Waarom is er geen breed debat over afschaffing van de monarchie?

Morgen 27 april is het Koningsdag. In de supermarkten is extra bier ingeslagen. De continuïteit en kwaliteit van de Nederlandse monarchie is een mythe. Zoals elke mythe komt het niet overeen met de realiteit. Eeuwenlang is het verhaal bijgeslepen en verdraaid om de natie te bouwen. Zo’n broodjeaapverhaal over Oranje kan desondanks werken. Soms hebben volkeren een leugentje om bestwil nodig om zich te verenigen.

Maar een mythe kan uitgewerkt raken. De positie van Oranje lijkt sterker dan die is. Principieel tegenargument is dat erfopvolging in tegenspraak met de volkssoevereiniteit is. Het is discriminatie dat een burger nooit staatshoofd kan worden. Traditioneel wordt het beeld uitgedragen dat Oranje al eeuwenlang op twee pijlers rust: het grauw en de pluimstrijkers die de kern van de macht trachten te bereiken. De calculerende burger neemt de monarchie op de koop toe en staat er vrij onverschillig tegenover. Op een kleine minderheid na.

Aan de andere kant voert een kleine minderheid campagne tegen de monarchie. Zo zegt blogger Kevin Levie in een opinie-artikel voor Het Parool dat Amsterdam Koningsdag moet afschaffen. Hij hoopt ermee een debat over de afschaffing van de monarchie te starten. Levie geeft als reden dat Amsterdam een progressieve stad is. En: ‘Die monarchie is niet alleen archaïsch en ondemocratisch, maar kost ons jaarlijks ook bakken met geld: 345 miljoen, becijferde het Republikeins Genootschap deze week. (…)  Treurig genoeg wordt juist in het vooruitstrevende Amsterdam jaarlijks ’s lands grootste en meest ontspoorde feestje ter ere van het koningshuis gevierd. Dit feestje wordt (…)  zelden of nooit politiek ter discussie gesteld. Het is hoog tijd om dat wél te doen: want als Amsterdam de eerste stad is die Zwarte Piet in de ban doet, waarom zouden we dan niet ook voorop kunnen lopen in het verwerpen van de achterhaalde monarchie?’ Als inwoner van het niet minder progressieve Utrecht hoop ik dat dit debat ook in de Domstad gevoerd wordt. Met als eerste inzet het afschaffen van Koningsdag zoals die nu gevierd wordt, als opzet naar de afschaffing van de monarchie.

Oranje is geen waakhond, maar een jachthond die zelf in de bossen op wild jaagt. Die de broekriem niet wilde aanhalen, terwijl iedereen gekort werd. De koning weerspiegelt onze tegenstrijdigheid en verdeeldheid. Hij is welvarend en denkt geloofwaardig namens minder daadkrachtigen en sociaal zwakkeren te spreken. Het gaat er niet om dat de koning geen geschikte vent is, maar dat monarchie Nederland steeds slechter past. Omdat er een taboe ligt op het debat erover kan een maatschappelijk debat erover niet plaatsvinden. Dat is jammer.

Constitutionele toetsing doet recht aan het vertrouwen in de integriteit van de Nederlandse rechtspraak, betoogde Femke Halsema in 2002 in haar Initiatiefwet over de toetsing aan de Grondwet. Wellicht is zij de nieuwe burgemeester van Amsterdam. Integriteit is de essentie, de staalconstructie die het gebouw stevigheid biedt. Of een koning, president, komiek of filmster op de troon mag zitten is ondergeschikt. Instituties doen ertoe. Als een natie uit nostalgie of traditie haar cohesie en identiteit denkt te kunnen versterken door Oranje dan moet dat mogelijk zijn. Het helpt niet als een debat erover door de politiek en de gevestigde media wordt geblokkeerd zodat we niet weten wat de Nederlanders werkelijk denken over de afschaffing van de monarchie.

Foto: ‘Picking oranges’, 1902. Collectie: Library of Congress.

NoNOnSense Prinsjesdag zegt voorbij de franje van Oranje te gaan

De NOS wordt vaak gezien als staatsomroep. Daar is niks fout mee. Het probleem ontstaat pas als er geen alternatief is. Opdat de kijkers kunnen kiezen. Voor het een of het ander. Dat alternatief is er nu niet. De nieuwsvoorziening van zowel de publieke als de commerciële omroep steunt de zittende macht. En de monarchie. Bijvoorbeeld met de Goed Nieuws Show over Prinsjesdag. Het is niet anders, en ook wel logisch.

Vanaf 15 september 2015 gaat dat mogelijk veranderen. Af te wachten valt of NoNOnSense Prinsjesdag een verschil maakt. Gaat het ‘het oeverloze gewauwel van de NOS en de commerciële roeptoeters tijdens de jaarlijkse live verslaggeving van Prinsjesdag’ overtreffen? Kijkt u ook totaal niet uit naar ‘de zalvende commentaren op het optreden van de Oranjekliek’? NoNOnSense Prinsjesdag gaat de uitdaging aan met de publieke en commerciële omroep. Hopelijk biedt het de scherpte, diepte en harde aanpak die het belooft.

Foto: Schermafbeelding van FB-pagina ‘Voorbij de Franje van Oranje’

Kritiek Greenwald op anti-democratische Britse monarchie

Natuurlijk is monarchie flauwekul. Maar operette kan leuk zijn. En mensen amuseren. Dan heeft monarchie een functie. Het moet niet te serieus genomen worden. Het kan fout gaan in de vermenging van ernst en luim. Het is of het een of het ander. Dus laat monarchie amusement of macht zijn. Maar niet allebei tegelijk.

De Nederlandse monarchie heeft weinig formele macht, maar veel informele macht. Dat ligt niet alleen aan de hermelijnvlooien, gladstrijkers, jaknikkers en hielenlikkers die zich in een geconditioneerde reflex als konijnen naar een lichtbak op de monarchie richten. De monarchie verdedigt ook het eigenbelang. De politiek probeert de macht van de monarchie langzaam af te breken. Modernisering wordt dat genoemd. 

In een kritisch stuk voor The Intercept gaat de Braziliaans-Amerikaanse onderzoeksjournalist, advocaat en activist Glenn Greenwald helemaal los in zijn kritiek op de Britse maatschappij die hij als uitermate archaïsch ervaart. Dit in reactie op de afwikkeling van het protest van zijn partner David Miranda die in augustus 2013 bij een overstap negen uur op de luchthaven Heathrow werd ondervraagd. Greenwalds achterliggende kritiek is de dubbelzinnigheid van het Britse en Amerikaanse establishment dat het berispend opneemt voor niet-westerse journalisten en dissidenten in verre landen, maar de eigen journalisten al gauw als terroristen of medeplichtigen (accomplices) aan terrorisme brandmerkt. Hij beschrijft de Britse politiek cultuur als volgt:

The political elite of that country cling desperately to 17th century feudal traditions. Grown adults who have been elected or appointed to nothing run around with a straight face insisting that they be called “Lord” and “Baroness” and other grandiose hereditary titles of the landed gentry. They bow and curtsey to a “Queen”, who lives in a “palace”, and they call her sons “Prince”. They embrace a wide range of conceits and rituals of a long-ago collapsed empire. The wig-wearing presiding judge who issued this morning’s ruling equating journalism with terrorism is addressed as “Lord Justice Laws” (he can be seen here).

None of this behavior bears any relationship to actual reality: it’s as though the elite political class of an entire nation somehow got stuck in an adolescent medieval fantasy game. But the political principles of monarchy, hereditary entitlement, rigid class stratification, and feudal entitlement embedded in all of this play-acting clearly shape the repressive mentality and reverence for state authority which Her Majesty’s Government produces. That journalism disliked by the state can be actually deemed not just a crime but “terrorism” seems a natural by-product of this type of warped elite mindset, as does the fact that much of the British press led the way in demanding that the Guardian’s journalism be criminalized (not unlike how many members of the American media have become the most devoted defenders of the NSA and have taken the lead in demonizing the journalistic transparency brought to that and other government agencies).

Foto: Poster Duck Soup (1933) van Le McCarey met de Marx Brothers in Freedonia.

‘In onbeschoftheid steken de Oranjes hun lakeien naar de kroon’

Update 26 april 2014: Campagneleider Hans Maessen van het Nieuw Republikeins Genootschap doet alsnog aangifte tegen de Amsterdamse politie. Hij werd bijna een jaar geleden op 30 april 2013 op de Dam samen met activiste Joanna van der Hoek door de politie gearresteerd en vastgezet. Ondanks de afspraak met burgemeester Van der Laan dat demonstreren tegen de monarchie mocht. Op de arrestatie kwam kritiek. Het Amsterdamse bevoegd gezag bood excuses aan. Een door de politie zelf samengesteld feitenrelaas volgde. Een persoonsverwisseling en miscommunicatie bij de politie zouden geleid hebben tot de aanhouding. Hans Maessen gelooft er niks van. Het feitenrelaas kreeg kritiek niet onafhankelijk en geloofwaardig te zijn. Hij denkt eerder dat de politie Amsterdam de instructies van burgemeester Van der Laan niet heeft opgevolgd. Een onafhankelijk onderzoek kan deze keer uitkomst bieden over de precieze gang van zaken. 

Meindert Fennema vindt koningin Beatrix, nu prinses Beatrix een takkewijf. Zo’n geluid is een welkome, want afwijkende afwisseling van de Oranje-propaganda die Nederland al sinds 28 januari in z’n greep houdt. Toen kondigde Beatrix haar aftreden aan. Ontdaan van hun gewone redelijkheid en kritisch vermogen kwamen de hermelijnvlooien, jaknikkers en hielenlikkers tevoorschijn om Oranje’s lof te uiten. Fennema legt aan de hand van Oranjefanaat en aftredend Senaatsvoorzitter Fred de Graaf in De Volkskrant uit hoe dat in z’n werk gaat.

Fennema biedt hoogst vermakelijke kost. Niet alleen omdat hij de kleinheid van mensen in de nabijheid van Oranje zo grappig tekent. Maar bij lezing groeit het besef hoe zelden deze kritiek eigenlijk klinkt. Is dat niet bizar? We lezen volop negatieve verhalen over Obama, Merkel, Hollande of Putin. Maar in de Nederlandse gevestigde media blijft dat soort kritiek op het koningshuis achterwege. Het lijkt daarom bijna of Fennema bewust een taboe probeert te doorbreken. Ter emancipatie van Nederland en de Nederlandse media.

Dat heeft in zijn ogen alles met de verstorende werking van de democratie te maken: ‘De kern van de zaak is dat de Oranjes een verkeerd soort gezagsgetrouwheid aanwakkeren.‘ Oranje kweekt amechtige horigheid en geen kritisch burgerschap. Fennema laat ongenoemd dat het openbaar bestuur geen raad weet met een ander geluid. Demonstranten tegen het koningshuis worden gearresteerd. En daarna met een smoes vrijgelaten.

Volgens Fennema zit het Oranjegevoel achter de ellebogen. ‘Het gaat er om zo dicht mogelijk bij het centrum van de macht te geraken: bij de koning.‘ Daar verliezen politici, journalisten, bestuurders en iedereen die in de nabijheid van Oranje komt hun fatsoen en verstand bij. ‘Het hebben van een vorstenhuis roept bij veel mensen het slechtste naar boven. Veel van die zelfbenoemde lakeien zouden er de maagdelijkheid van hun dochter voor over hebben om in de nabijheid van de koning te geraken.’ Een thema dat past bij sprookjes.

Fennema heeft niet alleen geen goed woord over voor de aanstellers die voordringen en zich vergeten in de nabijheid van Oranje, maar ook voor de Oranjes zelf: ‘In onbeschoftheid steken de Oranjes hun lakeien naar de kroon. Leden van de Staten-Generaal die om staatsrechtelijke redenen geen trouw aan de koning hadden gezworen werden door de koning niet begroet. Toen Marianne Thieme niettemin op Willem-Alexander afstapte, gaf hij haar een hand ‘met afgewend hoofd, terwijl hij doorsprak met iemand anders‘. Waarschijnlijk heeft Fennema gelijk. Hoe dan ook is het verfrissend dat iemand eens niet meegaat in de Oranje-propaganda.

Foto: ‘Mensen kijken naar de nieuwe koning Willem-Alexander en zijn moeder, koningin Beatrix, tijdens de abdicatieceremonie. Amsterdam, 30 april 2013.’ Credits: AFP.

Officiële titel van Máxima is prinses. Geen koningin

Het Koninklijk Huis vergroot de onduidelijkheid hoe Máxima genoemd moet worden. Het kan beter weten. Dat verwijt valt de Nederlanders nauwelijks te maken. Ze begrijpen niet meer hoe functie, formele aanspreekvorm, predikaat, titel en echtgenote samenhangen. Titels zijn historisch verbonden aan het lidmaatschap van het koninklijk huis, aldus de Wet lidmaatschap koninklijk huis uit 2002. De verwarring lijkt kenmerkend voor Máxima’s profilering. Ze wordt op de achtergrond gehouden om haar echtgenoot niet voor de voeten te lopen.

Koning Willem-Alexander is het staatshoofd. Alleen hij heeft deze functie en niet als duo-baan met Máxima. Als echtgenote van het staatshoofd draagt zij de titel ‘Prinses der Nederlanden’ sinds haar huwelijk met de toenmalige kroonprins Willem-Alexander. Tevens haar opname in de adelstand. De titel ‘prins-gemaal’ was voorbehouden aan de echtgenotes van de koninginnen Wilhelmina, Juliana en Beatrix. Ze konden geen koning genoemd worden. Omdat het gebruikelijk is dat een man met dezelfde titel hoger wordt geplaatst geldt dat bezwaar voor de echtgenote van een staatshoofd niet. Op voorhand is duidelijk dat zij staatsrechtelijk niet gelijkwaardig is aan de koning. De titel ‘Koning’ van Willem-Alexander is functioneel en verwijst naar zijn functie als staatshoofd, zoals ‘Prinses’ voor Máxima verwijst naar haar functie als echtgenote van de Koning.

Artikel 8 van de Wet lidmaatschap zegt: ‘Mede gelet op de sedert het begin van de vorige eeuw gevolgde praktijk, ligt het in de rede dat in elk geval de titel «Prins (Prinses) der Nederlanden» wordt verleend aan de echtgenoot of echtgenote van de Koning en aan de echtgenoot of echtgenote van de vermoedelijke opvolger van de Koning.’ Da’s een argument te meer om prinses-gemaal Máxima Zorreguieta prinses te noemen. De omschrijving ‘in elk geval’ laat ruimte voor een hogere titel, maar stelt deze niet verplicht. De titel ‘Koningin’ voor Máxima is niet wettelijk voorgeschreven. Als predikaat krijgt ze nu ‘Hare Majesteit’, met als formele aanspreekvorm ‘Majesteit’. Maar da’s ongepast. Het predikaat ‘Majesteit’ is voorbehouden aan de monarch, het staatshoofd. Ook in lijn met haar functie is ‘Hare Koninklijke Hoogheid’ eenduidiger. Om geen verwarring met het staatshoofd te wekken is het logischer en staatsrechtelijk zuiverder om Máxima prinses te noemen.

Foto: Bijeenkomst in het Amsterdamse Olympisch Stadion op 12 september 1953 met onder meer koningin Juliana en prins Bernhard.

Niet iedereen is Oranjefan. Protest in de verboden zone toegestaan

Update 17 april: Vanavond werd door NOS en RTL het interview van ongeveer 50 minuten met prins Willem-Alexander en prinses Maxima uitgezonden. De prins kon voluit gaan en greep die kans zelfverzekerd. De prinses moest zich inhouden en kwam minder goed uit de verf. Een politiek interview kon het natuurlijk niet worden, zodat de menselijke kant benadrukt werd. Het woord kunst viel geen enkele keer. Het venijn zat ‘m in de nabesprekingen. Allerlei deskundigen leken de indruk te wekken uit de entourage van de monarchie te komen. Opnieuw ontbraken echte critici van de monarchie. Kysia Hekster die nieuws meende te zien in de uitspraak van de prins over het ceremonieel koningschap werd door haar discussiegenoten teruggefloten. 

‘Wie wil d’r nu niet de nieuwe koning zien, wie wil d’r nu niet de prinses Maxima zien, die staat zo’n beetje op even hoog niveau voor mij, (..)’, aldus een Overijsselaar die bij de inhuldiging aanwezig is omdat Oranjejefan Ria van Ommen verstek laat gaan. Het antwoord is kort: ik hoef prins Willem-Alexander en prinses Maxima niet te zien. De vraag op welk niveau ze afzonderlijk, in relatie tot elkaar of tot koningin Beatrix staan is interessant. Iedereen geeft er een ander antwoord op. Alleen in de media is het antwoord eenduidig hosanna. Oranjefan ben ik niet en Republikein evenmin. Gewoonweg omdat ze ontbreken voeg ik graag grijstinten toe.

M’n haren gaan echter wel rechtop staan van de uitspraak van de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan: ‘Prins Willem-Alexander en prinses Máxima hebben hun kinderen bij zich: drie dochtertjes, van vijf, zeven en negen. Daar wil ik als burgemeester rekening mee houden. Daarom is er geen plek om te demonstreren langs de route van de vaartocht (..)’. De altijd zo evenwichtige Van der Laan wordt mataglap in een Oranje omgeving. Wat bezielt de burgemeester met deze uitspraak? Worden hier kinderen gebruikt als excuus of schild om een demonstratieverbod te legitimeren? Wat telt nou zwaarder? Het grondwettelijk recht om te demonstreren of de aanwezigheid van drie kinderen die niet noodzakelijk aanwezig hoeven te zijn?

Drie is ook het maximum getal voor samenscholingen die niet onder het demonstratieverbod vallen. Als ik een kritisch Republikeins organisator was dan wist ik het wel. Met 300 demonstranten kunnen in de verboden zone 100 demonstraties gehouden worden. En dat kan voor veel publiciteit zorgen. Zaak is wel om een stevig sportschooltype onderdeel uit te laten maken van elk drietal. En een juridisch geschoold woordvoerder die de logica van de politie kan beantwoorden. Oranje is best. Maar voor het correcte zelfbeeld van Nederland moet ook weer niet de indruk gewekt worden dat alle burgers enthousiast achter de monarchie staan. Verre van dat.

Foto: Andrei Tarkovski, Stalker, 1979. Drie mannen in de verboden zone.

Toename protesten tegen troonopvolging en monarchie

Over de troonsopvolging begint een ander geluid te klinken. De avond van 28 januari toen koningin Beatrix haar aftreden bekend maakte is een dieptepunt in de berichtgeving. Elk tegengeluid ontbrak. Dat verandert. De rechter bij de Amsterdamse rechtbank Peter Ingelse solliciteerde in de NRC van 1 april naar de functie van staatshoofd. Dat het geen grap is bleek toen-ie zijn bezwaren een dag later herhaalde in Nieuwsuur.

De argumenten van Ingelse zijn niet nieuw. Bijzonder is dat ze klinken in een land waar Oranjecomitees en maatschappelijke groeperingen het idee in de lucht houden dat er geen oppositie is tegen de monarchie. Dat lijkt zo omdat door zelfcensuur de media zijn gelijkgeschakeld. Er is het protest ‘Weg met de monarchie. Het is 2013! dat ontstond na het onrechtmatig wegvoeren in Utrecht door de politie van ‘Joanna VH’. De hoogte van de donaties geeft de wervingskracht bij derden aan: 118 euro. In Amsterdam zijn zes zones aangewezen om op kroningsdag te demonstreren en er is de optie van verspreide acties met maximaal drie personen. Maar een debat over het bestaansrecht van de monarchie wordt tot nu toe juridisch en politiek geblokkeerd.

Ingelse probeert dat te doorbreken. Hij merkt op een en ander 15 jaar geleden in een juridisch vakblad al uiteengezet te hebben. Volgens hem zijn de voordelen van de baan van staatshoofd zo groot dat velen er belangstelling voor hebben. Zo noemt-ie een CAO voor de hele familie, een dienstwoning en tal van andere aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden. Hij doet dat met aantoonbaar genoegen. Op haar beurt stelt Marianne Thieme van de PvdD kamervragen over het pensioen van koningin Beatrix dat 7,2 maal de Balkenendenorm bedraagt. Hiermee doorbreekt ook zij het beeld dat in Nederland kritiek op de monarchie vrijwel ontbreekt.

Ingelse roert een principieel aspect aan door te stellen dat de troonopvolging door prins Willem-Alexander illegaal is. Een geluid dat ook veelvuldig binnen de SP klinkt. Hij meent dat de grondwettelijke bepaling waarin staat dat ‘het koningschap erfelijk vervuld wordt door de wettige opvolgers van Koning Willem I, Prins van Oranje-Nassau’ onverbindend is: ‘Het is regelrecht in strijd met het verbod van discriminatie, dat niet voor niets als artikel 1 is opgenomen in diezelfde Grondwet. Het is evenzeer in strijd met het internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. Dat verbiedt iedere vorm van discriminatie, uitdrukkelijk ook die op grond van geboorte, bij de toelating van een burger ‘tot de overheidsdiensten van zijn land”.

Ingelse concludeert: ‘Dit verbod heeft hogere rangorde dan onze Grondwet en zet het erfelijk koningschap dan ook aan de kant’. De rechter heeft zijn openbare sollicitatie verstuurd aan koningin, premier Rutte en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer. Hij pleit voor een open procedure. Hij merkt nog op dat de benoeming van Piet Hein Donner tot vicepresident van de Raad van State niet voor herhaling vatbaar is. Het is nog vier weken tot de inhuldiging. Tegengehouden lijkt het niet te kunnen worden. Te veel machtige neuzen wijzen dezelfde kant op. De brede betuiging dat het volk het onder protest slikt is nu het hoogst haalbare.

Foto: Actie ‘Foto Campagne‘ op het is 2013

God save the Queen: verwarring over positie Máxima

Minister-president Mark Rutte beantwoordt vragen van de D66’ers in de Eerste Kamer Thom de Graaf en Hans Engels over de ‘beëdiging en inhuldiging van de nieuwe Koning‘. Waaronder vraag 5. Het antwoord is slordig. De aanspreekvorm voor de koningin is niet ‘Koningin‘, maar ‘Hare Majesteit‘. Evenmin is de functie ‘Koningin‘, maar ‘koningin‘.  Het Genootschap Onze Taal geeft als aanspreekvorm ‘Majesteit‘ of het gewone ‘Mevrouw‘. Naar verluidt had koningin Juliana een voorkeur voor dat laatste en koningin Beatrix voor het eerste.

De site van het Koninklijk Huis is evenmin correct: ‘Prinses Máxima wordt als echtgenote van de Koning aangeduid met Hare Majesteit de Koningin. Da’s een combinatie van een aanspreekvorm en de titel. Anders dan premier Rutte spreekt het niet over de aanspreektitel ‘Koningin’, want: ‘Haar aanspreektitel is Majesteit.’

De verwarring over de aanspreekvorm van prinses Máxima is opvallend. Wat nog eens vergroot werd toen Máxima in een uitspraak onjuist veronderstelde dat ze koningin Beatrix opvolgt. Ze ‘krijgt‘ de titel ‘koningin‘ echter alleen vanwege het feit dat ze echtgenote van de koning is. Vraag is of een en ander erop duidt dat de aspecten van de titelatuur, de aanspreekvorm, de rol en de positie van Máxima onvoldoende besproken zijn tussen het kabinet en het Koninklijk Huis. En binnen het Koninklijk Huis ook intern. Het lijkt er sterk op.

Foto 1: Schermafbeelding van kamervragen door de senatoren De Graaf en Engels (D66) aan premier Rutte.

Foto 2: David Buckingham, ‘God save the Queen‘, 2010. Credits: Cain Schulte Contemporary Art.

Debat over aanspreektitel Máxima wordt ontweken

Máxima Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau (geboren Zorreguieta Cerruti) krijgt de aanspreektitel koningin als haar echtgenoot Willem-Alexander zijn moeder als staatshoofd opvolgt. Máxima suggereert dat zij haar schoonmoeder opvolgt, maar da’s staatsrechtelijk onzin. Ze heeft geen duo-baan met koning Willem-Alexander. Máxima wordt koningin genoemd, maar is het niet. Die finesses waren blijkbaar nog niet tot haar doorgedrongen toen ze het zei een eer te vinden om koningin Beatrix op te volgen.

Er kwam afgelopen week veel kritiek op premier Rutte dat-ie zonder debat met het parlement beslist had over de aanspreektitel van prinses Máxima. Staatsrechtgeleerden vinden dat Rutte voor zijn beurt heeft gesproken. Premier Kok had zich daar niet over uitgesproken, maar naar een toekomstig parlement verwezen dat erover kon beslissen. De ‘Regeling van het lidmaatschap koninklijk huis alsmede daaraan verbonden titels (Wet lidmaatschap koninklijk huis)‘ zegt: ‘De titel «Prins (Prinses) der Nederlanden» kan niet worden gedragen door de Koning. Hij is immers Koning der Nederlanden. De titel kan wel worden gedragen door andere leden van het koninklijk huis, met name de echtgenoot van de Koning en de kinderen van de Koning.’

Het onhandig en zelfbewust opereren van Máxima doet haar of de monarchie op dit moment nog geen schade door het ontbreken van kritiek in media, politiek en samenleving. Alleen vanuit de SP en de PvdD klinken kritische geluiden. SP-er Sadet Karabulut verwoordt het als volgt: ‘Het gaat me een stapje te ver om opnieuw de eed aan de koning af te leggen. Er zijn grenzen‘. Maar ook de SP brengt deze kritiek niet prominent.

De zaak Jorge Zorreguieta lijkt nog het grootste gevaar te vormen voor de geloofwaardigheid van Máxima en de monarchie. Zoals in 2001 bij de verloving tussen Máxima en Willem-Alexander door kritische geluiden over Jorge Zorreguieta de populariteit van het koningshuis daalde. Een Argentijnse rechter beslist op korte termijn of  Jorge Zorreguieta vervolgd wordt. De Argentijnse trots op een Argentijnse koningin werpt wellicht nog een extra drempel op. En dan blijkt de verwaandheid van prinses Máxima opnieuw berekening te zijn geweest.

Foto: Jos Collignon, ‘Mejuffrouw Máxima Zorreguieta en nog iemand‘, vermoedelijk 2000-2001.

Debat over bestaansrecht monarchie gevraagd

Voor wie niet warmloopt voor het Koninklijk Huis is er geen alternatief. Er is het Republikeins Genootschap, het Nieuw Republikeins Genootschap en de Republikeinse Moderne Partij.  En da’s waarschijnlijk nog maar het topje van de ijsberg van Republikeins bewegingen. Of liever gezegd, pogingen tot een beweging. De politieke partijen geven evenmin thuis. Ze gaan het debat uit de weg. Alleen de SP stelt de vraag waarom de vraag niet gesteld wordt wat het bestaansrecht van de monarchie is. Jan Marijnissen schreef waarschijnlijk zo’n 10 jaar geleden: ‘Het lijkt mij een goede zaak om met het oog op de naderende troonswisseling eens een uitgebreide gedachtenwisseling te hebben over de toekomst en de plaats van de monarchie in de Lage Landen bij de Zee‘.

Een goed idee dat een volwassen democratie past. Maar zo’n debat heeft pas zin als argumenten die vragen naar het bestaansrecht van de monarchie niet in geamputeerde vorm de media halen. De uitzending van de publieke omroep op de dag dat koningin Beatrix haar aftreden bekend maakte was eenzijdig door het uitnodigingenbeleid van de gasten en het gebrek aan durf om de diepte in te gaan. Ik merkte die avond in mijn verbijstering op dat de meest kritische opmerking kwam van prinses Beatrix zelf: ‘Sportief liet ze doorschemeren dat niet alle Nederlanders de monarchie steunen‘. En Jan Marijnissen citeert koningin Juliana: ”Als ik geen koningin was, zou ik republikein zijn’, zei Juliana eens.‘ Een waar woord voor een koningin.

Wat we tot nu toe gezien hebben belooft weinig goeds voor de toekomst. De hoop dat er een publiek debat komt over de zin van de monarchie is klein. De Republikeinse beweging is zo goed als dood. De politieke partijen hebben hun kritiek ingeslikt. Zelfs Geert Wilders lijkt genoegen te nemen met de van oorsprong conservatief katholieke, maar met propaganda en marketing tijdig naar links afgeslagen ‘Koningin Maxima’.

Wat is voor de weldenkende Nederlander het alternatief? Wat valt er naast een met historische onwaarheden en valse beelden aangekleed koningshuis en een machteloze Republikeinse beweging te kiezen? Compromis is een ceremonieel koningschap waar naar verluidt Willem-Alexander tegen is. Zou-ie ook republikein zijn?

Foto: Joep Bertrams, Het Volk Mort. In: Het Parool, 17 mei 2001.