Bosch Parade hekelt de beperkte blik op Brabantse cultuur van het Brabantse provinciebestuur

De video ‘Beperkte blik op Brabantse cultuur’ is op 9 mei 2020 geplaatst op het YouTube-kanaal van Bosch Parade. Deze kunstmanifestatie ‘de varende parade in de geest van Jheronimus Bosch’ staat gepland voor 21-23 juni 2020. De tekst zegt: ‘De beperkte visie van de nieuwe coalitie gaat meer kosten dan de bezuinigingen die eruit worden gehaald. Wij zien dat kunst en cultuur positieve bijdragen levert aan de samenleving, het onderwijs en aan de Brabantse economie. Dat kan niet in vrije tijd worden ontwikkeld. Daarvoor is een sector nodig met professionals die verbinding leggen met andere sectoren. Een provincie zonder cultuur is een lege huls. Geen inhoud, geen verdieping, geen verbondenheid. Dat is vrij spel voor polarisatie. Wij willen niet leven in een wereld die geregeerd wordt vanaf een eiland waar politiek oogkleppen op heeft.‘

Tja, wij willen niet leven in een wereld die geregeerd wordt vanaf een eiland waar politiek oogkleppen op heeft. Mooi, maar wat is daarvan het gevolg als onmiskenbaar blijkt dat de politiek in het provinciehuis in Den Bosch oogkleppen op heeft en kunst en cultuur niet meer ziet staan? Gaat de wij dan emigreren of stopt die met leven? Ik begrijp het onbegrip over de politiek. Is dit de juiste wijze om daar iets aan te veranderen? Toegegeven, te voorzichtig zijn is laf en slap. Maar niet voorzichtig genoeg valt evenmin aan te bevelen.

Sjoerd Potters, welke politicus staat voor de persoon achter de politicus?

Wie kent hem niet, Sjoerd Potters? Het VVD-kamerlid uit Waalwijk die al sinds 2012 in de Tweede Kamer zit. Het antwoord luidt dat vermoedelijk bijna niemand politicus Sjoerd Potters kent. Heeft hij zich de afgelopen vier jaar bewezen in de kamer? En met welk woordvoerderschap? We weten het niet en door het filmpje komen we het ook niet te weten. Sjoerd Potters is voor vrienden, kennissen, medewerkers en collega’s blijkbaar een toffe peer. Daar moeten we het mee doen. Over de politicus voor de persoon komen we niets te weten. Zo werkt promotie. Het suggereert iets te zeggen, maar zegt niets wat er toe doet. Het gaat bewust voorbij aan waar het werkelijk om gaat. Sjoerd Potters, een merknaam voor de politicus die verdwijnt achter de persoon.

College Noord-Brabant heeft zich in de nesten gewerkt met neptitel ‘Europese Regio van de Gastronomie 2018’.

De statenfractie Noord-Brabant van de Partij voor de Dieren (PvdD) dient op 16 december 2016 een motie in ‘om geld bestemd voor gastronomie naar cultuur te verschuiven.’ Uit onderzoek van het Brabants Dagblad bleek dat de titel ‘Europese Regio van de Gastronomie 2018’ waartoe Noord-Brabant uitverkozen zou zijn niet het gevolg was van een echte wedstrijd. Het was een onderonsje tussen negen regio’s die elk de titel winnen. Een nepwedstrijd dus. De partij vindt het niet te verteren dat de provincie hieraan 7 miljoen euro uitgeeft.

Wat opvalt is dat het provinciebestuur er niet open is over geweest. Het BD: ‘Deze zomer maakte de provincie met veel tromgeroffel bekend dat zij Europese Regio van de Gastronomie 2018 geworden was. Daarbij werd de schijn gewekt dat er een hele wedstrijd aan ten grondslag lag. In een persbericht werd gesproken over een ‘prestigieuze titel’ en een ‘award’ die door gedeputeerde Anne-Marie Spierings en haar Brabantse delegatie in ontvangst werd genomen.’ Achteraf geeft het provinciebestuur toe ‘dat er van een echte verkiezing geen sprake is’ en het ‘niet goed gecommuniceerd’ is. De hamvraag is echter of het hier goed beleid betreft.

Verwijzing naar slechte communicatie is geen voldoende verklaring voor het handelen van het college. Publiek en media zijn bewust voorgelogen over de titel. Hoewel het persbericht van 17 maart 2016 op twee gedachten hinkt en informatie, marketing en zelfpromotie vermengt. Het zegt dat Brabant de titel in de wacht wil slepen en het bidbook voor de kandidatuur van de titel aan een internationale jury wordt aangeboden, maar gaat er vervolgens al geheel van uit dat die titel ook gewonnen wordt. Een neppersbericht dus over een nepwedstrijd.

Het bidbook bevat de begroting van 7 miljoen euro waarvan de PvdD met haar motie nu voorstelt om er 1,5 miljoen euro van te besteden aan culturele instellingen die op omvallen staan doordat de provinciesubsidie wegvalt. Waarschijnlijk is de PvdD evenmin enthousiast over de privaat-publieke samenwerking van het samenwerkingsverband AgriFood Capital van ondernemers, overheden en onderwijsinstellingen met de provincie. Ze hebben samen het bidbook opgesteld en zo hun belangen vermengd. AgriFood pleit onder meer voor industriële biologische varkenshouderij waarvan het de vraag is hoe dat past bij dierenwelzijn waar de PvdD voor pleit. Op de site van AgriFood Capital is een bericht erover niet meer terug te vinden, elders wel.

Behalve de PvdD hebben ook anderen kritiek op de wedstrijd en de verkeerde voorstelling van zaken erover. En dan vooral door de verantwoordelijke gedeputeerde Agrarische ontwikkeling Anne-Marie Spierings (D66). Wat erachter zit is een politieke cultuur van zaken doen buiten de politiek om. Jan Heijman van Lokaal Brabant stelt schriftelijke statenvragen en vraagt het college onder meer of het ‘dit project gaat stopzetten’. Paula Anguita besteedt in een artikel voor Tilburgers aandacht aan de kwestie en de voorgestelde verschuiving van 1,5 miljoen euro van gastronomie ‘om economische redenen’ naar cultuur. Ze trekt het door naar de kritiek op kenniscentrum BKKC waar provincie of BKKC zelf niet op reageren, zoals blijkt uit een overzicht van Toine van Corven. De BKKC ligt door een afwachtende houding, het gebrek aan onafhankelijkheid, de vermenging van vier kernfuncties en de volgens onder meer Anton Dautzenberg te dure en ondoelmatige bedrijfsvoering onder vuur. De motie van de PvdD combineert de losse Brabantse politieke cultuur met cultuurbezuinigingen.

Foto 1: Schermafbeelding van motie ‘Zet geld voor nepprijs in voor echte cultuur’ van de Partij voor de Dieren in de Provinciale staten van Noord-Brabant, 25 november 2016.

Foto 2: Schermafbeelding van het budget van 7 miljoen euro uit het bidbook van de provincie Noord-Brabant voor de titel ‘Europese Regio van de Gastronomie 2018’. 

Dautzenberg heeft kritiek op BKKC. Wat doet provincie Noord-Brabant?

Uit het verslag door Toine van Corven van een tweegesprek met schrijver Anton Dautzenberg en directeur Chris van Koppen van het BKKC (Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur) rijst een ontluisterend beeld op van die organisatie en Van Koppen. Het vond afgelopen zaterdag 29 oktober plaats tijdens ‘een speciale aflevering van Het Cultureel Café in het kader van Tilburg voor Cultuurnacht’. Volgens Van Corven maakte Dautzenberg aannemelijk dat het BBKC niet goed functioneert en de directeur er niet alleen onvoldoende zicht op heeft, maar ook de verkeerde keuzes maakt. Die komen niet de kunstenaars, maar het BKKC ten goede.

Anton Dautzenberg is een kunstenaar met principes die vindt dat kunst ergens over moet gaan. Ofwel, ‘moet schuren’. Zie hier voor blogpostings over hem. Bij het BKKC hebben zulke kunstenaars weinig te zoeken: ‘Kunstenaars met “te veel principes” hoeven bij het BKKC niet op steun te rekenen, zoveel werd wel duidelijk. Dat het juist de taak is van een kunstenaar om te schuren en controverses bloot te leggen, gaat er bij het BKKC niet in. Althans, zulke kunstenaars steunen, daarvan is geen sprake.’ Andere kritiek van Dautzenberg is dat BKKC geldverslindend en weinig effectief is en kunstenaars door ingewikkelde procedures op afstand zet.

Opvallend is dat Van Koppen geen weerwoord heeft: ‘Gaandeweg het gesprek schetste Dautzenberg een door Van Koppen nauwelijks weersproken ontluisterend beeld van het BKKC als zijnde een sterk bureaucratische geldverslindende strijkstok-laag tussen aan de ene kant subsidieverstrekker de Provincie en aan de andere kant kunstenaars die weinig of niets van al dat subsidiegeld merken. Kunstenaars zijn vooral ook ondernemers, luidt het adagium en dat betekent volgens het BKKC dat verstandige ondernemers er niet alleen goed aan doen hun eigen ruiten niet in te gooien door er “te veel principes” op na te houden, maar dat ze gewoon moeten zorgen dat debet en credit kloppen. Echter, terwijl het BKKC van kunstenaars dus cultureel ondernemerschap verlangt, brengt de organisatie daar zelf weinig van terecht, rekende Dautzenberg Van Koppen fijntjes voor.’

De kritiek is in lijn met een commentaar van april 2013. Hierin staat een ander aspect voorop, namelijk de vermenging van de vier kernfuncties kenniscentrum, makelaar, adviseur en financier die strijdig met elkaar zijn en niet binnen een organisatie verenigd zouden moeten zijn. Mijn conclusie: ‘In het bkkc wordt geld rondgepompt dat daardoor niet in het kunstenveld terecht komt. De bkkc lijkt niet zozeer vraag en aanbod bij elkaar te brengen, maar vraag en aanbod te vermengen. Het lijkt zich met medewerking van provinciale bestuurders onmisbaar te hebben gemaakt door expertise, promotie, advisering en verstrekking van subsidies schaamteloos naar zich toe te hebben getrokken. In Brabant waar het Brabantse draagvlak een aanvraag maakt of breekt wreekt zich het gebrek aan afstand. Kunstenaars en de culturele instellingen met hun voeten in de modder hebben het nakijken. Het zou de provinciale bestuurders sieren als het de diverse functies van het bkkc zou ontvlechten. Hoe zakelijk en creatief het bkkc het van zichzelf ook vindt dat het een loket voor de Brabantse kunst en cultuur is.’ Het provinciebestuur en gedeputeerde Cultuur Henri Swinkels zijn aan zet.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Schurende kunst en ondernemerschap onverenigbaar? – Schrijver Anton Dautzenberg maakt gehakt van BKKC’ in Tilburgers, 30 oktober 2016.

Brabants bkkc doet alles tegelijk. Kan dat?

Het bkkc (Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur) claimt een onafhankelijk platform te zijn waar zakelijke creativiteit en creatieve zakelijkheid bij elkaar komen. Maakt het dat waar? In het jaarverslag 2011 worden vier kernfuncties genoemd zoals bovenstaande schermafbeelding toont: kenniscentrum, makelaar, adviseur en financier. Dat zijn heel wat functies in dezelfde hand waarvan het de vraag is of ze strijdig zijn met elkaar.

Bij organisaties die hun interne belangenconflicten afschermen via informatiebarrières bestaat de term ‘Chinese muren’. Zo gaven Amerikaanse analisten positieve adviezen af om de zakenafdeling van dezelfde bank aan opdrachten te helpen. Hiermee was de analyse niet meer onafhankelijk. Een toezichthouder dient te controleren of de scheiding tussen afdelingen wordt gerespecteerd en dat bijvoorbeeld advies en aankoop niet in elkaar overlopen. Wordt binnen het bkkc beseft dat de vermenging van functies gescheiden dient te zijn?

Het bkkc verdeelt culturele subsidies namens de provincie Noord-Brabant. Tevens biedt het een cursus aan om een projectplan te schrijven en te presenteren. Toegespitst op de zogenaamde impulsgelden betekent dit dat de bkkc zowel overheidsgeld verdeelt als aanvragers adviseert over invullen en presenteren van zo’n plan. En: ‘Na afloop van de cursus krijg je een voucher voor advies en feedback van een bkkc-adviseur op je projectplan en begroting.’ Verdelen van overheidsgeld wordt zo tot klantenbinding voor de eigen organisatie.

In het bkkc wordt geld rondgepompt dat daardoor niet in het kunstenveld terecht komt. De bkkc lijkt niet zozeer vraag en aanbod bij elkaar te brengen, maar vraag en aanbod te vermengen. Het lijkt zich met medewerking van provinciale bestuurders onmisbaar te hebben gemaakt door expertise, promotie, advisering en verstrekking van subsidies schaamteloos naar zich toe te hebben getrokken. In Brabant waar het Brabantse draagvlak een aanvraag maakt of breekt wreekt zich het gebrek aan afstand. Kunstenaars en de culturele instellingen met hun voeten in de modder hebben het nakijken. Het zou de provinciale bestuurders sieren als het de diverse functies van het bkkc zou ontvlechten. Hoe zakelijk en creatief het bkkc het van zichzelf ook vindt dat het een loket voor de Brabantse kunst en cultuur is. Noord-Brabant heeft ‘Brabantse muren’ nodig.

Foto: Schermafbeelding uit Jaarverslag 2011 van het bkkc.

Nederland en Brabant doen zichzelf tekort door kunstbezuinigingen

De directeur van de Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg Rien van der Vleuten pleit ervoor de kunsten niet in de steek te laten. Dan doelt-ie voornamelijk op Brabant. In een toespraak luidt hij de noodklok. Z’n betoog valt in twee delen uiteen: een algemeen-politiek, en een regionaal-infrastructureel deel.

Van der Vleuten meent dat niemand aansprakelijk kan worden gehouden voor de bovenmatige bezuinigingen op de kunsten: ‘Kunsten in Nederland zijn met de komst van de laatste regering in de hoek van linkse hobby gezet. Het navrante is dat bij de uitvoering van beleid met die opvatting, de regering die het heeft bedacht al is opgeheven.’ Toch sluit staatssecretaris Zijlstra in een Algemeen Overleg van 21 juni 2012 op vragen van de SP’er Jasper van Dijk niet uit dat na de kamerverkiezingen van 12 september tijdens de cultuurbegroting in november 2012 additionele maatregelen mogelijk zijn. Hoewel dat ook verder bezuinigen kan betekenen.

Van der Vleuten gaat voorbij aan de mogelijkheid om de bezuinigingen van 200 miljoen euro terug te draaien. Theoretisch bestaat daartoe ook nu nog nog steeds de mogelijkheid. Jammer dat Van der Vleuten dit perspectief niet uitwerkt omdat het de tegenkrachten die hij wil motiveren een focus zou geven. De tragiek is dat Van der Vleuten vanuit politiek realisme gelijk heeft, want ook van de progressieve partijen wordt niet aangenomen dat ze de bezuinigingen terugdraaien als ze daartoe de kans zouden krijgen. Maar de inzet van de PvdA om de bezuinigingen van 200 miljoen te verminderen tot 50 miljoen euro maakt wel een verschil.

Hij treft doel met zijn observatie dat kunst in Nederland niet begrepen wordt: ‘Immers in de politiek, en dus in bredere lagen van de bevolking wordt Kunst helemaal niet gezien als dienstig; als functioneel, laat staan als noodzakelijk. Meer en meer omgekeerd: Kunst is overbodig, disfunctioneel en bestaat of ontstaat bij vragers; opmakers.‘ Dat misverstand zou rechtgezet kunnen worden als de volksvertegenwoordigers weer dragers van cultuur werden. Als ze zich sterk maakten om de rol van cultuur in de samenleving te benadrukken. Dat besef ontbreekt echter bij het Nederlandse establishment. Zodat de kunstsector rugdekking mist en verloren is.

De bezuinigingen van 40% op de cultuurbegroting treffen volgens Van der Vleuten de Brabantse instellingen extra hard. Zo krijgt Brabant uit de Basisinfrastructuur niet langer 11,4 maar slechts 2 miljoen euro. Exclusief een Brabants-Limburgs Orkest voor Zuid-Nederland dat in een vervolgadvies van de Raad voor Cultuur 7 miljoen euro krijgt. Hij bespeurt een onevenredig zware aanslag op de regio en dan met name Brabant.

Van der Vleuten is helemaal bij een tijd door kunst met economie te verbinden. Waarmee-ie zijn standpunt over de zin van kunst relativeert. Die vermomming hoort erbij omdat in Nederland politieke uitspraken over kunst altijd ondersteuning van elders moeten krijgen om aan geloofwaardigheid te winnen. Het vertroebelt wel het debat over wat de zin en de kern van kunst is. Zodat dat uiteindelijk tot niemand meer doordringt. Maar in dit politieke klimaat van onwelwillendheid of apathie jegens de kunst is dat het hoogst haalbare.

Brabant kent volgens Van der Vleuten een rijke culturele infrastructuur met veel talent. Hij ziet juist in de combinatie van kunstopleiding, instellingen, publiek en festivals de bijzondere kracht van de Brabantse cultuur. Dat wordt nu afgebroken, zodat de afbraak van de kunstsector meer treft dan de gekorte instelling alleen. Straks vallen de talenten tussen wal en schip omdat de kritische massa in Brabant ontbreekt.

Exemplarisch is het in Den Bosch gevestigde Europees Keramisch Werkcentrum EKWC dat internationaal, nationaal en regionaal operereert. Het is uit de culturele basisinfrastructuur gegooid en moet op korte termijn het volledige administratieve personeel en de helft van de begeleiders in de werkplaats op straat zetten om te overleven op een karige subsidie van het Mondriaan Fonds. Het EKWC maakt deel uit van de samenwerkende Brabantse instellingen C10. Een topinstituut op wereldniveau met expertise op het gebied van keramiek en met deelnemers uit alle continenten wordt in de steek gelaten. Door overheden, bedrijfsleven en publiek. Alsof Epke Zonderland en Ranomi Kromowidjojo bij het oud vuil worden gezet. Was kunst maar sport. Dan begrepen publiek en politiek beter het belang van kunst. Aan de uitleg van Rien van der Vleuten ligt het niet.

Foto: Filip Jonker, Auto met carrosserie van keramiek die ontwikkeld en gestookt werd bij het EKWC in Den Bosch, 2012 (te zien op Lowlands 2012: klik op kunst en b’Lowlands).

Katholieke Kerk jubelend op weg naar de uitgang

De Katholieke Kerk wordt iets voor weinigen. Een onderzoek van Omroep Brabant en EenVandaag zegt dat Brabanders hun geloof in de Rooms-Katholieke Kerk hebben verloren. Resultaten zijn niet terug te vinden en daarom is het onduidelijk wat gemeten wordt. Duidelijk is dat het sexueel misbruik binnen de kerk en het toedekken en niet erkennen door de kerkleiding van dat onrecht de kerk geen goed heeft gedaan.

Volgens de onderzoekgegevens is er behalve het misbruik nog iets dat de populariteit aantast. Da’s het feit dat gelovigen vinden dat de kerk niet met haar tijd meegaat en zich star opstelt. Hulpbisschop van Den Bosch Rob Mutsaerts is een voorbeeld van een nieuwe generatie kerkleiders die de voorkeur geeft aan een authentieke kerk van weinigen boven een volkskerk die van de kern van het geloof is afgedwaald.

Hoe dan ook heeft religie het in Nederland moeilijk. Door publiciteit en herschikking ontstaat nog een beeld dat religie aan een reveil bezig is. Niets is minder waar.  Jaar na jaar neemt het belang van religie in de Nederlandse samenleving af. Het Katholieke Nieuwsblad probeert blijmoedig te geloven dat katholieken door het misbruikschandaal heenkijken. Het gemopper aan de basis weerspreekt dat, zoals het Brabantse onderzoek aangeeft. Het katholicisme zal eindigen zoals het begonnen is: jubelend met weinigen.

Foto: Zeven jaarlijkse Heiligdomsvaart ter ere van Nederlands eerste bisschop Sint Servaas. Hier de Heilige Barbara in de stoet. Maastricht, 11 juli 1937. Collectie Spaarnestad Photo.