Boris van der Ham over humanisme, islam, vrijdenken en godslastering

Voorzitter van het Humanistisch Verbond Boris van der Ham bij Café Weltschmerz over vrijdenken, religie en godslastering. En over een religieus reveil in landen die religie gebruiken om andersdenkenden in hun eigen landen door druk in het gareel te houden. Van der Ham roept op om ook in VN-verband weerstand te bieden aan de vooral islamitische landen die de burgerrechten onder druk zetten. Een pleidooi dat godzijdank niet op Nederland gericht is, maar des te meer op landen waar vrijheid, vrijdenken, godslastering en vrijheid van godsdienst geen vanzelfsprekendheid zijn. Een pleidooi in Café Weltschmerz over universele waarden waar overheden in diverse landen op andere continenten een loopje mee nemen. Hier gelden Europese waarden.

Jehova’s Getuigen geloven nog steeds in homoconversie. Ze isoleren zich ermee

Update 28 mei 2019: Vijf partijen hebben tegen een aangenomen motie van VVD, D66, PvdA en GL gestemd die de regering verzoekt ‘met een wetsvoorstel te komen met als doel een ieder die de seksuele oriëntatie of genderidentiteit van een ander probeert te veranderen, te onderdrukken of uit te wissen, te bestraffen’. Die partijen zijn CDA, CU, SGP, FvD en PVV. In de publiciteit wordt dit ook wel ‘homogenezing’ genoemd. 

Jehova’s worstelen met van alles. Met hun God, homoseksueel gedrag, de wereld en openheid. Het valt voor orthodoxe gelovigen niet mee om in een snel veranderende wereld met vele religies en levensovertuigingen geloofwaardig en relevant te blijven. Dat kan op twee manieren. Door het omarmen van de pluriformiteit of door het tegenovergestelde, namelijk het zich terugtrekken in zichzelf. Dat laatste doen de Jehova’s Getuigen.

Zowel uit het verslag van PowNed als uit het gewraakte kinderfilmpje ‘Les 22: Eén man, één vrouw; Waarom heeft Jehovah de man en de vrouw gemaakt?’ op de site van Jehova’s Getuigen blijkt dat deze gelovigen menen dat homoseksuelen hun gedrag zouden kunnen aanpassen. Dat is de zogenaamde homoconversie waarover in onder meer de VS rechtszaken zijn gevoerd. ‘Gay conversion’ is de counseling en therapie van homoseksuelen met de opzet om ze om te vormen tot heteroseksuelen. In 2012 noemde de gouverneur van Californië Jerry Brown deze therapie kwakzalverij. De therapie is vooral  geloof zonder wetenschappelijk nut.

In Nederland biedt het christelijke Tot Heil des Volks via Different nog steeds de therapie aan, maar deze wordt nu minder nadrukkelijk aangeboden dan voorheen: ‘Different biedt psychopastorale begeleiding aan christenen die te maken hebben met homoseksuele gevoelens. Onder maatschappelijk druk is de omschrijving ervan veranderd, want tot enkele jaren gelden stond er: ‘Different biedt psychosociale begeleiding aan christenen die te maken hebben met ongewenste homoseksuele gevoelens.’ Uitgangspunt zoals dat ook door de verschillende Jehova’s Getuigen in het verslag wordt verwoord is dat homoseksuele gevoelens ongewild zijn en niet voortkomen uit de eigen homosexuele geaardheid, maar te genezen zouden zijn. Zoals gezegd, een onbewezen en ongefundeerde claim. Onder druk van onder meer voormalig kamerlid Boris van der Ham (D66) is de vergoeding door zorgverzekeraars aan de homoconversie vanuit de overheid gestopt. Dit tekent het isolement waarin deze Jehova’s Getuigen zijn gedrongen door vast te houden aan achterhaalde ideeën.

Trailer ‘Onder Gelovigen’ (HUMAN) met Boris van der Ham

Op 2 september 2015 wordt op NPO2 de documentatie Onder Ongelovigen van Dorothée Forma voor HUMAN uitgezonden. ‘Het aantal ongelovigen in de wereld groeit; religieuze agressie tegen hen ook. Blasfemiewetten zijn vaak het middel om atheïsten, humanisten en vrijdenkers aan te pakken. Hen wordt afvalligheid en godslastering verweten. Zij riskeren discriminatie, geweld, gevangenis of zelfs de dood.’ Boris van der Ham gaat als voorzitter van het Humanistisch Verbond op bezoek bij deze groep die vooral in islamitische landen wordt vervolgd. In het Westen zijn het vooral de linkse partijen die deze groep in de steek laten.

De titel Onder Ongelovigen is ongelukkig gekozen omdat het atheïsten, humanisten en vrijdenkers indirect relateert aan geloof en religie. Met de suggestie dat deze groep zich hiertegen afzet. In veel gevallen is dat niet zo. ‘Onder Ongebondenen’ was een betere titel geweest. De titel die symbool staat voor de manier van denken van de humanistische koepel is de reden dat vele vrijdenkers zich hierbij niet aan willen sluiten omdat het opereert als een pseudo-religieuze organisatie. Deze misslag in de beeldvorming is jammer omdat Boris van der Ham en Dorothée Forma in deze documentaire zinnige problemen aansnijden en durven bespreken.

Bernie Sanders stapt in race om president te worden. Echte hoop?

De onafhankelijke en tegen de Democratische Partij aanleunende senator van Vermont Bernie Sanders maakte deze week bekend dat hij presidentskandidaat is voor de Democraten. Hij moet het opnemen tegen de gedoodverfde kandidaat Hillary Clinton. Sanders geeft velen hoop nu de progressieve Elizabeth Warren zich niet kandidaat stelt. En president Obama een teleurstelling voor progressieve politiek bleek te zijn. Sanders laat met verstand het hart spreken als hij opkomt voor de werkende klasse, zoals vorige week in de Senaat waar hij de Republikeinse voorstellen fileerde: ‘Republicans Want to Take America in the Wrong Direction’. Republikeinen gaan met het land aan de haal en leiden het de verkeerde kant op. Weg van de working class.

Sanders vecht voor het terugdringen van de rol van het grote geld in de Amerikaanse politiek. Die spottend ‘corporate politics’ genoemd wordt omdat bedrijven de politiek bepalen en politici opkopen. Zodat de burgers het nakijken hebben. En in het congres nog nauwelijks vertegenwoordigd zijn door beeldbepalende politici. Sanders is de uitzondering. Maar is hij kansrijker dan die andere eeuwige linkse kandidaat Eugene McCarthy?

Politici van het kaliber Sanders zijn om jaloers op te zijn. In 2013 vroeg ik me af waarom Nederland ze mist: ‘Hoe komt het dat ik in Nederland geen ‘progressieve‘ politici kan vinden? Want die zoek ik en vind ik niet. Als referentie voor de richting waarin ik zoek verwijs ik naar de Amerikaanse senator Elizabeth Warren. Dat soort ongebonden en eigenzinnige politici mis ik in Nederland. Vele politici zoals Ronald van Raak, Gerard Schouw of de teruggetreden Mariko Peters of Boris van der Ham verenigen volop kwaliteiten in zich, maar kan ik toch niet opvatten als ‘progressief‘. Zo wordt hun vrijzinnigheid aangevuld met een economisch wereldbeeld dat ik te behoudend (D66), te etatistisch (SP) of te naïef (GroenLinks) vind. Ik begrijp waarom deze politici zo zijn. Maar ik begrijp niet waarom er in Nederland geen progressieve partij is die progressieve politici voortbrengt.‘

Foto: Publiciteit van Bernie Sanders op Facebook.

Asscher en overheidsvoorlichters noemen bijeenkomst Ridderzaal onterecht interreligieus

Minister en vice-president Lodewijk Asscher doet aan begripsverwarring en normvervaging. Sprekend over een bijeenkomst in de Ridderzaal heeft Asscher het over religieuze leiders die elkaar ontmoeten. Voorlichters van het YouTube-kanaal ‘Minister-president’ benoemen bij een video de bijeenkomst als ‘Vice-MP Asscher over interreligieuze bijeenkomst Ridderzaal’. In dubbel opzicht onzin. 1) Wat heeft een bijeenkomst tussen maatschappelijke groeperingen voor zin -die met een idee van ‘samen aanpakken’ een probleem moeten bespreken- als de helft van de bevolking niet vertegenwoordigd is? Volgens het CBS gaf in 2012 54% van de bevolking aan godsdienstig te zijn. Volgens anderen is dat nog minder. 2) Op de bijeenkomst in de Ridderzaal sprak ook ‘een mevrouw’ namens het Humanistisch Verbond, aldus een verslag van The Post-online. Hoezo een interreligieuze bijeenkomst? De Haagse burgemeester Jozias van Aartsen die ook aanwezig is ziet het anders dan minister Asscher en zijn voorlichters: ‘Uiteindelijk moeten we dingen niet via de religie oplossen. Ik ben een groot voorstander van de Franse scheiding van kerk en staat’. Zo simpel is het. Weet Asscher veel?

Petitie over scheiding van kerk en staat. Hoe strikt kan dat zijn?

Het is onjuist dat een overheid neutraal dient te zijn. Want hoe kan het ongelijkheid of onrecht bestrijden als het neutraal is? Een overheid mag ook bepaald gedrag bevorderen of ontmoedigen. Zoals overconsumptie die tot obesitas leidt. Of het kan een maatschappelijke ontwikkeling steunen die de samenleving laat liggen of inspringen op een wegvallende vraag door deze ’naar voren te halen’. Maar het is juist dat de overheid neutraal dient te zijn waar het de scheiding van kerk en staat betreft. De scheiding is nog niet gerealiseerd.

Artikel 6 van de Grondwet omschrijft ieders recht: ‘Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet’, maar definieert niet wat de plicht van de overheid is om dat te realiseren. Da’s begrijpelijk omdat grondrechten gaan over de bescherming van de burgers tegen de overheid. Maar die ene kant van de medaille wekt onzekerheid en laat ruimte voor interpretatie. Want waar staan de taken van de overheden gedefinieerd om elke burger de vrijheid te garanderen een godsdienst of levensovertuiging naar eigen keuze uit te zoeken?

Het antwoord is simpel: dat valt niet te doen. Hoe kan nagegaan worden of de vrijheid van godsdienst wordt gegarandeerd? Volledige vrijheid van godsdienst en strikte scheiding van kerk en staat bestaan niet. Als de overheid dit serieus nam zou dit leiden tot een controlestaat waar het middel erger is dan de kwaal. Dan komt om dit te checken de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer in het geding. De overheid kan contouren bewaken en generieke maatregelen treffen. En met specifieke sociale programma’s problemen aanpakken die hoog op de maatschappelijke agenda staan. Zoals vrouwenrechten binnen religies die in het verleden ondergeschikt werden gemaakt aan het recht van religieuze organisaties om in eigen huis vrij te handelen.

Iets anders is of de overheid nu al het mogelijke doet wat binnen haar mogelijkheden ligt om de scheiding van kerk en staat te garanderen. Ofwel, zet het alle instrumenten in die het ter beschikking heeft? Nee, dat doet het niet. Wat kan het wel doen? Da’s makkelijk te zeggen: het verbieden van partijen op religieuze grondslag; het negeren van de motie Schrijver als reparatie bij het schrappen van het verbod op de Godslastering zoals dat uitgewerkt is in de deze maand verschenen notie ”Strafbaarstelling van ‘belediging van geloof’ en kwesties van geloof en levensovertuiging onderbrengen bij de openbare orde (art. 137d Sr); het in officiële formules en gelegenheden, zoals troonredes en wetgeving vermijden van verwijzingen naar God en het schrappen van het randschrift ‘God zij met ons‘ op het Nederlandse twee-eurostuk; het schrappen van het ambtsgebed bij officiële bijeenkomsten; het schrappen van de Zondagswet die openbare vermakelijkheden voor zondag 13.00 uur beperkt; en het stoppen van de directe of indirecte subsidiëring van religieuze organisaties.

Moet de beoogde neutraliteit in de Grondwet opgenomen worden om de strikte scheiding van kerk en staat te realiseren zoals de petitie vraagt? Om twee redenen is het onnodig. De overheid kan nog veel aan achterstallig onderhoud doen door maatregelen te nemen zoals die in de vorige alinea opgesomd staan. De kwaliteit van de scheiding van kerk en staat kan zo op een objectieve en simpele wijze verhoogd worden. Verder legt de omschrijving van neutraliteit in de Grondwet de overheid geen plichten op die het nu al niet heeft. Daarnaast is het een illusie om te denken dat volledige neutraliteit opgelegd kan worden en een strikte scheiding van kerk en staat op korte termijn realiseerbaar is. Want nieuwe dwang moet religieuze dwang niet vervangen.

Foto: Schermafbeelding van de petitie ‘Strikte scheiding van ‘staat en kerk’’ 

Verwijder Bijbel, Koran en Spinoza uit Tweede Kamer

Update 17 januari 2015: Omdat er een knoppenpaneel op de tafel van de voorzitter van de Tweede Kamer komt, verdwijnen de bijbel en andere boeken van tafel. Een onvermijdelijk besluit waartegen de SGP bij monde van fractievoorzitter Kees van der Staaij moeite heeft. Hij ziet het als verarming van de Tweede Kamer, aldus een reactie op het Katholiek Nieuwsblad. Hij merkt op dat ‘voor heel veel Nederlanders was en is ook nú nog de Bijbel nog iedere dag hét boek waar ze steun aan hebben, troost aan ontlenen en dat richting geeft aan hun leven.’ Dat klopt en in hun eigen huis of kerk kunnen ze de bijbel lezen. Maar in het nationale parlement van een pluriforme samenleving hoort de bijbel niet meer thuis dan andere boeken die steun, sturing, troost en richting geven aan Nederlanders. En omdat dat onderhand ontelbare boeken zijn is het ondoenlijk om ze allen op de tafel van de kamervoorzitter te plaatsen. Het knoppenpaneel komt daarom als geroepen. 

Bij zijn afscheid schonk D66’er Boris van der Ham in 2012 toenmalig kamervoorzitter Gerdi Verbeet (PvdA) het Theologisch Politiek Traktaat van Spinoza. Om het leesplankje van de voorzitter in zijn ogen evenwichtiger te maken, naast Bijbel en Koran. Verbeet en Van der Ham legden de aanwezigheid van deze boeken uit als inspiratie voor allen. Door er te zijn zouden deze boeken de kamerleden bezieling geven. Is het echt?

Zo werkt dat blijkbaar in ’s lands vergaderzaal. Maar waarom moeten Bijbel, Koran en het Traktaat aanwezig zijn op het leesplankje van de voorzitter? Waarom zijn andere boeken afwezig, zoals Marx’ Das Kapital, de Hebreeuwse Bijbel, de Bhagavad Gītā, de Edda of werken van Voltaire, Wittgenstein, Gramsci of John Locke? Aanwezigheid van de Bijbel kan nog enigszins vanuit de traditie van Nederland en het Nederlandse parlement beredeneerd worden, maar die van de Koran en het Traktaat van Spinoza niet. Hun aanwezigheid is modieus.

Geert Wilders heeft gelijk, maar gebruikt zoals vaker de verkeerde argumenten. Het doet er niet toe dat ISIS zich inspireert op de Koran, want elk heilig geschrift is ouderwetse dual-use technologie. Het kan zowel ten goede als ten kwade aangewend worden. Zoals dat met de Bijbel of het Traktaat niet anders is. Het gaat er niet om dat delen van de buitenwereld zich laten inspireren, maar waardoor kamerleden zich laten inspireren.

Het simpele antwoord van SP’er Emile Roemer (‘al die mensen die hier in Nederland mee willen doen, mee willen werken, in verenigingen zitten’) geeft te denken over het filosofisch gehalte van de kamerleden. Dat is geen afdoend antwoord aan Wilders, maar wegzwabberen in sentimentaliteit. Kortom, het leesplankje van de voorzitter zou in het kader van de permanente educatie van kamerleden eerder voller dan leger mogen zijn.

Er is een simpele oplossing. Verwijder alle voor de vergadering onnodige boeken uit de vergaderzaal van de Tweede Kamer. Inclusief Bijbel, Koran en Traktaat van Spinoza. Want het is kletskoek dat een kamerlid zich erdoor zou laten inspireren. Die inspiratie bestaat al of zal nooit komen. De symboliek van een Bijbel, Koran en Traktaat van Spinoza op een leesplankje voegt niks toe. De vergaderzaal moet zo neutraal mogelijk zijn.

Foto: Leesplankje van de voorzitter van de Tweede Kamer.