Raad van Toezicht en directeur zitten elkaar in de weg bij Museum Het Valkhof. Met een interim-directeur ertussen

Belangrijk nieuws lijkt te ontbreken in dit filmpje van Omroep Gelderland, maar zeker is het niet. Het staat wel in een toelichtende tekst. Namelijk dat er een tijdelijke Raad van Toezicht is aangesteld of aangetreden die de opdracht heeft een nieuwe Raad van Toezicht samen te stellen. Of er vertegenwoordigers van de oude Raad van Toezicht in de tijdelijke Raad van Toezicht zitting hebben om een nieuwe Raad van Toezicht samen te stellen blijkt niet uit de berichtgeving. Bij Museum Het Valkhof in Nijmegen is een conflict ontstaat tussen directeur Arend-Jan Weijsters en het personeel aan de ene kant en de Raad van Toezicht aan de andere kant.

Het terugtreden van de Raad van Toezicht zou vooruitlopen op de rechtszaak tussen directeur en Raad van Toezicht die Weijsters naar huis stuurde. Het is daarom niet logisch omdat er geen nieuw feit is dat voorzitter Ronald Migo tot vrijwillig aftreden lijkt te bewegen. De directeur vecht het ontslag aan. Jan van Laarhoven is de door de Raad van Toezicht benoemde interim-directeur. Niet alleen in het museum lijkt chaos troef, maar ook bij de bestuurlijke aansturing waar een oude, tijdelijke en nieuwe Raad van Toezicht elkaar opvolgen als een duveltje uit een doosje. En een interim-directeur in opdracht van de Raad van Toezicht met plannen komt terwijl de gedwongen thuiszittende directeur de autoriteit van dezelfde Raad van Toezicht betwist. Radertjes passen niet in elkaar. Van Laarhoven die meent de positie van onpartijdigheid te moeten claimen om de boel vlot te trekken staat niet boven de partijen, maar is deel van de chaos. Dat maakt het nog onoverzichtelijker.

Van Laarhoven schetst nieuwe koers Museum Het Valkhof. Met beleving

Update 31 december 2016: Volgens een bericht in De Volkskrant is het conflict bij Museum Het Valkhof geëscaleerd. Voorzitter Ronald Migo van de Raad van Toezicht (RvT) wordt van vriendjespolitiek beticht en zou op de stoel van de directeur plaats willen nemen. De RvT heeft ‘tegen de wil van het voltallige personeel dat achter de geschorste directeur Arend-Jan Weijsters blijft staan’ Jan van Laarhoven tot interim-directeur benoemd. In 2015 was hij door de RvT ook al aangezocht als interimbestuurder en gaf in bovenstaande video zijn visie op het museum. Interessant genoeg om dit nu te herhalen omdat dit de visie van Migo en RvT weergeeft, en de richting waarin ze het museum willen veranderen. Geen verdieping, maar verbreding. Geen reflectie, maar beleving. Zo ziet ‘buitenstaander’ Migo de toekomst van Museum Het Valkhof. Opvallend in deze kwestie is de terughoudende rol van het Nijmeegse college met cultuurwethouder Bert Velthuis (SP). 

Wat is er mis met Museum Het Valkhof in Nijmegen? Een verloren identiteit, bezuinigingen of een gebrek aan zelfvertrouwen bij de medewerkers? Interimbestuurder Jan van Laarhoven zette het op een rijtje en Omroep Gelderland geeft hem de ruimte. Best bijzonder dat een beleidsnota met promotionele bedoelingen op sociale media een breed publiek bereikt. Van Laarhoven omschrijft de situatie van Het Valkhof als ‘zorgwekkend positief’. De bodem van de put is bereikt, dieper zakken kan niet. Het verschil met ‘zorgwekkend negatief’ is dat er zicht op een oplossing is, volgens Van Laarhoven. Hoe hij de gaten in de exploitatie gaat opvangen wordt niet concreet. Hij tovert als wondermiddel de belevening van het publiek uit zijn hoge bestuurshoed. Zijn wensdenken is wellicht niet vernieuwend, maar wel motiverend. Vooralsnog vooral voor de medewerkers.

Griekenland op ramkoers. Gaat Nederland rekening meebetalen?

De pas aangetreden Griekse regering is vooral tegen. Dat belooft weinig goeds. Voor de EU, maar vooral voor Griekenland. Het land is met 3% van het aandeel in de Europese economie te klein om een vuist te maken. Het blaast besprekingen over nieuwe leningen op, maar moet oude schulden terugbetalen. Zoals 18 miljard euro aan Nederland. Griekenland staat al onder curatele van de EU om salarissen te betalen en zet dat op het spel.

Het is te simpel om daar de Nederlandse belastingbetaler voor op te laten draaien. In 2011 schreef toenmalig minister De Jager: ‘En wat anderen ook zeggen, ik zal altijd kiezen voor het scenario dat volgens ons en onze experts de minste risico’s en negatieve consequenties voor de Nederlandse burger met zich meebrengt.’  Het doet denken aan minister Bos die in 2008 over de steun van 30 miljard euro aan de ABN en Fortis zei dat de bank na een paar jaar ‘met winst voor de belastingbetaler’ terugbetaald zou worden. Het verwachte verlies is 15 miljard euro. Dat soort onwaarheden van politici doet het draagvlak voor politiek, euro en EU afnemen.

Daarmee is de EU of de euro nog geen mislukt project. Niet opgewassen tegen de problemen maakten politici er in hun onwaarachtigheid, onmacht en onkunde een mislukking van. Ze hebben nooit de banken durven aanpakken. De links-radicale partij Syriza en de rechts-radicale Onafhankelijke Grieken moeten gewoon betalen. Wellicht krijgen ze wat uitstel en een lagere rente, maar het draagvlak in Nederland of Duitsland voor de euro en een hopeloos verdeelde EU zonder geloofwaardige buitenlandse of economische politiek is te ver geslonken om met terugwerkende kracht de oude leugens tot een te kostbare waarheid te laten worden.

Syriza wint Griekse verkiezingen met anti-bezuinigingsprogramma

Update 27 januari: De pas-ingezworen Griekse premier Alexis Tsipras (Syriza) speelt het hard. Op zijn eerste dag in functie nam hij afstand van een EU-verklaring over Rusland. Tsipras zegt dat Griekenland niet was geraadpleegd, terwijl de staf van de voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk beweert dat Griekenland wel geraadpleegd is en afgelopen maandag geen bezwaar maakte. Vraag is hoe handig Tsipras is. Duidelijk is dat hij zoals vele Europese radicale partijen een pro-Russische koers voert en weinig diplomatieke ervaring heeft. Denkbaar is dat hij zijn pro-Russische positie gebruikt als wisselgeld voor financiële steunmaatregelen van de EU. Als hij werkelijk meent binnen de EU te kunnen vasthouden aan een harde pro-Russische koers, dan overschat hij de Griekse positie grandioos. Dat zal zijn binnenlandse positie doen verzwakken. 

Als u of ik in Griekenland zouden wonen, niet tot de oude politieke klasse of de bevoorrechte rijke klasse zouden behoren die belasting ontwijkt, dan hadden we gisteren bij de parlementsverkiezingen toch ook op Syriza gestemd? Reken maar. Met vermoedelijk 149 van de 300 zetels behaalde deze radicaal linkse partij een klinkende overwinning. Vanochtend werd duidelijk dat de partij een coalitie vormt met de rechts-populistische Onafhankelijke Grieken die Syriza met 13 zetels aan een meerderheid helpt. Zodat Syriza de premier levert.

Allerlei Europese politieke leiders hadden gisterenavond na het bekend worden van de uitslag zo hun eigen idee over hoe het verder moet met Griekenland. De Belgische ex-premier Guy Verhofstadt (Open VLD) meende dat een andere splinterpartij, de linkse, pro-Europese partij To Potami een sleutelrol zou moeten spelen om ‘linkse en rechtse eurosceptische tendenzen in te tomen’. Een tweet die op zijn best irrelevant en naïef is, maar op zijn slechtst irriteert en averechts werkt en de betutteling en het gebrek aan regie in Brussel tekenen.

Hoe moet het verder met Europa? Voor de buitenstaanders is het simpel. De Griekse schulden zijn een gewoon probleem dat politiek opgelost kan worden als de emoties opzij gezet worden. Europa moet alleen het oog op de bal houden. De Amerikaanse econoom Jeffrey Sachs zegt in NRC: ‘Griekenland moet een uitweg uit deze puinhoop worden geboden door een verregaande herstructurering van de schulden. Die moeten worden omgezet in leningen met een hele lange looptijd tegen een hele lage rente. Griekenland is maar een piepklein deel van de eurozone en toch verspillen we een hoop tijd door steeds maar bezuinigingen te eisen.‘

Zo simpel is het. Europa is rijk genoeg, heeft genoeg economische kracht en culturele potentie om zich als een sterke eenheid in de wereld te presenteren, maar laat zich steeds weer gijzelen door partijpolitieke belangen en trivialiteiten. Gesymboliseerd door in het Europarlement vastgeroeste politici als Verhofstadt die niet alleen voor hun beurt praten, maar zich ook bemoeien met zaken waar ze niks mee te maken hebben zoals de interne Griekse politiek en de zaken die ze wel aan kunnen pakken laten liggen. Europa moet zichzelf hervinden door de politiek weer leidend te laten zijn over de economie en de talrijke eigen verworvenheden te koesteren. Eigenlijk is Europa te belangrijk om aan politici over te laten, maar vooralsnog kan het niet zonder.

Museum Valkhof: archeologie is top cultuurbezit. Ontslag conservator archeologie

Museum Het Valkhof in Nijmegen heeft een directeur die ziek thuis zit, aldus De Gelderlander. Marijke Brouwer meldde zich ziek ‘nadat er bij het personeel steeds meer onrust is ontstaan over de reorganisatie en de gedwongen ontslagen die daarmee gepaard gaan.’ Deze kapitein verlaat als eerste het schip. Provinciaal bestuurder en voorzitter van de Raad van Toezicht Ronald Migo neemt het roer over. De Gelderlander: Door bezuinigingen ‘verliezen 8 mensen hun baan onder wie de conservator archeologie en die van de moderne kunst. Het museum wil in de toekomst meer gebruik maken van tijdelijke externe deskundigheid op gebied van collectiebeheer en het maken van exposities.’ Tja, hoe moet je deze afgang anders verkopen?

De conservator archeologie wordt opmerkelijk wegbezuinigd in een museum met een uitgebreide verzameling bodemvondsten waarover het zegt: ‘Door hun kwaliteit en diversiteit behoren de Romeinse bodemvondsten tot de top van het Nederlandse cultuurbezit.’ Wat betekent ‘de top van het Nederlands cultuurbezit’ in de ogen van Het Valkhof als dit het schrappen van de functie van degene die deze collectie beheert inhoudt? Hoe nu verder? Hoe kunnen externe deskundigen de archeologische collectie beheren? Wie moet de ‘vrijwilligers collectiebeheer archeologische collecties en collecties Provinciaal Depot voor Bodemvondsten’ aansturen? In elk geval biedt de vacature ‘een inspirerende werkomgeving’. Da’s dan nog iets. Wist de directeur dat niet?

Foto: Schermafbeelding van vacatures vrijwilligersfuncties Museum Het Valkhof.

Afweging om DAB en DAB+ niet naast elkaar te laten bestaan

Update 1 april 2015: In een voorjaarscampagne voor DAB+ wordt in een radiospotje gewezen op ‘de nieuwe manier van radio luisteren’. Maar hoe nieuw is nieuw als DAB al in 1999 in Nederland werd geïntroduceerd en ik meer dan 10 jaar ontvangst via DAB had voordat de NPO met de doorgifte ervan stopte? Dit radiospotje zit me als een ‘graat in de keel’. Iets wordt als nieuw voorgesteld dat helemaal niet nieuw is. Nieuw zou zijn om DAB-doorgifte te hervatten. De Nederlandse omroep is sterker in marketing dan in logica. Domme marketing. 

Ik ben een simpele luisteraar naar de radio. Per toestel, of liever gezegd: knop per toestel, luister ik naar een zender. Wekkerradio’s in keuken en slaapkamer staan afgesteld op Radio 1. Voor het nieuws. Op iMac of iPad luister ik naar de New Yorkse studentenzender WKCR, met vooral jazz en klassieke muziek. Nu juist weer bezig met de jaarlijkse fondsenwervingsactie van deze non-profit zender. In de woonkamer staat een Arcam Solo die FM en DAB ontvangt. De FM staat afgestemd op het Vlaamse Klara, opnieuw met klassieke muziek en jazz, en DAB op Radio 6. Waar ik nauwelijks nog naar luister. Op de digitale Sony-televisie in de woonkamer kan ik tientallen radiozenders ontvangen voor bijzondere gelegenheden.

Er is de afgelopen weken een minieme verandering in mijn luistergedrag gekomen die te maken heeft met de omzetting van DAB (Digital Audio Broadcasting) naar DAB+. Daar kwam ik achter toen ik via DAB op de Arcam Solo naar Radio 6 wilde luisteren, maar niets hoorde. Vreemd, ik vroeg me af hoe dat kwam en ging op zoek op internet. De oorzaak was snel gevonden. De zenders van de publieke omroep die sinds 2004 met DAB-technologie worden doorgegeven zijn sinds oktober 2013 overgeschakeld op de nieuwe standaard DAB+. Mijn Arcam Solo kan geen DAB+-technologie ontvangen of daartoe omgebouwd worden.

Door m’n luistergedrag is de introductie van DAB+ geen ramp, maar voor sommigen wel zoals uit reacties op Dabtuners blijkt. Ook financieel gezien de vaak prijzige ontvangers waar DAB-technologie in is ingebouwd. Daarmee is nu ineens geen digitale ontvangst meer mogelijk. Vaak nog wel ontvangst via FM, maar die is doorgaans minder van kwaliteit. Niemand ageert tegen de overgang naar DAB+. De kritiek richt zich er voornamelijk op dat er niet is gekozen voor een overgangsperiode waarin DAB-technologie naast DAB+ wordt doorgegeven. Waarom heeft de NPO ervoor gekozen om rigoureus met DAB te stoppen? En zegt de cynicus, komt er over een kleine 10 jaar DAB++- technologie die de DAB+-toestellen weer overbodig maakt?

Makers van digitale toestellen spinnen garen bij de overgang naar een nieuwe technologie. Consumenten zijn verplicht hun portemonnee te trekken. Maar het kan anders zoals een commentaar uitlegt: ‘Waarom kan de “gewone” DAB niet in werking blijven, naast de DAB +? Dat gebeurt wel in andere landen waar dezelfde switch is gemaakt (zoals Engeland, Denemarken).‘ Wikipedia zegt: ‘In sommige landen worden dezelfde zenders daarom in zowel DAB (voor luisteraars met oudere ontvangers) als DAB+ (in hogere kwaliteit) uitgezonden.’

De NPO beweert dat DAB en DAB+ niet naast elkaar kunnen bestaan omdat er niet voldoende ruimte ‘binnen de multiplex’ is. En: ‘In overleg met MinEZ hebben we afgesproken gezamenlijk op te trekken en daar past ook deze keuze in. We realiseren ons dat we hiermee een aantal luisteraars duperen en dat is uiteraard vervelend.‘ Weigeren om de DAB-technologie nog langer door te geven lijkt op een bezuinigingsmaatregel van de NPO. Want waarom kan technisch in Engeland en Denemarken wel, wat in Nederland niet zou kunnen?

Het ongenoegen zit diep. Vanwege de financiële strop en de overgang naar DAB+ die als een overval voelt. Simsom stuurde het SP-kamerlid Jasper van Dijk op 21 oktober 2013 een berichtje met de volgende passage: ‘Na een korte google -actie bleek dat de NPO gestopt is met DAB-uitzendingen. Volstrekt onnodig, want er is echt bandbreedte genoeg voor de NPO om dit nog jaren vol te houden. (..) Mijn apparaten kunnen geen DAB+ aan. Ze zijn niet te upgraden. En zo zijn er meer dan 40.000 DAB apparaten in Nederland ineens waardeloos geworden. Dat is meer dan 5,5 miljoen euro aan kostbare apparatuur door deze onbezonnen en onnodige actie. Mag/kan dit zomaar?‘ Kamervragen over dit onderwerp zijn niet terug te vinden. Nog niet.

Foto 1: DAB+-logo.

Foto 2: Geneva Sound System XL.

Volk wordt voorgelogen dat bibliotheek Tropeninstituut is gered

Update 17 oktober 2014: Oud-directeur van de Tropenbibliotheek Hans van Hartevelt heeft een sleutelroman over zijn voormalig instituut geschreven: ‘De verkwanseling van een kroonjuweel’ dat bij In de Knipscheer verschijnt. De Tropenbibliotheek had gered kunnen worden, maar toch gebeurde het niet. Op het waarom gaat de auteur in. De uitgeverij vat in een toelichting de vragen samen die nooit in het openbaar beantwoord zijn. Tot schande van Nederland: ‘Waarom graven bewindslieden zich in? Is er een rekening te vereffenen? Is hier sprake van een tunnelvisie? Sluimerende conflicten breken uit, toezichthouders kibbelen, bestuurders worden vervangen, cultuur kost geld en moet uit de instelling worden weggesneden als een gezwel.’ 

Update 26 oktober 2013: Jeffrey Shane, bibliothecaris van Ohio University vindt de dreigende vernietiging van een deel van de collectie van het Tropenmuseum een grof schandaal. Hij wil dan ook met collega’s proberen in elk geval de boeken over Zuidoost-Azië te redden, zo citeert het AD Trouw. Een grof schandaal, inderdaad. Wat een ontluistering voor de Nederlandse politici die hiervoor verantwoordelijk zijn.

Wat is de reden dat er in Nederland bovengemiddeld op kunst en cultuur wordt bezuinigd? Veel zonder direct profijt moet weg: erfgoed en talentontwikkeling. Door afnemend historisch besef nu verliest ons land straks z’n historisch geheugen. Da’s het kapitaal dat in vorige generaties is opgebouwd. De gevolgen merken we pas later. Afbraak is een traag proces. Het is door de bezuinigingsdrift en afbraakpolitiek onder leiding van de VVD in gang gezet. Onze politieke brekers besteden liever 30 miljard euro aan banken of 5 miljard euro aan de JSF dan het cultureel erfgoed of de kunsten genereus te steunen. Ze spreken nog met genoegen over hun afbraak ook. Dat zet het in de categorie van de psychose. Wat filmtheoreticus Siegfried Kracauer over de Duitse ziel in de aanloop naar het nazisme ‘Kollektivdispositionen’ noemde. De waanvoorstelling van een volk.

Onder deze pose van masochisme en zelfverloochening zit volop berekening. Want zoals gezegd treft het niet de banken of de krijgsmacht, maar wel de voorzieningen van de gemeenschap. Erfgoed en kunsten die met hun indirect belang kwetsbaar zijn worden door de politieke elite als makkelijke prooi opgeofferd. Zodat de politiek van wie altijd blindelings verondersteld kon worden dat het de cultuurhistorie en de nationale identiteit van Nederland beschermde deze nu juist aanvalt. Om dit te maskeren wordt met bombarie en veel sponsorgeld af en toe een Rijksmuseum opgetuigd. Maar daarachter wordt de basisinfrastructuur uitgekleed.

Deze ontwikkeling laat zich goed illustreren aan de verkwanseling van de bibliotheek van het Tropeninstituut. Media kopten dat de bibliotheek gered was. Dit naar aanleiding van de beantwoording van kamervragen van SP’er Jasper van Dijk door minister Jet Bussemaker. In werkelijkheid wordt de bibliotheek echter niet gered, maar om zeep geholpen. Liefst 700.000 titels gaan de container in en de collectie wordt uit elkaar gerukt.

Deze conclusie bereikt sporadisch het publiek. Malou van Hintum in De Volkskrant uitgezonderd. Tegenover haar kritische noot staan tientallen berichten die de voorgevormde mening van het kabinet navolgen. Dat komt omdat de beeldvorming wordt gedomineerd door de overheid en de instellingen die er financieel van afhankelijk zijn. Zoals universiteiten. De journalistiek stelt berichtgeving gelijk aan persberichten van anderen. De spin vanuit het kabinet is erop gericht om een fundamenteel publiek debat niet te laten ontstaan. Dat lukt.

Bewustwording bij het publiek is de sleutel om dit proces van misleiding door de politiek te keren. Het kabinet draait, de journalistiek aapt na, betrokken instellingen zoals het Tropeninstituut stellen interim-managers uit het bedrijfsleven aan die de afbraak uitvoeren en de profijtelijke afdelingen naar de markt brengen. En deze jagen medewerkers met hart voor de zaak op straffe van ontslag angst aan. Managers ontvlechten, stoten af en saneren alsof erfgoed een bedrijf is. Hun opdracht is echter fundamenteel fout. De associatie ‘zuiveren‘ doemt op, de ‘gezonde‘ onderdelen worden gespaard. Het Nederlandse volk gaat mee in de waan. Volgens Omroep Flevoland verhuizen 50.000 boeken van de bibliotheek van het Tropeninstituut naar een opslagloods op een industrieterrein in Urk. En minister Bussemaker durft in haar antwoord te zeggen: ‘Tijdelijke opslag is echter geen oplossing. De waarde van een collectie zit juist in de toepassing van de verzamelde kennis.’

Foto: Tjebbe van Tijen, ‘In Nederland worden geen bibliotheken verbrand‘. 2013.

Tropenmuseum snijdt in wetenschappelijke kennis: Meulenbeld

In het Tropenmuseum vallen zo’n 30 ontslagen. Ondanks de beeldvorming dat het ‘gered‘ is. Een typisch geval van de halflege of halfvolle fles. De museumsector vecht een ongelijke strijd tegen de onverschillige politiek. Niets is meer vanzelfsprekend. Alles van waarde blijkt nog weerlozer dan de dichter al zei. In Trouw deed in een interview met Eildert Mulder Ben Meulenbeld gisteren een boekje open. Hij is conservator Zuid-Azië en wordt ontslagen bij een reorganisatie die het wetenschappelijke hart uit het museum snijdt. Vier van de zeven conservatoren moeten weg. Een onbegrijpelijk groot aantal dat collecties verweesd achterlaat. Over 15 jaar zijn ze voorgoed uit de tijd omdat ze niet meer geactualiseerd zijn, zo vermoedt Ben Meulenbeld.

De conservator houdt een krachtig betoog dat de essentie raakt. Juist omdat-ie zich niet verliest in politieke verhalen die altijd weer een antwoord hebben, maar de bezuinigingen vanuit zijn vak benadert. Het gaat over Nederland dat de luiken sluit. Meulenbeld zal het publiek niet langer informatie over het hindoeïsme of India kunnen geven: ‘Ze bellen, mailen, of vragen naar me bij de portier. Datzelfde overkomt de eveneens ontslagen collega’s voor Afrika of Indonesisch textiel‘. Die kennis is straks nergens meer in Nederland te vinden. Deze conservatoren zijn onmisbaar omdat ze een correctie geven op trends en sjablonen die de werkelijkheid reduceren. Over de dalai lama, de Indiase islam of het naar elkaar toegroeien van religies, het syncretisme.

Het ontslag van Meulenbeld en de andere conservatoren past in een beeld omdat zij niet meer in een beeld passen. Een interim-manager die over hun lot besliste sloot ook de bibliotheek. De politiek met toevallig veel direct betrokken PvdA’ers als de ministers Bussemaker en Ploumen en wethouder Gehrels van Amsterdam klopt zichzelf op de borst dat het Tropenmuseum tot 2017 gered is. Maar dat het zo ver moest komen is een schande voor een ontwikkeld land. Dat iemand als Ben Meulenbeld met zijn kennis verdwijnt voor Nederland. En ook voor Zuid-Azië. Want het Tropenmuseum werkte altijd twee kanten op. In de tijd van vroeger. Ooit.

Foto: Lucebert, de dichtregel ‘alles van waarde is weerloos‘ uit het gedicht ‘De zeer oude zingt‘ in neon op de dakrand van de Willem de Kooning academie in Rotterdam.

Cultuur vecht ongelijke strijd tegen onverschillige politiek

In Nederland zit cultuur niet meer prominent in de genen van politici. Blijkbaar ook niet meer in de opvoeding. Die observatie staat los van een cultuurpolitiek standpunt dat zegt dat er een streep door bezuinigingen moet. Straks zit het ook niet meer in die van het staatshoofd. De nieuwe koning geeft de voorkeur aan hossen met hockeymeisjes boven het kijken naar een schilderij van Mondriaan. De directe kick verdringt de bezinning.

Aan de horizon wacht reeds de netwerkmaatschappij die kantelt naar zelfredzaamheid en kleinschalige initiatieven. Op termijn is het gedaan met de grote bedrijven, de prietpraat van managers en het idee dat alle macht van boven komt. Voor cultuur is het van levensbelang om de crisis ongeschonden door te komen. Die economisch en bijzonder voor Nederland, ook intellectueel van aard is. De professionals in het culturele veld moeten standhouden in een uphill battle om alle kennis en inzichten door te geven aan volgende generaties.

Politici en koning kunnen weglopen van een slag die verloren dreigt te gaan, maar directeuren of kunstenaars moeten standhouden omdat ze beroeps zijn. Het vertragen van de afbraak is de tactiek die de cultuur wacht. Niet de voorhoede, maar de achterhoede bepaalt het voortbestaan. Geen avant-garde, maar arrière-garde. Soms flakkert een oud beeld dat uitdrukt dat de avant-garde de aard weergeeft, maar dat smoort als culturele instellingen verdwijnen of ontaard zijn. De opvatting dat de egalitaire samenleving, het modernisme en het afwijzen van de massacultuur samengaan wordt onbruikbaar als we richting netwerkmaatschappij glijden.

Op 5 en 6 april was in Portugal een conferentie van de ICOM over overheidsbeleid in tijden van recessie. ICOM zelf presenteert de Verklaring van Lissabon als een belangrijke uitkomst. De Belgische, Kroatische, Griekse, Italiaanse, Portugese en Spaanse afdeling hebben ondertekend en roepen andere landen op binnen een maand hetzelfde te doen. Het roept de Europese regeringen op om musea en cultuur met het oog op de recessie te steunen. De volgende zin lijkt met name toegespitst op het Nederlands overheidsbeleid: ‘Blinde automatische bezuinigingen maken geen onderscheid tussen kortstondige initiatieven en permanente instellingen.’

Erfgoed, musea en cultuur worden in crisistijden door beleidsmakers vaak als luxe afgetekend. Omdat de maatschappelijke steun voor cultuur klein is vertaalt zich dat in een gemakzuchtig politiek standpunt. Onder het motto ‘Na ons de zondvloed‘ lopen politici weg. Terwijl de sectoren door de zorg voor talentontwikkeling de kiem van de toekomst in zich dragen. Beleidmakers zouden moeten erkennen dat in ontwikkelinstellingen en musea onderzoek, conservering, verspreiding van kennis en historisch geheugen met elkaar verstrengeld zijn. Momenteel dreigt het Tropenmuseum gesloten te worden en knokt het keramisch topcentrum EKWC dat wereldwijd gewaardeerd wordt maar niet in Nederland zonder vanzelfsprekende steun voor het voortbestaan.

Foto: Howard Pyle, Bunker Hill. Gepubliceerd in Scribner’s Magazine in 1898.

Verwijt Wouter Bos onterecht dat CDA populistisch is

Voormalig PvdA-leider Wouter Bos verwijt het CDA en haar politieke leiding dat het populistisch is. Het opmerkelijke is dat Wouter Bos zelf iets heeft met het populisme en daar niet afwijzend tegenover staat. In zijn Johan de Wittlezing 2004 die hij in februari 2005 hield over ‘De toekomst van de democratie’ meende hij dat een beetje populisme goed is voor de democratie. Het maakt politici immers grijpbaar en menselijk. De personalisering van de politiek maakt deze voor velen boeiender en aantrekkelijker. Politiek functioneert pas optimaal als vorm en vent samengaan. Maar ze behoren in evenwicht te zijn. Uit Bos’ woorden blijkt dat inhoud die slecht verwoord wordt niet overkomt. En dat goede verwoording zonder inhoud tot niks leidt.

In 2008 herhaalde Bos zijn pleidooi voor een beetje populisme in een lezing in Londen: ‘Bos ziet echter zowel buiten als binnen Nederland ‘alom fronsen als je beweert iets van populisten te kunnen leren‘. Vandaag verwijt Wouter Bos in zijn Volkskrant-column het CDA een hoog populistisch gehalte te hebben. Hoe verhoudt zich dat tot de lans die Bos in 2005 en 2008 over het populisme brak? Is de Wouter Bos van 2005 en 2008 van zijn geloof gevallen, of redeneert-ie consistent? Hoe geloofwaardig is-ie in 2013 nog met z’n kritiek?

Paul Lucardie ziet populisme als een niet complete ideologie die aanschurkt tegen een ‘dikke’ ideologie. In ‘Rechts-extremisme. Populisme of Democratisch Patriotisme‘ over de PVV en TON ziet-ie drie varianten: 1) rechts of nationaal-populisme, dat een etnisch min of meer homogeen volk bedreigd ziet door immigranten en/of vreemde overheersers; 2) liberaal populisme, dat zich vooral keert tegen een bureaucratische elite of politieke kaste die de eigen zakken vult in plaats van het landsbelang te dienen; 3) links populisme, een combinatie met elementen van socialisme of sociaal-democratie: het volk staat tegenover een elite van kapitalisten, bankiers en bureaucraten. Bos positioneerde zich in 2005 en 2008 als linkse ietsist populist.

Het valt niet mee om Bos’ kritiek op het CDA te begrijpen. Hij verwijt oppositiepartij CDA de verkeerde oppositiestrategie te hebben: ‘Deze strategie kenmerkt zich door een hoog populistisch gehalte‘. Dan komt het: ‘Allereerst omdat het CDA zich nadrukkelijk oppositioneel en niet-bestuurlijk opstelt‘. Maar het CDA zit in de oppositie en fracties in de Tweede Kamer behoren niet het openbaar bestuur te schaduwen, maar de macht te controleren. Het CDA stelt zich voorbeeldig op. Bos bedrijft platte partijpolitiek vanuit de coulissen.

Vervolgens gebruikt Bos de term ‘hervormingen‘ en stelt dat het CDA deze grotendeels afwijst. Van woningmarkt tot gezondheidszorg. Als Bos met ‘hervormingen’ lastenverzwaringen bedoelt, dan valt het CDA alleen maar te loven dat het deze ‘hervormingen’ afwijst. Waarom zou het de regering redden? Bos verwijt het CDA gebrek aan financiële degelijkheid omdat het gaten in de dekking schiet. Maar hebben VVD en PvdA niet de meerderheid in de Tweede Kamer en er onder regie van informateur Bos bewust voor gekozen om het draagvlak in de Eerste Kamer niet te verbreden? Verwijt hier Wouter Bos met een omweg zichzelf niet iets?

Bos’ column kabbelt naar een dieptepunt als-ie Sybrand van Haersma Buma verwijt dat populisme niet bij deze CDA-leider past. Bos valt de persoon Buma aan die niet zou samengaan met populisme. Waarom zou de middenpartij CDA niet een mix van populistische elementen kunnen gebruiken om zich te profileren? Zo goed vergaat het het CDA niet. Bijvoorbeeld rechtse elementen die met eigenheid te maken hebben, linkse die uitgaan van het volk tegenover de bankiers en liberale die kijken naar het landsbelang. Wouter Bos pint het CDA vast en staat niet toe dat het zich aanpast. Is dat omdat het CDA net als de PvdA een communitaristische partij  is die tot nu toe ‘in naam’ zweerde bij de gemeenschap? Als het CDA daarvan afscheid zou nemen doet het de interne verdeeldheid van de PvdA nog beter uitkomen. De PvdA die praat over waarden en solidariteit met het volk, maar  ‘ja’ zegt tegen de lastenverzwaringen van de VVD. Bos heeft betere momenten gekend.

Foto: Wouter Bos en Jan-Peter Balkenende in de Tweede Kamer, 2003. Credits: ANP.