– Ninety loaves of bread, please‘. In publicatie ‘Bovanenkovo stands still letting deer herds pass‘ (2013) van Gazprom.
De voltooiing van gaspijplijn Nord Stream II wordt als overwinning voor president Poetin gezien. Dat lijkt een terechte constatering. Hij is de enige betrokkene die ervan profiteert. Maar het addertje onder het gras is dat dit slechts voorlopig is. Voor de langere termijn kent deze kwestie uitsluitend verliezers.
Reken maar na. De politieke druk op het Kremlin neemt ermee af zodat Poetin met vrije handen kan werken aan het met geweld afdwingen van zijn macht in Oekraïne, Polen of op de Balkan. De dreiging alleen al zorgt voor oplopende spanning.
De Duitse Alleingang legt de EU een energiepolitiek op die feitelijk door slechts een van de 27 EU-lidstaten is bepaald. De Europese Commissie is vanaf het begin tegen de aanleg van Nord Stream II geweest, maar heeft geen middelen om het te blokkeren.
De Duitse Alleingang wordt ingegeven door het Duitse belang en vindt logischerwijze weerstand bij tegenstanders als Polen of de Baltische landen die de Russische adem in hun nek voelen. Maar ook bij andere lidstaten die in beginsel positief staan tegenover Duitsland valt de Duitse dominantie in verkeerde aarde. Zoals bij Frankrijk en Zuid-Europese landen.
Ook binnen Duitsland is de weerstand na het akkoord met de VS niet verminderd. Het verzet ertegen is ook een manier om zich tegen kanselier Merkel en regeringspartij CDU te verzetten. Het verwijt dat de kanselier gemaakt wordt is dat ze het Russisch belang dient en de nationale veiligheid van Europa in gevaar brengt. De Groenen die meedoen in de race voor het kanselierschap brengen twee soorten argumenten in. Die van politieke en milieutechnische aard. Het oprekken van de levensduur van het gebruik van fossiele brandstoffen en de blijvende uitstoot van CO2 geeft de Groenen in de campagne krachtige argumenten om zich tegen Merkels CDU en de Nord Stream II vriendelijke SPD te verzetten.
In de Nederlandse pers werd over het Duits-Amerikaanse akkoord over Nord Stream II gezegd dat er een eind zou zijn gekomen aan de Amerikaanse weerstand ertegen of dat de VS nu voor de voltooiing ervan is. Dat is onjuist. Zelfs binnen de regering Biden waren specialisten bij het ministerie van Buitenlandse Zaken tegen de aanleg. Maar ze werden door de politiek leiding overruled. In de Senaat blijft een overgrote meerderheid van Republikeinen en Democraten in een zeldzaam teken van eensgezindheid tegen Nord Stream II. Het was president Biden die vanwege de relatie met Duitsland de afweging maakte om het verzet tegen de aanleg te staken. Daarmee is de weerstand binnen de VS niet gestopt, maar eerder aangewakkerd..
Oekraine zet nu alle middelen in om zich tegen het Duits-Amerikaanse akkoord te verzetten. Want het ziet de bui van dreigende Russische agressie die nu minder belemmeringen heeft om teruggefloten te worden al hangen. Dit komt bovenop de derving van de transitiegelden om Russisch gas via het eigen grondgebied naar Europa te transporteren.
Achter de schermen zijn en worden afspraken gemaakt in de marge van het Duits-Amerikaanse akkoord. Duitsland heeft de VS moeten compenseren voor het stoppen van de blokkade tegen Nord Stream II. Onduidelijk is hoe. Oekraïne zet zowel de VS als Duitsland onder druk voor economische, politieke en militaire steun. Het is koehandel door een uitruil van belangen op allerlei verschillende beleidsterreinen.
De Russische Federatie rekent zich vooralsnog rijk, maar zit over 10 jaar met een lege huls. De zittende macht in het Kremlin bekommert zich minder om de strategie van de toekomst dan om de tactiek van het heden. Het meest absurde van deze episode is dat Nord Stream II straks overbodig wordt. Europa stapt geleidelijk over op duurzame energie en gas als fossiele brandstof past voor de langere termijn niet in die energiemix.
We kunnen op dit moment nog niet zonder aardgas. De essentie van het klimaatakkoord van Parijs waaraan ook Duitsland, Nederland en de VS zich gecommitteerd hebben is de verduurzaming van de energievoorziening en het verminderen in 2050 tot 5% (vergeleken met 1990) van de uitstoot van broeikasgassen.
Nord Stream II schermt in de eigen publicaties met een reductie in 2030 met 40% van de uitstoot van broeikasgassen. Maar de Green Deal van de EU rekent al met een reductie van 55%. Als in 2030 Nord Stream II al achterhaald is omdat het niet meer past binnen de energievoorziening van de EU, is in 2050 de toevoer van (extra) Russisch gas naast de aanvoer van gaspijplijn Nord Stream I praktisch onnodig. Dat voorziet at al vanaf 2012 Europa jaarlijks van ongeveer 55 miljard m³ Russisch gas.
Nord Stream I en II zijn dure projecten waarin veel geïnvesteerd is. Nord Stream AG zegt dat de gaspijplijn Nord Stream I de capaciteit heeft om naar bedrijven en huishoudens in de EU gedurende ten minste 50 jaar gas te transporteren. Dat gaat dus uit van een afschrijving/ amortisatie van 50 jaar die in dit geval loopt tot 2062. Nord Stream II dat waarschijnlijk in 2022 in bedrijf komt zou tot 2072 Russisch gas, dus fossiele brandstoffen, naar Europa moeten transporteren. Dat zijn papieren scenario’s die niet meer met de werkelijkheid overeenkomen en waarvan men nu al weet dat Nord Stream II al achterhaald is terwijl het nog in werking moet treden.
Daarnaast is er nog de complicatie van de liberalisering van de energiemarkt van de EU om monopolies tegen te gaan. Het Russische Gazprom kan juridische bezwaren verwachten als het zich hiervoor niet openstelt en de infrastructuur niet loskoppelt van de productie en opwekking van gas. Maar dat is onwaarschijnlijk omdat de Russische olie- en gasmarkt een staat in de staat is die de zakenelite rond Poetin als eigen bezit beschouwt. Dat is het strijdpunt voor de toekomst.
De verliezers zijn ook de lokale bewoners uit de wingebieden van het Russische gas. Zoals op het Jamal schiereiland. Zij moeten wijken voor exploitant Gazprom en de Russische staat en zien hun leefgebied aangetast. Deze Nenets nomaden worden beperkt om met hun kuddes rendieren rond te trekken. Ondanks de propaganda van Gazprom dat dit niet zo is. In alle geopolitieke overwegingen wordt dit menselijk aspect vaak over het hoofd gezien.
De paradox is dat Russen en Duitsers altijd zeiden dat Nord Stream II een zuiver commercieel, economisch project was zonder politieke implicaties. Dat is nu definitief weerlegd door het politieke gewicht dat Duitsland in de afspraak met de VS heeft gelegd. Met terugwerkende kracht maakt dat de Duitse positie nog onhoudbaarder dan die al was.
De Duitse macht om Nord Stream II er samen met internationale bedrijven eenzijdig door te drukken en met geld bij tegenstanders af te kopen heeft het gezag van Duitsland binnen de EU beschadigd. Daarom lijkt het Duits-Amerikaanse akkoord over Nord Stream II voor beide ondertekenaars een Pyrrusoverwinning. Het heeft zoveel inspanning gekost en voor weerstand gezorgd dat het neerkomt op een nederlaag. Zeker als Poetin zich voorlopig kan kronen als winnaar. Daarnaast heeft kanselier Merkel haar politieke gewicht in de schaal gelegd voor een project dat nu al achterhaald is en niet past binnen de energievoorziening van de toekomst.
George Knight 