zo radicaal als in de VS. Dat komt mede door de regulerende invloed van de EU die uitwassen en monopolies dempt. Mede door de stroperige en trage besluitvorming die in dit geval in het voordeel van de burger werkt. En er zijn overlegmodellen zoals de SER en de Stichting van de Arbeid waar werknemers, werkgevers en overheid samen praten. Maar de invloed van de vakbeweging is wel afgenomen. Banken en mega-ondernemingen hebben in Nederland minder macht over de economie dan in de VS, maar het zijn internationale ondernemingen die op dezelfde wijze winstmaximalisatie nastreven en nationaal opereren. Het consumentenvertrouwen van de Nederlandse consument behoort volgens een onderzoek van het CBS tot de top zes in de EU. Maar wel: hoe lager het inkomen hoe lager het consumentenvertrouwen.
De onderstroom waarnaar Reich verwijst bestaat ook in Nederland. En wordt vooral door de PVV en de SP aangesproken die zich als anti-establishment partijen profileren. Volgens de peilingen doet de PVV dat succesvol met een politiek handige leider, terwijl de SP met een minder aansprekende leider minder succesvol is. De PVV combineert als een ideaal antwoord op de Amerikaanse situatie als verdediging een linkse sociaal-economische met als aanval een rechts-populistische culturele agenda, zoals uit een onderzoek van NRC bleek. Ook in Nederland is de economische situatie het belangrijkst en worden moslims of vluchtelingen pas echt als een bedreiging ervaren als ze als bedreiging voor de eigen economische positie worden gezien.
Dat is de les voor partijen zoals PvdA, GL, D66, CDA die nu wellicht twijfelen hoe ze de accenten moeten leggen op sociaal-economische (inkomensgelijkheid, belastingen/lastenverzwaringen) en culturele (islam, integratie, vluchtelingen) programmapunten. Om de onderstroom van sociale achterblijvers aan te spreken doen ze er verstandig aan zich optimaal te richten op de verbetering van de economie en het terugdringen van de macht van banken en mega-ondernemingen. Zo beantwoorden ze de aanval van de PVV op de islam en vluchtelingen met een aanval op de economie. In een asynchrone campagne. Over de islam en vluchtelingen kunnen ze dan een verdedigende positie in te nemen die net voldoende is om de PVV te weerstaan.
George Knight 