BBC presentatrice Trish Adudu is in tranen. In Coventry werd haar gezegd ’neger ga naar huis’. Een Aziatische student werd ook belasterd. Ze zegt zoiets nooit te hebben meegemaakt. Het gebeurde na het referendum van 23 juni waarin Britten met 52% ervoor stemden de EU te verlaten. Immigratie was een cruciaal onderwerp.
Dit incident staat niet op zichzelf. Na het referendum waren er vele meldingen van racisme tegen vooral Polen. Wat is hier aan de hand? Bestond dat racisme altijd al, maar werd het onderdrukt? Of heeft de harde toon van de campagne mogelijk gemaakt dat mensen het eindelijk ‘durfden’ zeggen omdat alle remmen los waren?
Dit referendum heeft het slechtste in Britten naar boven gebracht. Politici logen dat het gedrukt stond en wat nog beschamender was, na de uitslag liepen ze weg voor hun beweringen en braken hun beloften. Zoals over de 350 miljoen pond per week die volgens het Leave-kamp niet meer naar de EU maar naar de Nationale Gezondheidsdienst (NHS) overgemaakt zou gaan worden. Of over de stop op immigratie na een Brexit. Nu blijkt dat ‘verkeerd begrepen’ te zijn. Het gedraai van politici heeft de Britse politieke klasse ongeloofwaardig gemaakt. ‘Take back control’ was de slogan van de Leave-campagne. Het omgekeerde is gebeurd. Het heeft het land in chaos en onzekerheid gestort. Schotland en Noord-Ierland dreigen de unie zelfs te verlaten.
Hoogleraar Europees Recht Michael Dougan van de Universiteit van Liverpool is duidelijk en aarzelt niet. Hij pleitte voor Remain, zoals hij in een college om economische en politieke redenen beargumenteerde. Dougan meent dat de Leave-campagne een van de meest oneerlijke politieke campagnes gevoerd heeft die het Verenigd Koninkrijk ooit heeft gekend. Trish Adudu zal het niet ontkennen. Voor het repareren van de uitslag is het te laat. A fine mess. Het referendum eindigt als wees omdat niemand er verantwoordelijk voor wil zijn.
Persverklaringen over het terugtreden van Boris Johnson zijn ongeloofwaardig. Ze verklaren zijn terugtreden niet. Door zijn rechterhand in de Leave-campagne Michael Gove zou hem een dolk in de rug gestoken zijn. Dat verklaart echter niet waarom Johnson als een door de wol geverfde politicus de kaas van zijn brood laat eten en niet terugvecht. Zijn ambitie is groot genoeg. Heeft hij voor niets zijn vriend David Cameron verraden door het Leave-kamp te leiden om zo premier te kunnen worden? Gove’s optreden is geen verklaring voor het feit dat Johnson de handdoek in de ring gooit. Er moet meer zijn dat zich nu aan de openbaarheid onttrekt.
Huffington Post is in een bericht duidelijk: ‘Rumours swirled about fresh tabloid revelations about Boris’s private life’ waar ook Cenk Uygur naar verwijst. Geruchten over chantage dus. Johnson trekt zich terug als kandidaat-premier van de Tories omdat de Australisch-Britse conservatieve mediatycoon Rupert Murdoch hem ertoe gedwongen heeft. Hij bezit onder meer het roddelblad The Sun. Op straffe van een mediacampagne tegen Johnson. Murdoch staat erom bekend zijn media in te zetten voor politieke doeleinden en schandalen berekenend uit te buiten. Wat de onthullingen over zijn privéleven zijn waarmee Boris Johnson onder druk is gezet weten we nog niet. Maar als verklaring past chantage fabelachtig bij dit koningsdrama waar getrouwen elkaar verraden. Ook Michael Gove zal in de val meegesleept worden. Politiek wordt teruggebracht tot drama.
D66-leider Alexander Pechtold meent dat de populisten de oorzaak van de Brexit zijn. Als je het als probleem wilt framen. Ze zouden schoppen, maar geen oplossing hebben. Maar dit is slechts de helft van het verhaal. Als de populisten zo kwaadaardig zijn zoals Pechtold zegt, dan is de vraag hoe ze zoveel ruimte in media, politiek en samenleving hebben kunnen krijgen. Pechtold kan makkelijk praten met zijn eensgezinde, kosmopolitische, hoogopgeleide achterban. Het is voor de hand liggend dat juist hij dit commentaar geeft.
Niet de tegenstanders maar de voorstanders zijn Europa’s probleem. De laatsten zijn er zelfs in voldoende mate, maar ze werken niet samen, uiten zich onvoldoende en blijven aan de zijlijn staan. Ze gedragen zich labbekakkerig en verwend. Niet gewend om te vechten. Het lijkt er sterk op dat de uitslag van het Britse referendum niet zozeer volgt uit het optreden van het Leave-kamp, maar uit het falen van het Remain-kamp. Tegenstanders van de EGKS, EEG of EU zijn er altijd geweest. Dat de voorstanders zwijgen is het probleem.
Zo gaan referenda verloren. Dat illustreert ook het Nederlandse Oekraïne-referendum dat een lage opkomst van 32% kende. De publieke opinie werd veroverd door het NEE-kamp dat succesvol een harde kern wist te motiveren en vast te houden. Regeringspartijen VVD en de PvdA zetten zich nauwelijks in voor het referendum in een campagne die nooit van de grond kwam. Reden kan zijn dat de achterban van deze partijen verdeeld was en deze partijen het daarom niet aandurfden. Maar dan bepalen de electorale overwegingen het beleid. Zo sterft de overtuiging. VVD en PvdA hadden in september 2015 hun achterban moeten overtuigen om daarna van januari 2016 zonder handrem erop campagne te moeten voeren voor de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne. Dat de tegenstanders wonnen was verdiend en goed geregisseerd, maar had het niet hoeven zijn gezien de stemming van het hele volk. Het is de gemakzucht en het wegkijken van de politieke elite die stoort. Meer dan de opstandigheid van tegenstanders die zich zoals altijd in de macht in willen vechten.
Want reken maar na, premier David Cameron had jaren tegen de EU geschopt en ging die ineens verdedigen. Dat deed hij vaardig, maar iedereen voelde dat de overtuiging ontbrak. Daarbij hielden zijn kabinetsleden op de minister van Financiën George Osborne na zich stil. Bij Labour miste leider Jeremy Corbyn zowel de overtuiging als de basale politiek vaardigheid om geloofwaardig voor de relatie met de EU te pleiten. Hij liet zijn achterban niets van overtuiging voor de EU zien. Leden van het schaduwkabinet hebben het vertrouwen in hem opgezegd. Pechtold kan gelijk hebben dat de populisten met vuur spelen in een vuurwerkfabriek. Maar het echte probleem in Europa is dat de bedrijfsbrandweer niet optreedt en het berustend laat gebeuren.
Boris Johnson grossiert in tegenstrijdigheden en spreekt zichzelf tegen. Als zijn woorden worden gewogen dan blijft er niets van over. Door zijn woorden valt ook Johnson door de mand. Hij komt weg met zijn grappen en grollen en wordt niet kritisch bejegend. Dat baart zorgen. Het is niet onwaarschijnlijk dat hij in oktober 2016 David Cameron opvolgt als Brits premier. De leden van de Conservatieve partij beslissen daarover.
Johnson was een van de leiders van het Leave-kamp dat het Verenigd Koninkrijk uit de EU wilde halen. Dat spoort niet met zijn bewering voor meer Europa te zijn. Dat was hij niet gedurende de campagne waarin hij in een controversiële en volgens velen schandelijke vergelijking de ‘autoriteit’ van de EU met het Derde Rijk van Hitler gelijkstelde. Jongeren die in meerderheid voor Remain stemden zien door Johnson hun perspectief op Europa versperd. Dat het Verenigd Koninkrijk niet minder verenigd zou zijn na een Brexit is eveneens onjuist. De kans op het verbreken van de unie uit 1707 met de Engelsen is toegenomen door een Brexit. De Schotten die met 62% voor Remain kozen komen mogelijk met een nieuw referendum over onafhankelijkheid. En sommige Noord-Ieren pleiten voor integratie met de republiek Ierland buiten het Verenigd Koninkrijk om.
De feitenvrije politiek van Boris Johnson hoort thuis in het rijtje anti-democraten van het type Wilders, Trump, Erdogan, Putin, Marine Le Pen en de nieuwe Turks-Nederlandse loot aan deze stam: Kuzu en Ozturk van DENK. Maar het meest verbazingwekkend en verontrustend is nog wel dat iemand als Johnson nauwelijks op zijn woord gewogen wordt. In veel commentaren op deze toespraak waarvan het fragment slecht een deel is werd gezegd dat Johnson de campagne achter zich gelaten had en verzoenende taal uitsloeg. Dat kan zijn, maar dat ontslaat de journalistiek vervolgens niet van de plicht om te kijken of de feiten en beweringen die Johnson geeft kloppen en of ze niet tegenstrijdig zijn met elkaar of met eerdere beweringen van hem. Het tekort van de hedendaagse journalistiek is dat Johnson tegenstrijdig kan zijn zonder dat het opgemerkt wordt.
Als Eton-boy is Boris Johnson de getapte, welbespraakte, flamboyante vertegenwoordiger van de elite die nu een ander deel van de elite mag aflossen. In een machtsstrijd binnen de Conservatieve partij. Dat hem de zorgen van de werkende klasse ter harte gaan en hij de problemen van de leden ervan hoog op de agenda zal zetten is een illusie. Johnson gaat het niet om het uitvoeren van een politiek programma, maar om een machtspositie. Het referendum was geen doel voor hem om de werkende klasse er weer bovenop te helpen, maar een middel om zelf premier te worden. Binnen de klassenmaatschappij Verenigd Koninkrijk is het volstrekt onlogisch dat een lid van de elite van de Conservatieve partij het opneemt voor de werkende klasse.
Referenda lijden aan een vertragingseffect. In Nederland betaalde het verbreken van de belofte voor een tweede EU-referendum na 2005 over de Europese grondwet zich uit in ongenoegen in het recente Oekraïne referendum. Hoewel dat met het onderwerp over de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne niets te maken had. Frankrijk dat in 2005 ook nee zei in een referendum dat door de politiek werd genegeerd vreest met vertraging terugbetaald te worden in een Frexit-referendum. Zo vervuilt het instrument referendum.
In het Verenigd Koninkrijk is het niet zozeer een eerder referendum, maar ontevredenheid met hun eigen positie van vooral oudere, sociaal achtergestelden die zich vertraagd uitbetaalde in een Brexit. Dat ging uiteindelijk niet over de relatie van hun land met de EU over vreemdelingen, maar over de eigen politieke klasse die de eigen bevolking in de steek heeft gelaten. Een Brexit was de eerste mogelijkheid om die ontevredenheid en dat gevoel van achtergesteldheid te uiten. Volksmenners als Farage en Johnson waren er als de kippen bij om dat terechte gevoel van achtergesteldheid van sociaal zwakkeren te misbruiken. Maar omdat het om tekortschietende sociaal-economische aspecten als arbeidsmarkt, gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting of inkomensongelijkheid gaat die Farage of Johnson helemaal niet willen wijzigen is zo’n cultureel debat over immigratie of Britsheid ook een afleiding om niet aan bestaande machtsverhoudingen te tornen.
Dit geeft aan hoe het Remain-kamp het referendum had kunnen winnen. De laatste dagen praten journalisten elkaar na dat de economie geen antwoord was op de problemen over immigratie die het Leave-kamp naar voren bracht. Dit is onjuist, de economie was juist wel het onderwerp geweest om de zorgen over immigratie te weerleggen. Het misverstand is dat deze journalisten economie uitsluitend opvatten als bedrijfseconomie dat de belangen vertegenwoordigt van bedrijven en banken, de aandelenkoersen en een welgestelde klasse en daarbij niet eens beseffen dat dit een behoudend en op z’n minst onvolledige opvatting van economie is. Maar economie heeft ook een politieke dimensie die bestaat uit machtsdeling, inkomensgelijkheid, bezit van productiemiddelen, humanisering van het leven en een ‘maatschappelijke architectuur’. Cameron en Johnson zijn representanten van een elite die uitgaat van een gesloten wereldbeeld dat de status quo per definitie niet ter discussie stelt. Het is de taak van de journalistiek om dat open te leggen en niet dom na te praten.
Britten kiezen met een kleine meerderheid van zo’n 52% voor een Brexit. Er zijn duizenden opmerkingen over te maken. Over economie, Britse politiek, media, populisme, globalisme, immigratie, Schotland, de EU en het zelfbeeld van de Britten. Kiezersonderzoeken moeten uitwijzen wat de redenen precies waren voor een Brexit. In de campagne had de Conservatieve premier David Cameron geen antwoord op de gevolgen van de immigratie. Maar of het daar om ging is de vraag. Er zit nog een neiging onder die de Britten heeft gestuurd.
Roland Barthes maakt enige opmerkingen over Pierre Poujade in een stuk over deze Franse populist in zijn Mythologieën. Poujade is de voorloper van types als Mogens Glistrup, Nigel Farage of Geert Wilders. Jean-Marine Le Pen begon in 1956 zijn politieke carrière als poujadist. Het stuk gaat over de kleinburgerlijke werkelijkheid die de wereld bezweert en terugbrengt tot ‘een bekrompen maar volledige orde zonder uitvluchten’. Een wereld die volledig naar zichzelf verwijst. Exact wat er in de pleitbezorgers van een Brexit gevaren is. Dit verklaart waarom de voorstanders om in de EU te blijven niet konden inbreken in dit beeld omdat het einddoel, middel en werkwijze tegelijk was: het Verenigd Koninkrijk dat naar zichzelf verwijst.
Het ‘gezonde verstand’ van de ‘kleine man’ waarnaar Poujade bij herhaling verwees neutraliseert elke uitleg die anders zegt. De analogie tussen Frankrijk 1956 en het Verenigd Koninkrijk 2016 is verbluffend. De waarschuwingen voor een teruglopende Britse economie, Schotland dat het Verenigd Koninkrijk opblaast of afnemende politiek Britse invloed zagen buitenstaanders als realistische opties die de Britse positie zouden verzwakken. Ze werden niet tegengesproken door de Leave-campagne, maar kwamen gewoon niet binnen.
Barthes: ‘Het gezonde verstand is als het ware de waakhond van de kleinburgerlijke vergelijkingen: het sluit alle dialectische uitwegen af, verwoordt een wereld die homogeen is, waarin men thuis is, veilig voor de verwarringen en de uitvluchten van de ‘droom’ (dat wil zeggen een niet op rekenen gebaseerde zienswijze)’.
De Britten kunnen nu met en onder elkaar hun droom gaan najagen. Van een in zichzelf gesloten wereld met een gesloten wereldbeeld. Niet dat het gerealiseerd zal worden, daartoe is het Remain-kamp ook te groot, maar het is wel de nieuwe horizon die het land wacht. Zij die anders zijn worden niet zozeer bestreden, maar ontkend te bestaan. Britten kunnen nu met elkaar verschillen ontkennen in de gelukzaligheid onder elkaar te verkeren en gelijkvormig te zijn. De Leave-campagne heeft de buitenwereld ziek verklaard met nationalisme en het opzetten van de kleine man tegen een intellectuele en economische elite. Van deze versie van Britsheid die neigt naar eng populisme dat alleen nog naar zichzelf verwijst moet de EU snel en hard afstand nemen.
Vandaag is het B-Day 23 juni 2016. Het Britse referendum over de EU. Britten mogen de vraag beantwoorden of ze wel of niet lid willen blijven van de EU: ‘Should the United Kingdom remain a member of the European Union or leave the European Union?’. De markten rekenen erop dat een kleine meerderheid van de Britten in de EU wil blijven. Zo’n uitkomst ligt ook wel in de lijn der verwachting. Economen waren bijna unaniem in hun conclusie dat een Brexit de Britten veel schade zou doen. Niet in het laatst in hun huishoudportemonnee.
Maar wat dan? Hoe gaan de Britse regering en de EU verder? Vele commentatoren zoals Joris Luyendijk wijzen erop dat een Brexit juist voor de EU wenselijk is. Want het Verenigd Koninkrijk zit niet van harte in de EU en functioneert als stoorzender. Dat blokkeert de hoogstnodige hervormingen van de EU. Dat pleit voor een Brexit omdat de EU die Britse obstructie er niet bij kan hebben. Als premier Cameron straks opnieuw naar Brussel komt om uitzonderingen te bepleiten voor zijn land, dan zal dat het chagrijn bij de top van de EU en de regeringsleiders verder vergroten. Met de dreiging van een tweede referendum als Cameron zijn zin niet krijgt. Een Brexit zou een minder groot probleem te zijn dan het op het eerste gezicht lijkt. De Britten zullen economisch veel in moeten leveren, maar kunnen dat wel dragen. Voor de EU heeft een Brexit ook voordelen.
Pas echt kwalijk is de rechtse-populistische politiek van leiders als Nigel Farage en Boris Johnson. Twee grappenmakers in de Britse traditie die al dan niet terloops de meest racistische opmerkingen maken over huidskleur, anders zijn of Britse eigenheid. Farage en Johnson zijn de Lord Haw-Haw van de 21ste eeuw. Deze kwibussen en volksmenners staan met hun rug naar de toekomst en spiegelen een Verenigd Koninkrijk voor waarvan ze weten dat het niet kan bestaan. Puur bedrog waarvan iedereen weet dat het puur bedrog is. Ze reduceren politiek tot spektakelstuk. Net als Donald Trump, Marine Le Pen of Geert Wilders bevinden ze zich op de schaal van fascistische tot rechts-nationalistische politiek. Dit is de hoofdreden waarom een Brexit ongewenst is: voorkomen dat deze rechtse politici die de EU willen ondermijnen wind in de zeilen krijgen.
Jammer aan het Britse debat over het EU referendum is dat het niet op een andere manier gevoerd is. Want een Brexit had ook positief benaderd kunnen worden zonder aan te schoppen tegen de EU. Dat de EU als aambeeld moest worden gebruikt geeft het failliet van de Brexit-campagne aan. Het had een vijandbeeld nodig omdat het te weinig eigen argumenten had. Maar negativisme verschroeit en verdeelt. Hopelijk vind die discussie alsnog plaats. Want nadenken over de hervorming van de EU blijft nodig. Er moet veel gerepareerd worden. Maar dan zonder dat het debat belast wordt door een terugblik naar een voorgoed voorbij verleden.
Hoogleraar Europees Recht Michael Dougan aan de Universiteit van Liverpool is duidelijk: het is in het belang van het Verenigd Koninkrijk om in de EU te blijven. Daarom stemt hij voor blijven (Remain). Als expert op het gebied van Europees Staatsrecht analyseert hij voor- en nadelen van een Brexit. Onderzoek heeft uitgewezen dat de Britten op alle dossiers veel invloed in de EU hebben en bij een Brexit aan politieke en economische invloed zullen inboeten. Plat gezet: ze zouden wel gek zijn om afstand te nemen van die voordelen. Dougan houdt rekening met een boedelscheiding die 10 jaar kan duren. Er zijn vele onzekerheden. Wat wordt de juridische positie van de 3 miljoen EU-ingezetenen in het Verenigd Koninkrijk en de 2 miljoen Britten in de EU? Wat doen de Schotten bij een Brexit? Hoe worden de 60 handelsverdragen met onder meer VS, China en India heronderhandeld? Het is vooral de gemeenschappelijke markt van de EU (European Single Market) die de Britten als exporteur en bemiddelaar tussen landen nu kansen geeft die het buiten de EU niet heeft.
Dougan is kritisch over het niveau van de campagne. Hij hekelt zowel het Remain– als het Leave-kamp, maar beticht vooral de laatsten ervan ontspoord te zijn in ‘oneerlijkheid op een industriële schaal’ (na: 1’ 38’’).
Gary Franchi van Next News Network is een radicale zionist en rechtse complotdenker. Zoals uit de video blijkt iemand die de waarheid verdraait. Hij verwijst via een misleidend bericht van Tom Parfitt naar de stelling van de dag waarin 80% van de lezers van De Telegraaf begin juni het oneens was met de stelling dat de Britten in de EU moeten blijven. Franchi verbreedt dat onterecht door te zeggen dat het Nederlandse volk een Brexit steunt. Dat is niet aangetoond. Onderzoeken onder lezers van De Volkskrant, Trouw of NRC zouden evenmin representatief zijn voor de stemming van Nederland, maar ongetwijfeld een heel ander beeld laten zien. Gary Franchi doet ook alsof het om een serieus onderzoek gaat in plaats van een niet-representatieve steekproef.
Franchi stapelt zijn argumenten bovenop de verkeerde aanname en kleedt ze aan met zijn persoonlijke afkeur over immigratie en de EU. Aan de hand van het onzinverhaal van Tom Parfitt van de Daily/ Sunday Express. De krant spreekt zich uit voor een Brexit en steunt de anti-immigratie politiek van UKIP. Dat zegt vooral iets over het gebrek aan journalistieke integriteit en professionalisme van Parfitt. En van Franchi die vanuit de VS via Nederland zijdelings dekking probeert te geven aan de Britse LEAVE-campagne. Hij maakt het er nog dwazer op door de ‘top’-volksvertegenwoordiger van de SP Harry van Bommel te citeren die per definitie eurokritisch is en als lid van de links-populistische SP de slipstream van het Kremlin volgt in het verzwakken van de EU.
Aldus wordt op media en sociale media door halve waarheden en bewust verkeerd geïnterpreteerde feiten het nieuws geboetseerd. Franchi praat Parfitt na die de feiten ondergeschikt maakt aan de politieke kleur van zijn krant. Het heeft nog weinig met de echte feiten of met de duiding van de werkelijkheid door journalistiek vakwerk te maken. Franchi handelt in schijnwerkelijkheden met als doel de slecht of niet breed geïnformeerde kijker af te bluffen en weg te houden van de werkelijkheid. De beste remedie tegen deze misleiding is goed onderwijs en mediawijsheid. Veelzeggend is dat jongeren over het algemeen positief zijn over de EU en menen dat hun land in de EU moet blijven. Het zijn de ouderen die zich door onruststokers bang laten maken voor het vreemde en geloven in het verhaal van een natiestaat die hun ontstolen is en gerestaureerd moet worden. Zelfs als ze drommels goed beseffen dat zoiets nooit bestaan heeft willen ze nog in dat sprookje geloven.
Is de rood omcirkelde man Tommy Mair, de moordenaar van het Britse parlementslid Jo Cox? Will Black twittert de foto die op 11 oktober 2015 zou zijn geplaatst op de website van Britain First. Naar eigen zeggen een ‘patriotic political party’, maar in werkelijkheid een nationalistische, rechts-extremistische partij. Jo Cox wilde dat het Verenigd Koninkrijk in de EU bleef en voerde daar campagne voor. Tommy Mair wilde dat zijn land uit de EU stapte. Onder het uitroepen van Britain First schoot hij Cox door het hoofd. Mair is een terrorist.
Trouwens, waarom voelen deze rechts-nationalisten zich zo vaak aangetrokken tot paramilitaire kleding en symboliek? Op deze foto valt het nog mee, maar vaak dossen ze zich uit als carnavalvierders alsof ze deel uitmaken van een echt leger en voeren ze hun toneelstukje van krijgshaftigheid op. Vooral op omstanders kan dat lachwekkend overkomen. Hebben ze ooit echt in het leger gediend of zijn ze daar wegens instabiliteit (S5) voor geweigerd? Wie echt in de krijgsmacht van het eigen land gediend heeft zo is mijn ervaring van anderhalf jaar dienstplicht kan geen uniformen, camouflagekleuren, petten, onderscheidingstekens en de bijbehorende hiërarchie en andere militaire symboliek meer luchten of zien. Een krijgsmacht is een noodzakelijk kwaad dat niet verkeerd begrepen moet worden en zeker niet voor verkeerde doeleinden misbruikt dient te worden.
Een simpele ziel als Tommy Mair wordt tot zijn daad gebracht. Opgehitst door de politici voor de schermen, media en nationalisten en de aanstichters achter de schermen die van oerconservatieve snit zijn en geworteld in de Britse upperclass. Exact zoals in de jaren’ 30 diezelfde upperclass vanwege carrièremogelijkheden en een gevoel van miskenning sympathie voor het nazisme opvatte. De geschiedenis herhaalt zich met de Brexit.
Het zijn voetsoldaten als Tommy Mair die voor het voetlicht komen en de publiciteit opeisen. De sukkel die de trekker overhaalt. Als verklaring waarom ongeveer de helft van de Britten met voorbijgaan aan eigenbelang op dit moment tot nationalisme, vreemdelingenhaat en culturele identificatie gebracht wordt schiet de foto van Mair en zijn kornuiten tekort. Het zijn de bazen, de ondernemers, de Eton-jongens en de aristocraten die uit een gevoel van misplaatste nationale trots hun land en sukkels als Mair naar de verdoemenis willen helpen.
Als iemand zegt de waarheid te verkondigen kun je er gif op innemen dat er geen waarheid komt, maar een individuele opvatting van wat de waarheid is. Stefan Molyneux meent dat het Britse referendum niet gaat over economie, maar over migratie. Dat is een boute bewering die grens aan een onverantwoordelijke houding. Hij kan dat niet eenzijdig bepalen. Moeten volgens Molyneux Britten het na een Brexit zonder economie stellen? Maar hoe ziet hij dat dan voor zich? Wordt de Britse economie voortaan geïntegreerd in de Britse cultuur?
Met zijn eenzijdige benadering staat Molyneux niet alleen. Hij is een exponent van de sociale media waar de waarheid in het eigen reservaat bestaat en de tegenpartij niet meer bereikt. Zijn ambitie is het bevestigen van het eigen gelijk door te hameren op een deelaspect. In dit geval migratie. Het gaat hem er niet om door het innemen van een onvooringenomen en onpartijdige positie een waarheid te vinden die voor allen geldt en de mensen verbindt. Molyneux wil uitsluitend gelijkgezinden verbinden en sluit andersdenkenden uit. Exact het beginsel van religie dat leden binnen de eigen groep verbindt door zich af te zetten tegen mensen buiten de groep. Zijn uitgangspunt mikt op fragmentatie en verdeeldheid en is schadelijk voor een samenleving.
In de reacties op de moord op parlementslid Jo Cox was de reactie van het Labour-parlemetslid Stephen Kinnock naar mijn idee indrukwekkend en veelzeggend. Voor Nederlanders ook een waarschuwing om het niet zover te laten komen als in het Verenigd Koninkrijk en zich niet door de populisten van PVV, SP, Geen Stijl of het rechts-nationalistische Forum voor Democratie te laten misleiden: ‘We need to think a bit about the tone of our politics and the way that politicians and the media talk to each other … and the way social media kicks in and amplifies this. It’s not a big journey from saying horrible things to doing horrible things.‘
Mijn vraag aan Molyneux is dat als het Verenigd Koninkrijk uit de EU stapt door welk vrijhandelssysteem het dat dan wil vervangen. Deze vraag de LEAVE-campagne te beantwoorden. Merkwaardig omdat het essentieel is voor de toekomst van het land. Deze tactiek van wegkijken en weglopen voor verantwoordelijkheid bergt grote risico’s in zich. De REMAIN-campagne probeert de Britten angst aan te jagen door te wijzen op de onzekerheden bij een Brexit en die onzekerheden zullen er altijd zijn. Maar juist omdat de verschillende facties binnen het LEAVE-kamp het belang van de economie relativeren jaagt dat schrik aan. Weten ze wel wat ze doen? Daarnaast rekenen de LEAVERS op een toeschietelijke houding van de EU die zich voegt in de wensen van Engeland. Maar dat is geen zekerheid. Met dank aan een bericht (zie 18) in NRC voor de analyse.
Mijn reactie aan Molyneux: Stefan, you say the British referendum is not about economics, but about culture. That is doubtful. Both economics and culture are important to a nation. So, you can’t isolate one from another.
As a Dutchman I’m surprised by the grimness of the campaign and the lack of arguments. It seems no open and fair debate any longer to convince people, but to bluff them. Where does it leave the British tradition of fairness, openness, ambition and self-confidence?
If I lived in the UK I would wanted to know before I should cast my vote which script the LEAVE-campaign had in mind. Will Britain (or in the longer run England without Scotland) join the European Free Trade Association (EFTA)? Will Britain join the European Economic Area (EEA)? Will Britain follow the Swiss example and join the EFTA, but not the EEA? Or does it see another possibility and what would that possibility be? And I would wanted to know how ideal those scenarios for the British voter are.
I agree with you it is not only about economics, but I disagree with you it is only about the cultural national identity. In my opinion it is too easy to say it is only about culture. It is also about the future of Britain. No minor issue. If the LEAVE-campaign is united and well prepared I bet you as a campaigner can answer my question.
What are the scenarios for Britain concerning the future trade treaty? Do you think it has more freedom in all the options or less because it has made itself vulnerable and economically weakened? And so economics has a lot to do with culture.
George Knight 
