Rechtszaak in België over geldgeschil in ondoorzichtige galeriesector: Michaël Aerts vs. Deweer Gallery

Wie wel eens beeldende kunstenaars en galeriehouders spreekt zal weten dat ze over elkaar klagen. Soms goedwillend, soms kwaadaardig. In het laatste geval gaat het bijna altijd om geld. Kunstenaars vermoeden dat de afrekening niet klopt en ze te weinig uitbetaald krijgen. Soms betreft het zelfs werken die al jarenlang in stock waren, maar uiteindelijk onverklaarbaar verdwenen bleken. Met als toppunt van onrecht failliete galeries zonder bewindvoerder, maar met een doorstart. Galeristen zijn als winkeliers en boeren die ook klagen als het goed gaat. Maar bij de teruglopende economie sinds 2008 hebben ze wel degelijk redenen tot klagen. De verkopen zijn ingezakt en nog steeds niet op peil. Kunstenaars willen toch solo’s, boekjes of publiciteit. ‘Opgekweekte’ kunstenaars stappen over naar een grote galerie zonder besef van de diepte-investering die door een galerie in hen is gedaan. De wisselwerking tussen kunstenaar en galerist is een spanningsveld.

In België is er een kwestie tussen kunstenaar Michaël Aerts en Deweer Gallery in Otegem, Zwevegem. De galerie is aangeklaagd door Aerts omdat er volgens hem ‘gefoefeld zou zijn met de verkoopsprijs van kunstwerken’. Geknoeid dus. In een artikel geeft De Morgen de details. Aerts’ advocaat Jan Leysen stelt dat de galerie kunstwerken aan een buitenlandse koper voor een hoger bedrag heeft verkocht dan tegen de kunstenaar werd verteld. Aerts zou daardoor 980 euro aan inkomsten zijn misgelopen. Feitelijk een relatief klein bedrag dat deze opschudding niet rechtvaardigt. Advocaat Gallery Declercq ontkent namens Deweer Gallery de aantijging en meent dat de kunstenaar een aanleiding zocht om bij de galerie te vertrekken. Deel van de juridische strijd zou de berekening van de BTW zijn. De Morgen citeert een anonieme Antwerpse galerist: ‘Het btw-systeem is ingewikkeld en volatiel, waardoor er toch iets meer ruimte is voor gefoefel.’

Ondervoorzitter Sofie Van De Velde van de beroepsvereniging van Belgische galeries (BUP) meent dat de kunstwereld veel transparanter kan. Ze zegt internationaal te werken aan de formulering van gedragsregels: ‘Er is nood aan duidelijke spelregels, ook voor mensen die een werk willen kopen in een galerie.’ De BUP is net als de Nederlandse Galerie Associatie (NGA) aangesloten bij de in Brussel gevestigde FEAGA (Federation of European Art Galleries Association) die samenwerkt met het in Barcelona gevestigde Talking Galleries dat opereert als internationaal platform en denktank voor kunstgalerieën. Van De Velde meent dat kunstenaars steeds beter hun rechten kennen. Zij benadrukt dat het in de galeriesector om vertrouwen en ongeschreven regels gaat, maar ‘het volgens haar essentieel is om op voorhand afspraken te maken’. Op 5 september spreekt de rechtbank van Kortrijk zich uit over de zaak tussen Michaël Aerts en Gallery Deweer.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Ontransparante kunstwereld worstelt met de centen; Kunstenaar klaagt galerie aan na onduidelijkheid over btw-tarieven’ van Lotte Beckers in De Morgen, 26 juni 2018. (registratie verplicht).

Advertentie

Jammer dat de petitie ‘Geen BTW verhoging’ nodig is

Het kabinet zegt in het regeerakkoord onder het kopje ‘2.5 Hervorming belastingstelsel’: ‘De ruimte om de belastingen op inkomen nog verder te verlagen wordt gevonden door een verhoging van het lage BTW tarief van 6% naar 9%’. Dat gaat uit van het uitgangspunt dat iedereen belasting op inkomen betaalt. Dat is niet het geval. De verhoging is ingeboekt voor 2,613 miljard euro en roept onbegrip op. De drie linkse partijen SP, GL en PvdA hebben samen met maatschappelijke organisaties de krachten gebundeld en een petitie opgesteld.

De goederen waarvoor het lage 6% tarief geldt zijn volgens opgave van de belastingdienst de volgende categorieën: ‘voedingsmiddelen, water, agrarische goederen, geneesmiddelen en hulpmiddelen, kunst, verzamelvoorwerpen en antiek, boeken en periodieken, gas en minerale olie voor de tuinbouw’.

Afgelopen weekend was ik op een kunstbeurs (Art The Hague) en daar was de toen net bekend gemaakte verhoging het gesprek van de dag onder galeristen. Ze werken al in een lastige sector waarin de meerderheid nauwelijks het hoofd boven water kan houden en daar komt dan een BTW-verhoging met 3% bovenop. Hetzelfde geldt voor de boeken-en tijdschriftensector die het ook slecht gaat. Dat de verhoging van de BTW met 3% ook geldt voor eerste levensbehoeften als water, groente en fruit is helemaal niet uit te leggen.

Het verzwakken van de kwetsbare boeken- en galeriesector en het verhogen van de BTW met 3% van eerste levensbehoeften als water, groente en fruit zijn voldoende redenen om deze petitie te tekenen. De verwijzing naar de verlaging van de belasting van multinationals is niet de essentie, hoewel het tamelijk onbegrijpelijk is dat het gebeurt. Het tekent de macht van de werkgeverslobby op het kabinet Rutte III. In een regeerakkoord is altijd wel een onderwerp te vinden dat gebrek aan compassie met de zwakkeren en armen belichaamt, maar dat D66 en CU de negatieve beeldvorming hierover menen te kunnen trotseren is opvallend. En opmerkelijk.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘GEEN BTW VERHOGING’.

Drie uitgangspunten om Wilders te weerstaan. Niet richten op de persoon, geen isolatie PVV en vernieuwing middenpartijen

Wat is de beste strategie om politici als Donald Trump of Geert Wilders te weerstaan? Jimmy Dore verwijst naar een opinie-artikel van Luigi Zingales in The New York Times dat een les trekt voor de aanpak van Trump uit de opkomst van Silvio Berlusconi. Zingales ziet parallellen tussen Trump en de Italiaanse oud-premier. Hij vreest dat de Trump-dynastie twee decennia aan de macht blijft als Donald Trump nu niet goed aangepakt wordt. Voor Nederlanders is het interessant om die les ook op Wilders te betrekken. Hoewel hij niet aan partijvorming doet. Hier volgen de aanbevelingen voor het counteren van Berlusconi, Trump en Wilders (BTW):

a) de oppositie moet zich competent opstellen en niet richten op de persoon BTW, maar op het beleid. Probleem hierbij is dat BTW doorgaans een hap-snap beleid voert en dat op één A4-tje samenvat (Wilders) of vaag blijft over de voornemens (Trump). De hoofdlijn van BTW biedt echter nog voldoende aangrijpingspunten om het beleid centraal te zetten en aan te vallen. Zoals standpunten over moslims en immigratie die in strijd zijn met de grondwet (Trump, Wilders). De Nederlandse les: Media en politieke partijen moeten terug naar de basis: het politieke programma van de PVV en het stemgedrag in de Tweede Kamer. Dit biedt de mogelijkheid om woordvoerders van de PVV die hun beleidsterrein verwoorden centraal te zetten. Dat heeft een tweeledig effect: minder focus op Wilders door verbreding op andere PVV-politici en meer aandacht voor het beleid.

b) de oppositie moet de standpunten van BTW op eigen verdiensten beoordelen en niet op voorhand vanuit een voorgevormde mening afwijzen. Als een standpunt van BTW waardevol is en aansluit bij het programma van een politieke partij dan kan die betreffende partij het omarmen en politieke steun geven. Politieke isolatie van BTW werkt averechts omdat het gematigde kiezers die meegaan in de anti-establishment retoriek van BTW in hun richting jaagt. De Nederlandse situatie: Om de tweedeling tussen PVV en de middenpartijen (VVD, CDA, PvdA, D66) te bestrijden moet de PVV in de beeldvorming zoveel mogelijk gepresenteerd worden als een genormaliseerde politieke partij die in het politieke proces dingen voor elkaar krijgt. Succesjes relativeren de positie van de PVV als paria. De SP kan samenwerking zoeken met de PVV over beleid in de zorg, met de PvdD over dierenwelzijn, met de VVD over strenger immigratiebeleid (dat binnen de grondwet blijft), met D66 over bestuurlijke hervorming, met 50PLUS over pensioenen, met het CDA over drugsbeleid en de joods-christelijke wortels en met de PvdA over de aanpak van fraude in het openbaar bestuur of investeringen in infrastructuur.

c) de oppositie moet zich verjongen en door de-academisering verbreden door leden van jongere generaties van buiten de eigen partijstructuur in de eigen machtsstructuur op te nemen en belangrijke posities te geven. Dat slaat BTW het argument uit handen dat het als enige namens het volk spreekt, haar noden begrijpt en gevestigde partijen de belangen van het establishment vertegenwoordigen. Politieke partijen die BTW willen weerstaan moeten zich opstellen als een beweging en niet als een politieke partij die het eigen voortbestaan centraal zet. De Nederlandse situatie: De Nederlandse politieke partijen hebben in totaal minder dan 290.000 leden en nog slechts 2,2% van de kiesgerechtigden is lid van een politieke partij. Dus de partijpolitiek is hevig aan vernieuwing toe. Een autoritaire leider als Wilders in een partij zonder interne partijdemocratie als de PVV moet niet bestreden worden door andere langgedienden en partijtijgers als Rutte, Samsom, Asscher, Pechtold, Van der Staaij of Zijlstra, maar door jongeren als Jesse Klaver die Wilders juist uit doen komen als bedaagd en gevestigde orde en één van de langzittende parlementariërs die zelf het politieke establishment symboliseert.

BTW-verhoging van 15% voor galeries, theaters en boekwinkels?

Spin van de regeringspartijen VVD en PvdA is in volle gang over de effecten van nieuwe belastingplannen. Er komt een herziening van het belastingstelsel aan. En als het woord hervorming klinkt, dan is attentie gewenst omdat dit woord besmet is vanwege misbruik. Media roepen het galmend na: 5 miljard lastenverlichting. Uit uitgelekte plannen blijkt dat er ook een BTW-verhoging van het lage tarief aankomt, van 6 naar 21%. Hoewel wordt gezegd dat het de politieke keuze van de oppositiepartijen is om dat door te voeren. Ze zijn onmisbaar om de voostellen door de Eerste Kamer te krijgen. Daar hebben de coalitiepartijen slechts 21 van de 75 zetels.

Die BTW-verhoging met 15% betreft de kappers en de fietsenmakers, maar ook de boekverkopers en de kunstgaleries. Het gaat om dat laatste. Om de kunst. Als deze plannen met medewerking van D66, CU, SGP, CDA of GL doorgaan dan wordt vier jaar na Halbe Zijlstra opnieuw de cultuur geschoffeerd. En wordt de bedrijfsvoering van de boekhandel en het galeriewezen die het erg slecht gaat verder bemoeilijkt. Van de belastingplannen van de Griekse regering die onder heel wat lastigere omstandigheden opereert dan de Nederlandse regering kan men zeggen dat die onrealistisch is, maar de regering-Tsipras houdt wel voet bij stuk om medicijnen, boeken en theaters in het lage BTW-tarief van 6 of 6,5 % te houden.

Kom daar eens om in Nederland. Met een kabinet dat niet eens beseft dat kunst en kunsthandel beschermd moeten worden. Wellicht komt er na een lobby van culturele ondernemers, kunstenaars en kunstliefhebbers en een eenzame politicus die nog een restje heilig vuur voor de kunst heeft branden een actie tot reparatie op gang om de theaterkaartjes, de boeken en de schilderijen  in een laag BTW-tarief te houden. Maar dat de regering dit van plan is geeft aan dat de geest van Zijlstra nog steeds in het kabinet van VVD en PvdA regeert.

Foto: Schermafbeelding van ‘Kunst, verzamelvoorwerpen en antiek’ van de Belastingdienst.

De Telegraaf: VVD eist excuus voor kunstprotest 2011. Gekunsteld?

Een opmerkelijk bericht met alleen een indirecte bron: De Telegraaf. Het bericht dat de VVD excuus zou eisen voor de protesten tegen de bezuinigingen op cultuur die in 2011 resulteerden in de ‘Mars der Beschaving’ is vooralsnog bij de VVD niet terug te vinden. Sinds 2011 is de mantra van de VVD: ‘Door minder subsidie werden instellingen gedwongen naar het publiek te kijken in plaats van naar de overheid als geldverstrekker.’ De vraag of bezuinigingen tot een kwaliteitsverhoging leidden is lastiger te beantwoorden dan de VVD claimt.

De ‘Mars der Beschaving’ was een aanfluiting. Tenenkrommend en beschamend. Ik schreef op 30 juni 2011: ‘Acties als Nederland schreeuwt om Cultuur en de Mars der Beschaving vliegen uit de bocht als ze komen met verwijten, claimen van eigen rechten en groteske overdrijvingen. De juiste weg is een smal pad. Gelukkig wordt er veel verstandigs gezegd, met passie en maatschappelijke betrokkenheid. Maar iemand die voor zichzelf werkgelegenheid eist is ongeloofwaardig.’ Daarmee is echter niet gezegd dat de mars niet succesvol was. Hoe valt dat te meten? Wellicht hield het de VVD af van het nemen van hardere bezuinigingen. Na de eerste bezuinigingsronde onder leiding van toenmalig staatssecretaris Zijlstra werden de kunsten redelijk gespaard. Mede door de halfslachtige en tegensputterende D66 en PvdA die het zo wel genoeg vonden.

Daarbij komt dat de cultuurbezuinigingen ongewenste gevolgen hadden omdat ze niet geleidelijk ingevoerd werden en fors waren. Ze waren gewoonweg slecht doordacht. Dat riep protest op. Toenmalig voorzitter van de Raad voor Cultuur Els Swaab stapte in 2011 op omdat ze zich niet kon vereenzelvigen met de manier van bezuinigingen. Ze legde dat uit: ‘Door de keuzes die dit kabinet maakt, wordt de schade die de bezuinigingen veroorzaken groter dan noodzakelijk is. Dat is voor mij niet aanvaardbaar. Ik wil geen leidinggeven aan het tot stand komen van subsidieadviezen  voor instellingen, waarbij dit kabinetsbeleid het uitgangspunt is.‘

De VVD kan uit de toename van het bezoek, fondsenwerving en sponsoring niet concluderen dat de kunsten er prima voorstaan. Wel dat ze marktgerichter opereren. Dat zegt iets over financiering en organisatie van instellingen. Niet over de gezondheid van de kunsten en de voorbereiding op de toekomst. Kunstinstellingen halen inderdaad meer inkomsten uit de markt. Maar de opbrengsten zijn minder dan de VVD het in 2011 voorspiegelde. Consensus bestaat dat dit te weinig is om het verlies aan subsidie-inkomsten te compenseren.

Beredeneerd vanuit de eigen logica heeft de VVD gefaald door kunstinstellingen niet klaar te maken voor de markt. De VVD wilde dat de kunsten ondernemerschap toonden, maar tegelijk stond in het toenmalige regeerakkoord dat het BTW-tarief op podiumkaartjes werd verhoogd. Fiscale maatregelen om de kunsten te steunen werden pas in 2012 ingevoerd met de Geefwet. Een initiatief van de VVD. Door belastingverhogingen en lastenverzwaringen van de kabinetten Rutte werd het voordeel van de Geefwet teniet gedaan omdat gevers minder te besteden kregen. Het bericht in De Telegraaf verwart krom marktdenken met kunst. Typisch VVD.

Foto: Schermafbeelding van bericht ‘VVD eist excuses voor kunstprotest’ in De Telegraaf, 2 december 2014.

Occupy en middenklasse vinden elkaar in kleinere publieke sector

In VPRO’s Tegenlicht zegt ondernemer en miljonair John Fentener van Vlissingen dat de Occupy-beweging voor een groot deel gelijk heeft. Hij zou er bijna zelf een tentje bijzetten. Raken de machtigen en machtelozen elkaar? Wie maken feitelijk het tussengebied uit? Occupy symboliseert een nieuwe opvatting van burgerschap. Deels uit idealisme, deels gedwongen omdat de  herverdeling van macht en productiemiddelen stagneert. Een jonge generatie wordt buiten de deur gehouden. Maar ook anderen. Da’s het gevolg van een bewust proces.

Wie is de vijand van Occupy en van de anderen met gelijklopende belangen? Da’s iedereen die met een greep naar de macht de zeggenschap in de publieke sector naar zich toe heeft getrokken. En niet meer afstaat. Overheidsgeld houdt die motor draaiende. Hoe meer volume, hoe onoverzichtelijker de geldstromen en de controle erop worden. Verspilling loont. Niet stroomlijnen, maar compliceren is het instrument van deze belanghebbenden. Omdat de middenklasse met belastinggeld in meerderheid de motor van de publieke sector smeert is het de natuurlijke bondgenoot van Occupy. Door een cultuurverschil beseft het dat nog niet. Geholpen door de gevestigde media die de gevestigde belangen verdedigen en Occupy meestal verketteren.

Hoogleraar corporate governance bij Nijenrode Paul Fentrop schreef afgelopen zaterdag een NRC-artikel ‘De elite werd een kongsi die voor zichzelf zorgt‘. Trouwens een bijzondere plek omdat Paul Frentrop ooit de journalistiek van de NRC laakte en NRC-redacteur Menno Tamminga op zijn beurt vragen zette bij de integriteit van Frentrop. Hoe dan ook toont Frentrop overtuigend aan dat ‘de semipublieke mismanagers op een vulkaan vol borrelend ongenoegen leven’. Die overbodige laag van managers in de semipublieke sector die ondernemer spelen zonder eigen risico te lopen. Ingedekt en ingelikt als lid van een politieke partij.

Wat is de oplossing? De publieke sector moet minder zwaar worden. Deze dreigt onder druk van de crisis en de veelverdieners te bezwijken. Ze teren op de beurs van de belastingbetaler. Bijstandsgerechtigden en werklozen worden gekort. De Occupy-generatie komt niet aan de bak. De veelverdieners blijven door hun politieke dekking buiten schot terwijl ze een groter beroep op de schatkist doen. Een en ander kan bereikt worden door overbodige managers te ontslaan en bestuurslagen te schrappen. Een kleine compacte overheid kan dan belastingen verlagen, de economie stimuleren en zorgen dat het geld terechtkomt waar het nodig is.

Is zo’n oplossing binnen handbereik? Nee. De gevestigde belangen in politieke partijen, semipublieke sector en media houden dat uit alle macht tegen. Als een geheim genootschap dat immer indirect reageert. Zo praat de VVD over een terughoudende overheid en lagere belastingen, maar zadelt het de burger op met een BTW-verhoging van 2% en andere lastenverzwaringen. De overeenkomst tussen een echte ondernemer als Fentener van Vlissingen en Occupy is duidelijk. Ze vinden elkaar in de afkeer van de publieke sector en de wens voor transparantie, eerlijkheid, doelmatigheid en overzichtelijkheid. Het eerste doel is de bewustwording van de middenklasse. Het heeft alles te winnen bij wat Occupy voorstaat. Het wordt ze alleen door niemand verteld.

Foto: Tekstbord Occupy Amsterdam, 2011.

Opstand van egoïstische burgers dient samenleving niet

Malou van Hintum verbaast zich in De Volkskrant over het verzet tegen de voorgenomen kabinetsmaatregelen. Omdat het vaak zo egoïstisch is. Volgens haar is veel inkomensverlies verlies van luxe. Ik deel haar mening. Het verzet gaat om een vakantie minder. Meer is het niet. Wie werkelijk onder het bestaansminimum komt heeft uiteraard redenen tot piepen. Maar die anderen lieten zich de afgelopen weken luid en verbolgen horen.

Zoals de VVD-er voor z’n open haard die ageert tegen nivellering via de zorgpremie. Zonder enige twijfel een oneigenlijke omweg zoals oud-minister Jan Pronk zegt omdat nivellering via de belastingen dient te lopen. Maar met de maatregel is weinig mis. Ik herinner dat een Duitse vriend me enkele jaren geleden vertelde ruim 900 euro zorgpremie per maand te betalen. Voor hem alleen, want z’n vrouw was elders verzekerd. Een erfenis van Gerhard Schröder. Ons rest een luxe discussie van ontevreden mensen die niet kunnen minderen.

Van Hintum heeft het mis met haar bewering dat over de bezuinigingen over kunsten en wetenschappen niet gemopperd is. Dan mist ze de essentie dat het kabinet Rutte I zich van alle kritiek door oppositie, betrokken burgers, kunstenaars en wetenschappers weinig aangetrokken heeft. Weliswaar zette het als wisselgeld de BTW op podiumkaartjes naar 21% niet door en kreeg de ruimtevaart 68 miljoen. Dat ging in beide gevallen echter om het terugdraaien van voorgestelde bezuinigingen. Het vernieuwende beleid werd het meest gekort. In de kunsten werden de gevestigde instellingen gespaard, terwijl de experimentele presentatie-instellingen en de talentontwikkeling werden weggesneden uit de basisinfrastructuur. Zelfs de gouvernementele Raad voor Cultuur had op dat laatste kritiek. Ook de PvdA draaide die kortingen niet terug in de onderhandelingen.

Focus op economie en koopkracht is een valkuil. Gevolg ervan is dat wordt afgebroken wat niet afgebroken zou moeten worden. Zoals de genoemde kunsten en wetenschappen, maar ook de natuur. Nodig is een quotum voor kunsten, wetenschappen en natuur. Zoals dat ook jarenlang voor ontwikkelingshulp gold. Zo kan de essentie overeind blijven van wat we belangrijk vinden voor een samenleving. Ofwel, het algemeen belang. Een prima tegengif voor burgers die klagen voor hun open haard zonder goed te beseffen hoe absurd ze zijn.

Foto: Open haard.

Reparatie gevraagd voor BTW-verhoging op beeldende kunst naar 21%

Het wandelgangenakkoord tussen D66, GroenLinks, ChristenUnie, VVD en CDA doet iets voor de kunst. Het brengt de verhoging van de BTW op podiumkaartjes van 19 terug naar 6%. Theaterondernemer Joop van den Ende is tegenwoordig rechtstreeks in gesprek met premier Mark Rutte. Maar de BTW voor beeldende kunst die via een galerie of kunsthandel wordt verkocht gaat niet terug naar 6%, maar stijgt tot 21%. In De Volkskrant wijst galerist Martin van Zomeren op deze inconsequentie. Het tekent de rommeligheid van het noodakkoord.

Niet alleen worden zo de kunsthandel en het galeriewezen binnen hetzelfde akkoord benadeeld ten opzichte van de podiumkunsten. De beeldende kunst wordt ook benadeeld in vergelijking met de kunsthandel in Duitsland, Frankrijk en Engeland met een laag BTW-tarief op beeldende kunst. Niet voor niets steken telkens geruchten de kop op dat de TEFAF in Maastricht vanwege het hoge Nederlandse BTW-tarief naar Duitsland verkast. Door de 2% extra heffing wordt de positie van de Nederlandse kunsthandel verder verslechterd.

Moderator van Trendbeheer en kunstenaar Jeroen Bosch protesteerde in 2011 met een kunstwerk tegen de verhoging van de BTW op beeldende kunst van 6 naar 19%: Het kabinet wil subsidies afschaffen en cultureel ondernemerschap aanmoedigen. Maar juist door het verhogen van het BTW-tarief wordt het ondernemerschap van kunstenaars ernstig belemmerd. Kunstenaars zijn een kwetsbare groep. Zij werken met smalle marges. En voor de overheid levert de BTW-verhoging maar een klein bedrag op. Hij zag er symboolpolitiek in.

Bosch kan er nu een derde werk naast hangen: 21%. De maatregelen van GroenLinks, D66, ChristenUnie, VVD en CDA leveren voor beeldende kunstenaars, kunstkopers, kunsthandelaren en galeristen voorlopig weinig op. Het benadeelt een sector. Een reparatie kan deze weeffout herstellen. Op petities.nl kan men een petitie tekenen tegen de verhoging van de BTW op kunst en voor het verzoek om deze BTW terug te brengen naar 6%.

Foto 1: Schermafbeelding 1 mei 2012 van petitie ‘BTW voor beeldende kunst terug naar 6%’ op petities.nl

Foto 2: Werk van Jeroen Bosch, 2011. Credits Jeroen Bosch