Is de islam een verloren religie? Wat kan het secularisme bieden?

Een week geleden was er een demonstratie in Den Haag tegen het jihadisme. Aanleiding was de opvallend snelle opmars van ISIS in Noord- en West-Irak en de slachtoffers onder vooral sjiitische moslims die daarbij vielen. Ik zag er een demonstratie van moslims tegen moslims in. Of omdat de claim wie wel of niet moslim is lastig te controleren valt: ‘Dus mensen die zich beroepen op de islam demonstreerden tegen mensen die zich beroepen op de islam.’ Sjiieten tegen soennieten. Op die observatie kreeg ik in een reactie commentaar. Ik zou onbedoeld mensen tegen elkaar opzetten. Als de weerman die de schuld van het slechte weer krijgt.

De strijd in Irak gaat verder. ISIS heeft een kalifaat uitgeroepen, een slimme manier van fondsenwerving, politieke marketing en schrik aanjagen van de tegenstander. Nu claimen de soennieten in Irak op grote schaal sjiitische en soefistische moskeeën en schrijnen in Noord-Irak te vernietigen. Het zouden heidense tempels zijn. Bulldozers en explosieven zouden in de steden Mosoel en Tal Afar ingezet zijn voor de vernietiging.  Hoewel er beelden van zijn is lastig vast te stellen of ze authentiek zijn. Maar de schrik zit er behoorlijk in.

De ontkenning dat aan de strijd in Irak en Syrië een interreligieus conflict tussen twee stromingen in de islam ten grondslag ligt is aannemelijk. Maar in resultaat maakt het weinig uit wat de diepste oorzaak is. Animositeit tussen soennieten en sjiieten dient als vergaarbak voor belangen, ongenoegens en geschillen. Essentieel is dat mensen die zich op de islam beroepen op leven en dood strijden tegen mensen die zich op de islam beroepen zonder dat de religieuze autoriteiten binnen stromingen van de islam dit verhinderen. Dat geeft te denken of binnen afzienbare tijd de islam nog uit handen van de politiek gered kan worden of een verloren religie is.

Vrijheid van godsdienst is in de Arabische wereld niets waard. Dat geldt niet alleen voor christenen, atheïsten of kritische denkers die stelselmatig worden benadeeld en vervolgd, maar ook voor minderheidsgroeperingen van gewone moslims binnen de afzonderlijke landen. De zogenaamde Caïro-verklaring van de mensenrechten in de islam van de Organisatie van de Islamitische Conferentie (OIC) ontkent ‘het beoefenen van of bekeren tot een andere godsdienst dan de Islam’. Maar als de ene islamstroming de andere islamstroming niet erkent onderdeel van de islam te zijn, dan opent zich een complete interreligieuze stromingenstrijd binnen de islam.

Secularisme is het model waarin religies en levensovertuigingen optimaal gegarandeerd zijn. Secularisme wordt door opinieleiders van meerderheidsreligies vaak bewust verkeerd voorgesteld. Maar secularisme is geen vijand van religie zoals de islam die zich nu manifesteert in Noord-Irak, maar juist een vriend ervan. De overheid als scheidsrechter ter garantie van de vrijheid van godsdienst vervangt de hogere macht waarop gelovigen zich beroepen. Geen slechte ruil. In een goed functionerende staat zoals de Nederlandse biedt dat extra garantie voor gelovigen en andersdenkenden om in vrijheid een religie of levensovertuiging naar eigen keuze te kiezen en te belijden. Da’s een verbetering voor wie de interreligieuze strijd van dit moment binnen de islam ziet. Of de interne strijd binnen de christendom van het verleden in gedachten neemt. Beredeneerd vanuit de verdediging van hun machtspositie is het begrijpelijk dat religieuze leiders het secularisme niet omarmen, maar onbegrijpelijk is dat goedgelovige gelovigen dit nalaten. Ze zouden beter moeten weten.

Foto: Vernietiging van sjiietische moskeeën en schrijnen in Noord-Irak door soennieten. 

Geweld, opstand, doden en uitzichtloosheid in Egypte

Veel is onduidelijk in Egypte. Maar duidelijk is dat de noodtoestand is afgekondigd, dat de liberale vice-president Mohamed El Baradei ontslag heeft genomen en dat het leger honderden doden heeft gemaakt onder de pro-Morsi demonstranten. De weg die het leger kiest is uitzichtloos. Egypte, een land zonder alternatief.

Kritiek van Bouazza op islam in reactie op oproep Samuel

In de NRC gaat Hafid Bouazza in op de zelfcensuur van Hans Teeuwen en Monique Samuel. Ze zijn volgens hem bang voor dreigementen uit islamitische hoek en slikken daarom (een deel van) de kritiek op de islam in.

Monique Samuel trad op bij Knevel & Van de Brink en las tot verbazing van Bouazza een verklaring voor over haar bedreiging. Bouazza beschrijft het alsvolgt: ‘Zij vertelde dat ze door drie Marokkanen werd ingesloten en bedreigd omdat ze de islam en hun ‘geliefde profeet’ (laat me niet lachen) zwart zou maken. (..) Angst was duidelijk in haar overslaande stem te horen toen zij deze verklaring voorlas, rijkelijk gekruid met islamitische plichtplegingen en gemeenplaatsen; ze begon zelfs met de aanhef „In naam van Allah de Barmhartige Genadevolle”! Ze gaf aan de islam en Mohammed te respecteren (zij zelf is christen).‘ Bouazza vat dat op als de omgekeerde wereld als een bedreigde vrouw haar verontschuldigingen aanbiedt aan haar bedreigers.

Monique Samuel reageert op haar beurt weer op de kritiek die ze naar haar optreden bij Knevel & Van de Brink kreeg: ‘Tot mijn afgrijzen moet ik bekennen dat diezelfde oproep aanleiding was voor het populistische debat aan de borreltafel van Hilversum. Dat mijn woorden worden verdraaid “of door sommigen bewust niet worden begrepen” zoals een journalist vandaag in een persoonlijk bericht zo mooi verwoordde weet ik al langer. Maar dat mijn actie van verzoening als een knieval voor bedreigers werd gezien had ik nooit verwacht.’

Wie heeft er gelijk, Bouazza of Samuel? Kruipt Samuel te diep door het zand voor de jongens die haar in naam van de islam bedreigen? Is haar oproep tot pacificatie gepast? Of valt Bouazza Samuel te zwaar af zonder dat-ie zegt dit te willen doen en heeft-ie makkelijk praten? Ach, het is onbelangrijk. Bouazza en Samuel mogen zeggen en denken wat ze willen. Het ultieme gelijk bestaat niet.  Samuel maakt duidelijk dat ze bang gemaakt wordt en aan zelfcensuur doet. Bouazza constateert dat het publieke debat niet iets voor bange mensen is.

Heeft de islam er iets mee te maken of dient die als dekmantel, excuus en surrogaat-identiteit van jongeren die hun weg in Nederland niet kunnen vinden? Maakt dat iets uit voor Samuels oproep? Alleen de bedreigingen en intimidaties tellen. Of de reden is dat Samuel christelijk, lesbisch of islam-kritisch is maakt niets uit.

Als we elkaar in Nederland willen bestrijden, dan doen we dat met woorden. Niet met bedreigingen. Dat moet iedereen leren. Christelijk, islamitisch, atheïstisch, nihilistisch, het is allemaal beschikbaar om te praktiseren. Bij die vrijheid hoort onlosmakelijk de vrijheid om het christendom, de islam, het atheïsme of het nihilisme te bekritiseren. Niets staat in Nederland boven kritiek. Maar dus kritiek die niet tot geweld leidt. Hafid Bouazza spreekt uit kwaadheid over de zelfcensuur van Hans Teeuwen en Monique Samuel moslims toe. Zo hoort het:

Moslims, ik respecteer jullie religie niet; ik heb niet eens een atoom van eerbied voor de dagelijkse en jaarlijkse rituelen, voor de verboden en geboden van jullie godsdienst.

Ik heb geen respect voor de mythe van Mohammed. Ik vind Allah een armoedig verzinsel. De hoeri’s zijn een lachertje. Geweld is voor mietjes. Dreigen is voor leeghoofden (ga toch werken).

In den beginne was het woord en het woord was bij de mens en in het einde zal er het woord zijn, want een mens heeft meer woorden dan hartslagen tot zijn beschikking.

Gebruik de handen om een pen te grijpen of toetsen te beroeren en niet om ze tot vuisten te ballen. Evolueer.

Foto 1: Morsi supporters in Egypte, augustus 2013. Credits: Mai Shaneen.

Foto 2: Monique Samuel bij Knevel & Van de Brink, 29 juli 2013.

Dood in beeld

De dood loert overal. Het meest in de strijd. Cineasten en fotografen in de frontlinie lopen een verhoogd risico. Ze worden opgemerkt. Hun status als non-combattant is niet altijd helder. Of wordt soms niet gerespecteerd. De Egyptische fotograaf Ahmed Samir Assem neemt de soldaat op de korrel die hem met een welgemikt schot raakt. En doodschiet. Bijna terloops wijkt het geweer naar links: bam. Daar bij de belegering van de kazerne door pro-Morsi aanhangers. Bij deze vorm van journalistiek hoort de grove korrel. Op beeld en in beeld. De afloop spat uiteen in gruzelementen. Splinters, scherven, diggelen, duizend stukken. Eind.

Foto: Robert Capa, ‘Loyalist Militiaman at the Moment of Death‘. Spaanse Burgeroorlog, 1936.

Egypte balanceert op de rand van een burgeroorlog

De Moslimbroederschap roept op tot opstand. Aanleiding is het doodschieten door het leger van pro-Morsi demonstranten die bij een kazerne protesteerden tegen het afzetten van president Mohamed Morsi. Ze eisen zijn herinstallatie. Naar verluidt zijn er 42 doden en 322 gewonden. Volgens het leger begon het incident met een aanval door een gewapende groep die probeerde door te dringen tot de kazerne van de Republikeinse Garde. Morsi zit daar vermoedelijk gevangen. Het leger zegt dat een officier gedood en 40 manschappen gewond werden. Demonstranten zouden zijn gearresteerd omdat ze in het bezit waren van wapens, munitie en Molotov-coctails. Volgens de Moslimbroederschap ging het om een vreedzame sit-in, en zijn er vrouwen en kinderen onder de doden. Feiten spreken elkaar tegen en  de lezing ervan is een onderdeel van de strijd.

Als reactie op de slachtpartij van vanochtend trekt de radicaal-islamistische Nour-partij haar steun in voor een overgangsregering. De partij had eerder afstand genomen van de Moslimbroederschap en steunde de afzetting van Morsi. Maar het steunde evenmin de kandidaten voor de overgangsregering. Nu is de chaos compleet en neemt de kans op een burgeroorlog toe. Een politiek compromis lijkt verder uit zicht dan ooit.

Westerse bemoeienis gooit olie op het vuur. Zo zei de Britse oud-premier en gezant voor het Midden-Oosten Tony Blair over de afzetting van Morsi dat het Egyptische leger moest optreden om de chaos te beteugelen. Dit lijkt te zeggen dat voor Egypte andere normen gelden dan voor een westerse liberale democratie. Het commentaar van David Brooks in de New York Times was racistisch: ‘It’s not that Egypt doesn’t have a recipe for a democratic transition. It seems to lack even the basic mental ingredients.’ Dit is onzin. Mede doordat het land slecht bestuurd wordt is Egypte in een onmogelijke positie terechtgekomen, een deel van de bevolking is slecht geschoold en heeft weinig democratisch besef, het land loopt economisch, cultureel en politiek achter. Het zijn uitsluitend deze omstandigheden die de chaos, de onrust en de oproep tot een opstand verklaren.

Foto 1: Leden Republikeinse Garde bij kazerne waar vele doden vielen, 8 juli 2013.

Foto 2: Tweet van 13 januari 2013 van Herman Van Rompuy. Zie posting ‘EU is vriend van Morsi, maar niet van Europese waarden‘.

Morsi afgezet door leger. Rechter is waarnemend president

De Egyptische president namens de Moslimbroederschap Mohamed Morsi is afgezet door het leger. Hij is niet langer president. Vooralsnog is z’n verblijfplaats onbekend. Maar het leger heeft de macht niet gegrepen. Dat blijft in de coulissen. Egypte is vandaag nog verdeelder dan gisteren. De salafisten van de Nour partij kiezen eieren voor hun geld en nemen afstand van de Moslimbroeders. Die noemen de salafisten weer verraders. En de oppositie en het leger zitten evenmin op dezelfde lijn. Is er een burgeroorlog in de maak of dooft de woede van de Islamisten? De belangrijkste rechter Adly Mansour wordt tijdelijk president. Hij is sinds kort president van het Constitutionele Hof. De grondwet wordt opgeschort. Dat was de steen des aanstoots voor de minderheden die door Morsi genegeerd werden. Egypte, het land maakt het zichzelf moeilijk. Steeds weer.

Foto: Presidentieel paleis met vuurwerk en gejuich nadat bekend werd dat president Morsi afgezet is. 3 juli 2013. Credits: Bel Threw

Schoonheid van de grimmigheid: Turkse onlusten en sociale media

Sociale media sturen en voeden de onlusten in de Turkse steden. Vorige week werden ze door premier Recep Erdogan vervloekt. Hoewel-ie zelf miljoenen volgers heeft. Sociale media die zich tegen politieke leiders keren doorbreken de overheidspropaganda. Dan is de liefde gauw voorbij. Op actie volgt reactie. Da’s de wetmatigheid van watervlugge sociale media. Met Twitter als straatkrant, Instagram als plaatjesboek, Facebook als muurkrant en blogs die de laatste restjes geloofwaardigheid van de zittende macht afbreken.

Valt er een vergelijking te maken tussen de protesten tegen premier Erdogan en de Arabische Lente? Lastig. In het democratische Turkije heerst geen winter. Tunesische bloggers en Egyptische activisten haalden in 2011 en 2012 met steun van Amerikaanse en Europese hackers de kastanjes uit het vuur waarvan de islamisten profiteerden. In Turkije wachten de islamisten niet in de coulissen, maar vormen ze de macht. Op internet laten twitteraars of bloggers zich niet de wet voorgeschreven door de politiek of de gevestigde media die net doen alsof ze willen communiceren en de tijdgeest in hun vingers zouden hebben. Die verleidingsstrategie is uitgewerkt omdat hoogopgeleide, autonome, kritische burgers door de kloof met gevestigde media en politiek in hun eigen domein verkeren. En nagenoeg onbereikbaar zijn geworden. Ze gaan hun eigen weg. Samen.

Foto 1: Demonstrant met gasmasker gebruikt sociale media. Turkije, juni 2013.

Foto 2: Demonstranten met sociale media om hun boodschap te verspreiden. Credits: Oren Ziv/Al Jazeera. Turkije, juni 2013.

Foto 3: Demonstrante met gasmasker gebruikt sociale media. Turkije, juni 2013.

In Egypte worden de mensenrechten steeds meer geschonden

In Egypte gaat het niet goed. Moslimbroeders en bondgenoten krijgen de economie niet onder controle en niet-moslims worden tot tweederangsburgers gemaakt. De Moslimbroeders houden niet eens meer de schijn op dat ze niet tegen kritiek kunnen. Kleine berichten zeggen meer dan analyses. Op Democracy Now! geven de journalisten Sharif Kouddous en Lina Attalah trouwens een scherpe analyse van het mensenrechtenbeleid van president Morsi. Wat er op dit moment in Egypte gebeurt toont een berichtje in Egypt Independent aan:

Vier zesde-klassers op een basisschool in Bulaq al-Dakrur, Giza gouvernement, werden naar verluidt geslagen door hun godsdienstleraar voor het niet dragen van de hijab, aldus het Egyptische Centrum voor Vrouwenrechten.

De mensenrechtengroep heeft een verklaring afgelegd en veroordeelt het incident scherp. Het roept de staat op om het internationale verdrag over de kinderrechten toe te passen’. Dat bepaalt dat de regering de nodige maatregelen neemt om ervoor te zorgen dat onderwijsinstellingen de waardigheid van alle kinderen respecteren.

Gawaher al-Zahery, een activist die met het centrum werkt, vertelde Al-Masry Al-Youm dat de beschuldigde leraar naar verluidt tegen een van de vermeende slachtoffers zei: “Je zal dus een christen onder hen zijn [haar gesluierde klasgenoten].” De leraar , die ook Arabische taal doceert, beledigde naar verluidt de vier meisjes en sloeg ze in het bijzijn van hun klasgenoten.

Families van de meisjes dienden geen klacht in tegen de leraar uit angst dat het tegen de studenten zou uitpakken, aldus Zahery.

Foto: Meisjes met hijab.

Egypte: een vergelijking tussen Moslimbroeders en Nazi’s

Historicus Khaled Fahmy maakte afgelopen zaterdag in het artikel ‘Weimar Republic or 18 Brumaire?‘ voor het Egyptische Al Ahram English de vergelijking tussen Nazi’s en de Egyptische Moslimbroederschap (MB). Een vergelijking als echo van de opmerkingen waarvoor Geert Wilders een proces aan z’n broek kreeg. Dat-ie won. Wilders trok het breder en vergeleek ‘Mein Kampf‘ en de koran. Fahmy ziet de Egyptische blogger Wael Abbas en Westerse journalisten en analisten sinds afgelopen zomer de vergelijking tussen MB en Nazi’s maken.

Reden is dat critici twijfelen aan het geloof van de MB in het democratisch proces. Evenals de Nazi’s zou de MB nu alleen de democratie omarmen om aan de macht te komen. Eenmaal daar gearriveerd zou het de democratie vervolgens buiten werking stellen. Fahmi vindt de vergelijking zinvol, maar ziet verschillen. De MB heeft een langere voorgeschiedenis, geen charismatische leider en is in het politieke spectrum zelf niet de meest radicale partij. Het grootste verschil is echter -nu aan de macht- dat de MB verkiezingen niet afschaft.

Maar de MB beperkt het democratisch proces door uitsluiting van kiezers. Zij mogen volstaan met het kiezen van vertegenwoordigers. Daarmee zijn ze uitgeschakeld in het politieke proces. Op het wetgevende proces hebben ze geen invloed. Niet het volk spreekt, maar de vertegenwoordigers. Da’s geen echte democratie en wordt ‘ballotocratie‘ genoemd. De term ‘ballotocracy‘ muntte Richard Haass. Nederland is door het ontbreken van vormen van directe democratie en de afstand tussen politiek en burger er een modelvoorbeeld van.

Overeenkomst is dat Nazi’s en MB een houding delen van bewapend en georganiseerd geweld. Via de straat proberen ze hun opposanten te terroriseren. Maar de Nazi’s hadden zich beter voorbereid door eerst de macht over de politie te veroveren voordat ze de politieke macht grepen. Na de verkiezingen in 1933 breidden ze snel hun invloed over het leger uit. De MB is echter niet in staat om de macht over politie en leger te grijpen. Zoals ze dat volgens Fahmi evenmin over de media en de rechterlijke macht weten te doen.

Khaled Fahmy denkt als een historicus langs lijnen van ‘grote’ gebeurtenissen die direct samenhangen met politiek en economie. Om onverklaarbare redenen noemt-ie echter niet het meest in het oog springende verschil. Namelijk het omarmen van de eigen tijd. Waar de Nazi’s naar de toekomst keken, kijkt de MB naar het verleden. Tekenend is hoe verschillend beide bewegingen over de positie van de vrouw denken. Op het Engelstalige Ikhwanweb.com wijst de MB een ontwerpresolutie van de VN over de vrouwenrechten af. Elke economische, juridische of culturele vorm van gelijkheid tussen man en vrouw wijst het af. Conclusie is dat de MB voor de eigen bevolking nog restrictiever is dan de Nazi’s al waren. Zodat interne verschillen aangescherpt worden. De geruststelling is dat de MB de greep naar de macht veel slechter heeft voorbereid dan de Nazi’s.

Foto: ‘Egyptian women wave a flag showing pharaoh Queen Hatshepsut and anti-Muslim Brotherhood banners during a demonstration in Cairo, Egypt, Friday, March 8, 2013, marking International Women’s Day. Arabic reads, “women with revolution,” “women are owner of a message.” (AP Photo/Amr Nabil)’ In The Daily Star, Libanon.

Globaal protest tegen sexisme tegen Egyptische vrouwen

In Egypte staan vrouwenrechten onder druk. Door doelgerichte acties die de opzet hebben om vrouwen te ontmoedigen te protesteren tegen de islamisten van president Morsi is het Tahrir-plein een extra gevaarlijke plek. Vrouwen worden betast, uitgekleed of verkracht door hitsige groepen mannen. Deels ingegeven door hun verstoorde relatie met vrouwen, deels door een conservatieve politieke agenda. Zo wordt de positie van de vrouw de lakmoesproef van het gehalte van de Egyptische democratie. Af te meten aan de vrouwen gaat het niet de goede, maar de verkeerde kant op. Het ontbreekt de islamisten aan democratisch besef en enige urgentie van pluriformiteit. Hun onverzoenlijke houding tegenover minderheden, gevoegd bij een slechte economische politiek die besluiten op de lange baan schuift doet de volkssteun in snel tempo afnemen.

Egyptische vrouwen nemen het initiatief en laten zich niet afschrikken. Maar ze kunnen steun, solidariteit en bewondering gebruiken. Op 12 februari is er een wereldwijd protest tegen wat de initiatiefnemers sexueel terrorisme tegen de demonstrerende vrouwen noemen. Alia al Mahdi ging met vrouwencollectief FEMEN vooraf aan dit protest, toen ze in december 2012 voor de Egyptische ambassade in Stockholm uit de kleren ging. Het protest tegen het kapen van de revolutie door president Morsi en de Moslimbroederschap is nu breder. Ook in Den Haag is een demonstratie. Plek is de Egyptische ambassade, Badhuisweg 92. Tijd: 18.00 uur. Eva Ruijters is de Facebook-pagina ‘Manifestatie voor de bescherming van vrouwelijke demonstranten in Egypte‘ gestart:

Foto 1: Schermafbeelding affiche protestactie HarassMapEgypt tegen bejegening Egyptische vrouwen.

Foto 2: Schermafbeelding Nederlandse Facebook-pagina Manifestatie voor de bescherming van vrouwelijke demonstranten in Egypte.