QAnon of Biblebelt? Een gesloten orthodox-christelijk wereldbeeld heeft alle kenmerken van een sekte, maar wordt niet zo genoemd. Waarom niet?

Schermafbeelding van deel artikel ‘Inwoners Staphorst laten zich stiekem vaccineren‘ van RTL Nieuws, 23 oktober 2021.

Twee prominente berichten die vandaag het nieuws halen hebben op het eerste gezicht niets met elkaar te maken, maar bij nader inzien wel. Ze roepen de vraag op wat een sekte is. Waar gaat sociale dwang, ofwel dwingende machtsuitoefening van de gemeenschap over in een gesloten waardesysteem waaruit geen ontsnappen mogelijk is?

Het eerste bericht gaat erover dat inwoners van het orthodox-christelijke Staphorst zich in het geheim laten vaccineren omdat ze ‘doodsbang’ zijn voor het oordeel van de gemeenschap. Een van oorsprong Afghaanse, niet gelovige huisarts gaat stiekem bij deze inwoners langs. De gemeenschap dwingt de gelovige inwoners zich uit religieuze redenen niet te laten vaccineren voor COVID-19, maar ze willen zich vanwege gezondheidsredenen wel laten vaccineren. dat kan dus alleen in het geheim.

De ironie is dat strijdbare anti-vaxxers de overheid deze dwang verwijten waar ze in praktijk elkaar mee gijzelen. De overheid in Den Haag is de bliksemafleider die verwijten gemaakt wordt die in wezen bedoeld zijn voor de buurman of geloofsgenoot. Maar die door onmacht en sociale druk niet openlijk aan de eigen kring gericht kan worden.

Schermafbeelding van deel artikel ‘Inwoners Staphorst laten zich stiekem vaccineren‘ van RTL Nieuws, 23 oktober 2021.

Het tweede bericht gaat over de 72-jarige kungfu-leraar René L. die dertig jaar lang ongeveer vijftig volgelingen manipuleerde en zich opstelde als ‘een soort god’. Twee Volkskrant-journalisten hebben het uitgezocht en er een podcast met die naam over gemaakt. Op maandag 25 oktober 2021 staat René L. voor de rechter in Roermond, op verdenking van zware mishandeling en bedreiging met een vuurwapen.

Schermafbeelding van deel artikel ‘HOE BELANDEN MENSEN IN EEN SEKTE? ‘IK KON OP DAT MOMENT GEEN NEE ZEGGEN‘ op Linda, 23 oktober 2021.

Veelzeggend is de wending in een bericht van de Linda over deze kwestie. Dat gaat zo: ‘Bij het woord sekte denk je al snel aan een Bhagwan-achtige commune van mensen die in gekleurde gewaden in een kring mediteren. Maar de leerlingen van L. blijken heel gewone, intelligente mensen (…).

Ik weet niet hoe het u vergaat, maar bij het woord sekte denk ik niet aan mensen in gekleurde gewaden. Dat is iets van 40 jaar geleden. Ik denk tegenwoordig vooral aan extreem-rechtse complotdenkers die in een gesloten wereld leven en niet meer voor rede of andere opvattingen vatbaar zijn. Vaak hebben ze in het leven een afslag gemist door een gefnuikte carrière, stukgelopen relatie of een existentieel gevoel van miskenning en zijn verbitterd geraakt. Ze kunnen intelligent zijn of dom. De overeenkomst is dat ze geen nee durven te zeggen tegen de leiders van de gemeenschap waar ze deel van uitmaken.

Denk aan de QAnon-beweging en voormalig president Donald Trump die aanhangers laten geloven in alternatieve theorieën en complotten die aantoonbaar in tegenspraak zijn met de werkelijkheid. Daarnaast worden deze gelovigen door hun leiders bewust afgesloten van de buitenwereld en dagelijks gevoerd met misleidende berichten waardoor ze steeds verder een alternatieve fantasiewereld worden ingetrokken waaruit mentaal bijna geen ontsnappen meer mogelijk is.

Wat is het verschil tussen het gesloten wereldbeeld van de orthodox-christelijke gemeenschap van Staphorst dat strikt verticaal-hiërarchisch is ingericht en de gemeenschap van rechtse complotdenkers die de buitenwereld als bedreiging ziet, de eigen kring als redding en zich afsluit voor informatie van buitenaf? Het gaat in beide gevallen om een gesloten waardesysteem dat de kenmerken van een sekte vertoont. Ze vluchten precies de richting op die ze niet zouden moeten gaan. Alsof iemand die zegt voor een uitslaande brand te vluchten zalig de vlammen inloopt onder de verwensing dat de rest van de wereld in brand staat.

Waarom wordt het maatschappelijk meer aanvaard om over degenen die deel uitmaken van de QAnon-beweging te zeggen dat ze in een sekte zitten en over orthodoxe-christenen die evenzeer lijden aan een gesloten wereldbeeld niet? Dat is onwillekeurig en onverklaarbaar. Het verschil valt louter te beredeneren vanuit een verschil in maatschappelijke acceptatie en niet vanuit de zaak zelf.

Advertentie

Overheid moet voorlichtingscampagne starten om orthodoxe gelovigen te bevrijden van de vrees dat hun geloof niet vrij is

In dit verslag van Nieuwsuur over de orthodoxie van christelijk Nederland verbaasde ik me over een uitspraak van een orthodox-protestante gelovige. Zij zegt (na 3’10’’): ‘Hoe lang mogen wij nog in vrijheid naar de kerk gaan?’ Waar haalt ze de angst vandaan en door wie wordt haar dit aangepraat? Nieuwsuur geeft deze uitspraak onvoldoende context. Het helpt er voor het begrip van de positie en het perspectief van orthodoxe christenen niet aan mee als Nieuwsuur nalaat om een passende context te bieden. Zonder commentaar en nuancering geeft het een onvolledig en foutief beeld van het secularisme door. Het verslag volgt het perspectief van de angstige vrouw die denkt dat het secularisme of een seculiere samenleving vijandig staan tegenover godsdienst. Dat is onjuist, want het secularisme is niet pro- of anti-religieus. Nieuwsuur houdt de vooroordelen van deze orthodoxe christenen echter in de lucht doordat ze die niet direct weerspreekt.

Journalistiek mag signaleren, maar dient foute beweringen stante pede te corrigeren in een commentaar waarbij een en ander met elkaar in direct verband staan. Het valt Nieuwsuur te verwijten dat het waarnemend en te indirect verslag doet zonder toe te lichten dat de vrees van de vrouw ongegrond is en niet gebaseerd is op de werking van de vrijheid van godsdienst, de grondwet, de rechtsstaat en de uitvoering ervan. De kritiek op Nieuwsuur gaat niet zozeer om een verkeerde inhoud, maar om een verkeerd gekozen vorm en toon.

Het verslag toont aan dat de orthodoxe dominee en de gelovigen intolerant zijn tegenover andersdenkenden voor wie de hoop wordt ingeruimd dat ze zich ooit naar hun geloof, bijbel en God zullen voegen. Zo ontstaat in dit verslag indirect toch een verklaring over de uitspraak van de vrouw die zich bevreesd afvraagt hoelang ze nog in vrijheid naar de kerk kan gaan. Het is haar projectie door spiegeling. Want wat ze een ander zou willen opleggen als haar orthodoxe christendom de macht had, denkt ze nu dat haar door de huidige macht wordt opgelegd. Maar dat is onjuist. Want de politieke filosofie van het secularisme is overkoepelend en biedt in gelijke mate ruimte voor alle godsdiensten en levensovertuigingen. Dat de vrouw dit voor waar houdt en uitspreekt lijkt een gevolg van orthodox-protestante kerkpolitiek die de weerstand preekt. Gelovigen worden om begrijpelijke redenen door hun kerkleiders vrees aangejaagd voor de wereld buiten de eigen kerk. Zodat ze niet afdwalen, maar in de kudde blijven, en zich radicaal en streng opstellen tegenover de buitenwereld.

De defensieve houding van kerken is begrijpelijk vanwege de ontkerkelijking. Het vandaag gepubliceerde rapport ‘Christenen in Nederland: kerkelijke deelname en christelijke gelovigheid’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) maakt duidelijk dat per saldo jaarlijks zo’n 100.000 gelovigen de kerken verlaten. SCP-onderzoeker Joep de Hart zegt er tegen de NOS over: ‘Mensen die zich betrokken voelen bij een vorm van christendom zijn inmiddels een kleine minderheid onder de Nederlandse bevolking aan het worden’. De Hart zegt ook: ‘Maar ontkerkelijking is een gegeven waarmee kerkleiders al decennia lang vertrouwd zijn. Kerken worden leger en grijzer. En niemand heeft eigenlijk een oplossing bij de hand.’ Het valt te verwachten dat de ontkerkelijking doorgaat, maar het tempo van teruggang kan afvlakken. In zo’n krimpende religieuze sector waarin kerken onder druk staan en voor hun voortbestaan vrezen is het van belang dat aan gelovigen door overheid en media goed uitgelegd wordt in welke nieuwe situatie hun religieuze organisaties functioneren.

Het is de verantwoordelijkheid van kerkleiders vanwege het aspect van psychische gezondheid om de eigen gelovigen geen onnodige vrees aan te jagen, maar goed te informeren dat ze onder bescherming van de nationale rechtsstaat niks te vrezen hebben voor hun geloofsvrijheid of die van de kerk waar ze lid van zijn.

De overheid zou hierover in overleg met de koepels van de verschillende christelijke geloofsstromingen moeten treden. Waarbij de overheid nogmaals uitlegt wat het secularisme of een seculiere samenleving inhouden en dat die niet vijandig staat tegenover godsdienst, maar de krimpende kerken die allen een kleine minderheid vormen juist bescherming biedt tegen dominante stromingen. De overheid kan orthodoxe christelijke organisaties die volharden in hun defensieve houding omdat ze niet leven in het heden (maar óf in een ver, glorieus verleden óf in een toekomstige eindtijd die verlossing brengt) niet dwingen om de gelovigen behoorlijk en toereikend te informeren. Maar met een overheidscampagne over ontkerkelijking, het afnemend belang van godsdienst, de grondwet en de vrijheid van godsdienst, en de uitleg van wat het secularisme inhoudt kunnen gelovigen rechtstreeks benaderd worden. Het wegnemen van de angst niet in vrijheid naar de kerk te kunnen gaan is goed voor de relatie tussen diverse groeperingen in de samenleving en voor de geestelijke gezondheid van gelovigen die binnen orthodoxe kerkelijke organisaties vrees wordt aangejaagd.

SGP Krimpenerwaard pleit voor zondagsrust, neemt verlies en stelt opening van winkels op zondag voor als onrust

SGP Krimpenerwaard maakt geen deel uit van het akkoord dat tussen de ChristenUnie, een lokale en twee liberale partijen is gesloten in Krimpenerwaard. Een samenvoeging van Nederlek, Ouderkerk, Vlist, Bergambacht en Schoonhoven. De vorige coalitie die in 2014 werd gevormd bestond uit het lokale Gemeente Belang Krimpenerwaard (VGBK), VVD, SGP en de ChristenUnie. De SGP had toen een pas-op-de plaats over de sluiting van winkels op zondag bedongen, maar dit gaat de andere partijen en met name de VVD die zich opstelt als ondernemerspartij te ver. De gijzeling is nu doorbroken, mede omdat de SGP een zetel verloor.

SGP-Lijsttrekker Jan Willem van der Ham presenteert zich overvloedig op sociale media, zoals op Facebook, YouTube en een eigen site. Dat is een verre schaduw van de oude SGP die de media angstvallig meed. Op Facebook zegt Van der Ham over de zondagsrust: ‘De nieuwe coalitie, waarin de SGP is ingeruild voor D66, heeft de zondag vogelvrij verklaart (!): álle supermarkten élke zondag open, horeca tot ’s ochtends vroeg open, enzovoorts. Spijtig dat de Christenunie hier de handtekening onder heeft gezet…’

Ook in andere gemeenten in de biblebelt zoals Sliedrecht of Krimpen aan den IJssel speelt het onderwerp van de zondagsrust een belangrijke rol in de coalitieonderhandelingen. Voor wat landelijk een achterhoedegevecht is, stonden tot voor kort de partijen op de barricaden. Maar zoals het voorbeeld Krimpenerwaard aangeeft is dit verzet tegen de openstelling van winkels op zondag in de meeste gemeenten niet langer houdbaar.

Zo resteert de SGP in deze gemeenten niet anders dan haar verlies te nemen en te spinnen door framing die zegt dat de zondag vogelvrij is verklaard. Met een sneer naar partnerpartij ChristenUnie die wel in de coalitie stapt. Het tekent de isolatie van de SGP dat het nieuwe beleid voorstelt als onrust. Die opvatting van rust die verordonneert dat kerken op zondag open zijn en de winkels dicht. Straks zijn de winkels op zondag open en neemt het bezoek aan de kerken af. Onrust is het nieuwe normaal omdat het oude normaal afgedaan heeft.

Bestaat er christelijk verantwoorde humor? Biblebelt Bazen meent van wel

Biblebelt Bazen uit Spakenburg meent dat het christelijk verantwoorde humor biedt. De op sociale media verspreide bewerkte filmpjes zouden populair zijn bij christelijke jongeren, aldus een bericht in Nieuwsvallei. ‘We willen de beeldvorming van niet-christenen over het geloof bijstellen‘, zo menen de initiatiefnemers die anoniem willen blijven.

Religieuze instellingen staan er niet om bekend iets met humor te hebben. Het is gewoonweg niet hun ding omdat religie gaat over leerstellingen en de strikte handhaving ervan. Daarbij past geen relativering of ter discussie stellen van vanzelfsprekendheden wat humor is, omdat ze de zuiverheid van de leer moeten bewaken. Dat heeft te maken met de oorsprong van godsdienst die volgens de gelovigen van God gegeven is, en volgens andersdenkenden een menselijke constructie.

Humor past dus per definitie niet bij godsdienst. Of in elk geval niet humor die door merg en been gaat en alle waarden omdraait en tot in het absurde durft te bevragen. Wat voor christelijke jongeren die mee willen liften op de populariteit van sociale media overblijft is lichte spot en woordgrappen zoals ooit Seth Gaaikema ze maakte. Zouteloos en tandeloos amusement. Voor humor is het huidige christendom nog niet klaar omdat het het einde van die godsdienst zou betekenen. Dat soort emancipatie bieden de initiatiefnemers van Biblebelt Bazen niet.

Godfluisteraar Rutte spreekt namens God. Hoe knap is dat?

‘God heeft nooit bedoeld dat deze kinderen zo lijden als tegelijkertijd in de wereld, waar God ook iets mee te maken heeft in mijn ogen, er ook voor gezorgd is dat er vaccins zijn’, aldus de premier. Aha, Mark Rutte weet zo te horen vijf dingen zeker. Namelijk dat God bestaat, wat-ie bedoelt, dat-ie namens God kan spreken en dat-ie wil dat kinderen gevaccineerd worden. En dat de scheiding van kerk en staat in Nederland door de premier niet gerespecteerd hoeft te worden. Mark Rutte blijkt dus niet alleen premier van alle Nederlanders te zijn, maar kan ook in het hoofd van God te kunnen kijken. Zo pretendeert Rutte zelf. Knap als het waar is.

Mark Rutte blijkt met z’n in-het-hoofd-van God-kijken niet alleen te staan. Het wordt een ware rage. Rutte sluit zich namelijk aan bij oproepen van oud-minister Els Borst en VVD-senator Heleen Dupuis. De Telegraaf zegt over deze twee vrouwen-die-de wil-van-God-blijken-te-kennen: ‘Zij riepen predikanten vrijdag op om gelovigen duidelijk te maken dat vaccineren niet tegen de wil van God ingaat en stelden: ‘Als alles de wil van God is, dan is de uitvinding van het vaccin dat ook’. Behalve Mark Rutte weten dus ook Els Borst en Heleen Dupuis wat God denkt, wat God bedoelt en vooral hoe de politiek God voor het eigen karretje kan spannen.

Waar blijft de beroepsgroep in dit politieke geweld die roeping, beroep en gezag ontleent aan God, namelijk de dominees? Via de God van het christendom roepen deze drie liberale politici op wat dominees in Godsnaam moeten doen. Kan het schurkachtiger, opportunistischer en absurder? Het toont aan dat God vogelvrij is en iedereen namens dit opperwezen kan spreken. In hun visie is de oplossing van godsdienst niet minder, maar meer God. Totdat religie nietszeggend oplost in het niets. Da’s hier aan de orde. Blijft het probleem dat Rutte, Borst en Dupuis de scheiding van kerk en staat niet respecteren. Ze zouden beter namens zichzelf spreken.

Foto: Affiche van Adrien Barrère, ‘Théatre du Grand Guignol de Paris…, Gott mit uns, drama in 2 actes van René Berton, regie Jack Jouvin’, 1928.

PvdA en VVD willen af van subsidie op religieus leerlingenvervoer

Het is een goede zaak dat de PvdA en de VVD af willen van de wettelijke verplichting dat gemeenten het vervoer dienen te betalen voor leerlingen die naar een religieuze school willen. PvdA-kamerlid Loes Ypma wil leerlingenvervoer voor gehandicapte kinderen handhaven, want: ‘want geloof is een keuze en een handicap niet‘. Ypma vervolgt: ‘Ouders kunnen dan nog steeds kiezen naar welke school ze hun kinderen willen laten gaan, maar dit hoeft niet meer gesubsidieerd te worden door de gemeente. ‘ De VVD steunt de PvdA. In de nieuwe regelgeving blijft ruimte voor gemeenten om het religieus leerlingenvervoer te blijven subsidiëren.

Binnenlands Bestuur berichtte vorige week dat de gemeente Gaasterlân-Sleat op 29 mei op initiatief van de Friese Nationale Partij een motie heeft aangenomen ‘waarin staat dat de gemeente niet langer wil betalen voor richtinggebonden leerlingenvervoer.’ Deze Friese gemeente is jaarlijks 47.000 euro aan subsidie kwijt voor het vervoer van 32 reformatorische leerlingen naar scholen in Emmeloord en Kampen. De motie was mede bedoeld om een landelijk debat over de subsidie van religieuze leerlingen op gang te brengen, wat nu dus is gebeurd. Meer dan 100 gemeenten steunden de motie. Volgens Binnenlands Bestuur ‘geven vooral gemeenten uit de Biblebelt veel uit aan richtinggebonden leerlingenvervoer, vaak meer dan 150 duizend euro per jaar’.

Bij nader inzien is de verplichting voor subsidiëring van richtinggebonden leerlingenvervoer merkwaardig. Naast religieuze betreft dit bijvoorbeeld ook humanistische leerlingen. Want het afschaffen ervan tast de vrije schoolkeuze niet aan. Ouders kunnen zelf vervoer organiseren. In reactie op het initiatief van Loes Ypma spreekt de SGP over reli-bashing. Richtinggebonden leerlingenvervoer zou slechts 4,2% van de kosten van leerlingenvervoer uitmaken, aldus de christelijke besturenraad in een schatting van enquêtegegevens van 154 gemeenten. Maar da’s irrelevant. Het gaat erom dat PvdA en VVD na aanzet van diverse gemeenten de praktijk rechttrekken dat in het bijzonder religieuze leerlingen voorrechten hebben en overheidssubsidie krijgen.

Foto: Leerlingenvervoer kost Kampen 200.000 euro per jaar.