Door het zwarte kader lijkt het hier om een rouwkaart te gaan. De combinatie van kinderen met wapens geeft deze foto een wrange ondertoon. Het standbeeld van Don Quichot en Sancho Panza verraadt dat het een Spaans tafereel is. Het doet niet eens vreemd aan dat de projectielen rakelings voor deze twee dolende romanpersonages langs zouden schieten. Voorgoed de lucht in. In een loze exercitie die zo past bij een dwaze held gaan ze voor in de strijd.
Het bijschrift geeft details. Het gaat om een kanon van het Volksleger op de Plaza de España in Madrid gedurende de Spaanse burgeroorlog (1936-1939). Zo’n oorlog die nog steeds niet volledig is verwerkt door het land waar die werd uitgevochten. Het gebouw op de achtergrond is het modernistische Casa Gallardo uit 1914. Door de plek vat de foto tradities samen.
Dat deze artillerie werd gebruikt als luchtdoelgeschut geeft aan dat de Republikeinen de oorlog wel moesten verliezen. Deze rode batterijen lijken eerder geschut uit 1916 dan uit 1936.
De foto heeft iets ontwapenends en naïefs tegelijk. Naar wat die toen probeerde duidelijk te maken kunnen we alleen maar gissen. Zoals het altijd raden is naar de betekenis van ooit. Dat de bevolking pal achter de regering stond? Dat de bevolking zag dat het Republikeinse leger gevechtsklaar was? Of tonen ze al de wanhoop van de nederlaag die onontkoombaar was? Maar daarvoor maakt men geen propaganda.
Dit beeld benadrukt de tragiek van de stilte voor de storm. Hebben de kinderen de intocht van Franco’s leger in Madrid in maart 1939 overleefd? Heeft de vermoedelijke vader de gevechten overleefd? Of de zuiveringen daarna?
Vragen, lastige vragen, preguntas difíciles, van een conflict dat in Spanje nog levende geschiedenis is. Zoals Nederland geobsedeerd blijft en niet op kan houden om terug te blikken op onze oorlog die van 1940 tot 1945 duurde. Het leed draagt strikken in het haar. Dat maakt het schrikaanjagend. Zelfs zo’n 85 jaar later sluimert de argeloosheid er nog doorheen. We willen roepen ‘Pas toch op voor wat komen gaat’. De omlijsting verhindert het.
Foto: Foto Mayo (?), ‘Artillería utilizada en la Guerra Civil. Cañones, ametralladoras, antiaéreos, tanques, morteros’ (Artillerie gebruikt in de burgeroorlog. Kanonnen, machinegeweren, luchtafweer, tanks, mortieren), 1936-1939. Collectie: BIBLIOTECA DIGITAL HISPÁNICA.
George Knight 