Van GOP naar GOD. Spellbound. Heeft Trump voor- of nadeel van de vraag of hij zijn partij omvormt tot een eredienst voor hemzelf?

Verandert de Republikeinse partij door het optreden van president Trump in een cult? Afgelopen dagen heeft die vraag de kern van de nieuwscyclus in de VS bereikt. Opvallend is dat de vraag deze keer gesteld wordt door conservatieve Republikeinen en niet door progressieven zoals godsdienstwetenschapper Reza Aslan.

Er zitten twee kanten aan de vraag. Het kan opgevat worden als waarschuwing voor Trump die de democratie onder druk zet, uitholt en kapot dreigt te maken. Hij zou zijn persoonlijkheid als beslissende factor inzetten. Maar tegelijk kan het centraal stellen van Trumps almacht ook als afschrikkingsmiddel opgevat worden voor Republikeinse wetgevers die zich tegen Trumps macht verzetten. Hoe dan ook is dit een slechte ontwikkeling.

De a-religieuze Trump gedraagt zich als leider van een religieuze sekte en wordt door de gelovigen naar de mond gepraat. Hij voegt zich in de rij Stalin, Mao, Mussolini, Putin, Mugabe, Hitler, Erdogan en Kim Jung-un.

Advertentie

In Senaat is Zwanenzang-groep in de maak die afstand neemt van Trump en kan samenwerken met de Democraten

Update 20 oktober 2018: Het was een jaar geleden te positief van me gedacht om te veronderstellen dat Republikeinse senatoren ruggengraat hadden. Dat hadden ze in theorie wel, maar ze lieten zich besmetten door het radicalisme van president Trump. Zodat de Senaat aan geloofwaardigheid verloor en niet deed wat het moest doen. Een veelzeggende ontwikkeling is dat de zittende gouverneur van Alaska Bill Walker (Onafhankelijk) zich heeft teruggetrokken uit de race voor het gouverneurschap en de Democratische kandidaat Mark Begich aanbeveelt, aldus een bericht in Politico. Het lijkt erop dat dat er een verdere aanwijzing voor is dat er op dit moment geen ruimte is voor een derde partij in het gepolitiseerde klimaat. 

Het lijkt er sterk op dat president Trump in de Senaat niet langer een meerderheid achter zich heeft. Door ruzie en zijn agressieve en beledigende tweets heeft hij beslissende stemmen verloren. Republikeinen hebben een kleine meerderheid van 52 zetels die in de afgelopen week verloren lijkt te zijn gegaan. FiveThirtyEight heeft het over the ‘Last Hurrah Caucus‘ van ontevreden Republikeinse senatoren die het niet zozeer oneens zijn met het beleid, maar met het gedrag van president Trump. Dat zou ondemocratisch en ongrondwettelijk zijn en de reputatie en positie van de VS beschadigen. Trump wordt door sommige traditionele conservatieven ook nog steeds als een New Yorkse Democraat beschouwd. Omdat het om senatoren als Jeff Flake, Bob Corker en John McCain gaat die zich ofwel in 2018 niet herverkiesbaar stellen of terminaal ziek zijn (McCain) wordt dit de Zwanenzang (Last Hurrah)-groep genoemd. Ze kunnen nog 14 maanden Trump en meerderheidsleider Mitch McConnell de voet dwars zetten en elk wetsvoorstel torpederen. Ze nemen een spilpositie in.

Als de drie conservatieve senatoren versterking krijgen van gematigde Republikeinse senatoren zoals Susan Collins, Lisa Murkowski, Rob Portman, Shelley Moore Capito, Todd Young of Dean Heller dan zou deze caucus zelfs aan kunnen groeien tot negen leden. Dat houdt in dat de Republikeinen in de Senaat nog maar op 43 stemmen kunnen rekenen. Als de Zwanenzang-groep afspraken met de Democratische fractie weet te maken, dan ontstaat 13 maanden voor de tussentijdse verkiezingen van november 2018 een nieuwe politieke realiteit. Mede omdat het recente ontwikkelingen zijn is het nog hypothetisch. Zoals FiveThirtyEight aannemelijk maakt moeten de Democraten met minderheidsleider Chuck Schumer of met een gematigde gelegenheidsleider ook inbinden als ze zaken willen doen met de Zwanenzang-groep door zich minder partijpolitiek op te stellen.

Caroline de Gruyter merkt in haar NRC-column het volgende op over de Europese politiek: ‘ls 2016 het jaar was van de populisten, kan 2017 weleens het jaar worden waarin antipopulisten proberen een antwoord te formuleren.’ Ze verwijst daarmee naar de Franse president Emmanuel Macron en de verwachte doorbraak van de populisten die uitbleef. In de VS is er het Centrist Project van de Bill Walker, de gouverneur van Alaska. Dat streeft ernaar om de tweepartijdigheid in de Amerikaanse politiek te doorbreken en onafhankelijke kandidaten in het strijdperk te brengen. Mede in reactie op Trumps populisme. Op Twitter roept de Centrist Project intussen dissidente Republikeinse politici als Flake, John Kasich of Mike Bloomberg op om zich verkiesbaar te stellen als onafhankelijk kandidaat. Zo zou de vorming van de informele Zwanenzang-groep een opstapje kunnen zijn naar de definitieve doorbraak van de bipolariteit en verlamming van de Amerikaanse politiek.

The Trouble with Donald. De VS als duistere komedie

Donald Trump vervreemdt zich van iedereen die er in Washington toe doet en probeert dat vervolgens om te draaien. Anderen zouden zich van hem vervreemden. Zoals senator Bob Corker of minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson. Trump is de spookrijder die anderen verwijt de regels te overtreden. Die opstelling komt als een boemerang naar hem terug. Want een president heeft parlementaire steun nodig om zijn wetten door het congres te loodsen. Over de hervorming van het gezondheids- of belastingstelsel. Trump haalt bruggen op en presenteert dat alsof hij ze neerlaat. Nog zo’n paradox is dat de ‘kinderjuffrouwen’ toezicht op Trump houden om het te weerhouden van ernstige misstappen. Zoals het beginnen van een oorlog met Noord-Korea of het opblazen van de afspraken met Iran. Tegelijk leest Trump de berichtgeving die hem schetst als een kleuter onder toezicht en dreigt het gevaar dat hij zich daar als een kleuter weer aan probeert te onttrekken.

Back to the Future met Trump. Macht aan het militair-industrieel complex

Tijdens de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen werd vaak de opmerking gemaakt dat Hillary Clinton terug wilde naar de jaren ’90 en Donald Trump naar de jaren ’50 van de vorige eeuw. Dat was hun toekomstvisie. Het tijdperk van respectievelijk de Democratische Bill Clinton en de Republikeinse Dwight Eisenhower. Er zit een kern van waarheid in deze constatering. Trump wil terug naar de culturele hegemonie van de VS van de jaren ’50 dat toen een overwegend wit, Angelsaksisch, protestant georiënteerd land was.

Het verschil is dat Trump en niet Eisenhower president is. De oud-generaal kwam in zijn afscheidstoespraak  met een waarschuwing tegen de macht van het militair-industrieel complex en de bedreiging ervan voor de democratie: ‘In the councils of government, we must guard against the acquisition of unwarranted influence, whether sought or unsought, by the military-industrial complex. The potential for the disastrous rise of misplaced power exists and will persist. We must never let the weight of this combination endanger our liberties or democratic processes. We should take nothing for granted. Only an alert and knowledgeable citizenry can compel the proper meshing of the huge industrial and military machinery of defense with our peaceful methods and goals, so that security and liberty may prosper together.’ De jaren ’50 waren ook het tijdperk van Joe McCarthy, de hoorzittingen in het congres en de heksenjacht op communisten. Onder Trump kunnen de commies zomaar ingewisseld worden voor Mexicanen, moslims en progressieve journalisten.

Zoals het er nu op lijkt wil Trump terug naar de jaren ’50 met het doel precies dat te doen waar Eisenhower voor waarschuwde. Namelijk de macht van het militair-industrieel complex op peil houden en zelfs vergroten. Trump wil het Defensiebudget opschroeven. Daar duiden ook de namen van de kabinetsleden op die rouleren: oorlogshitsers die vanaf de heup schieten als Newt Gingrich, Bob Corker of John Bolton op Buitenlandse Zaken. Deels is dat in strijd met het beeld van isolationisme dat Trump in zijn campagne uitdroeg en van de andere kant is het ook in strijd met de afwijzing door het militair-industrieel complex van Trump. Lobbyist en oud NSA- en CIA-directeur Michael Hayden zei in februari 2016 in de show van Bill Maher dat de krijgsmacht president Trump zou negeren. Achteraf dat valt op te vatten als waarschuwing aan Trump om zich te voegen in de neoconservatieve agenda. Die omslag heeft inmiddels plaatsgevonden, want Trump moest zich voegen om niet alleen te staan. Oorlogshitsers zullen in de regering van Trump de macht hebben. De moeizame relatie met Iran die president Obama opbouwde zal snel afgebroken worden. En mogelijk tot oorlog leiden.

Het Kremlin zal niet blij zijn met deze ontwikkelingen. Niet alleen vanwege de onzekerheden van de komende Trump-regering waar het niet op kan anticiperen, maar ook vanwege de verandering in beleid. Zo steunen Newt Gingrich en Bob Corker de levering van letale wapens aan Oekraïne, zo merkt Reuters op in een bericht. Een doorbraak, omdat Obama die levering jarenlang blokkeerde. De liefde tussen president Putin en Trump zal snel over zijn als het behartigen van Amerikaanse belangen door Trump in strijd komt met de Russische belangen. Vooral in Oekraïne en het Midden-Oosten. Daarbij zal Trump buitenlandse oorlogen gebruiken als afleiding voor binnenlandse problemen die naar verwachting immens zullen zijn. Het ligt er dus maar net aan hoeveel macht de neoconservatieven in de nieuwe regering Trump kunnen nemen en in welke mate het geloof in de maakbare democratie van de regeringen Bush zal worden gerestaureerd. Hoe dan ook: Te Wapen!

Foto: ‘Rally Against the Integration of Central High School at the Arkansas state capitol building in Little Rock, 1959’. Credits: John T. Bledsoe