Freek de Jonge schetst populisme als spookbeeld. Waarom?

Freek de Jonge komt bij Pauw & Witteman te laat tot inzicht dat-ie zich maar beter niet kan mengen in het politieke debat. Hij heeft het over ‘populistisch correct‘ tegenover ‘politiek correct‘. Met de voorbeelden dat ‘populistisch correct‘ betekent dat ‘alle Marokkanen zeer criminele tendensen hebben’ of  ‘de gevangenissen volzitten met kleurlingen die crimineler van inborst zijn dan blanken’ zet De Jonge eigen clichés tegenover bestaande clichés. De Jonge maakt niet duidelijk wat ‘populistisch correct‘ is. Laat staan dat-ie kan verklaren waarom het populisme in Europa zo’n opgang maakt. De Jonge praat in tegenstellingen. Hij denkt niet door.

Zijn opponent in het debat Yernaz Ramautarsing bakt er even weinig van. Ze trekken elkaar naar beneden en blijven hangen in hun posities. Met aplomb gooien ze waarheden over tafel die een vraag oproepen: Wat is de waarde van zo’n programma om zich te informeren? Ramautarsing en De Jonge gaan met hun simplificaties voor het onderwerp staan dat meer kennis, nuancering en ‘vrij denken’ vraagt om anderen inzicht te geven.

De Jonge staat niet alleen in zijn neerbuigende houding tegenover populisten. Krantencommentaren spreken hun bezorgdheid uit nu in het Europese Parlement de klassieke middenpartijen bij de komende verkiezingen in mei 2014 dreigen te verliezen. De winst gaat dan naar de rechter- en linkerflank. Zoals de PVV, de Britse UKIP van Nigel Farage, het Franse Front National, maar ook de Piratenpartijen, de Italiaanse Vijfsterren-beweging van Beppe Grillo of de Spaanse Partido X als vertegenwoordiger van de indignados. Al deze partijen dagen met een houding van anti-politiek de zittende macht uit. Zoals nieuwkomers altijd doen. Sommigen zullen zich schikken in de macht als ze op het pluche zitten, maar anderen willen het systeem veranderen. De Jonge en de commentatoren maken zich zorgen over die machtswisseling en weten er geen woorden voor te vinden. Behalve reflecties die ze uit de mottenballen halen, maar die bij oude politieke tegenstellingen passen.

Nogmaals citeer ik als antwoord aan Freek de Jonge wat ik eerder schreef over de grillist Paolo Becchi: ‘Becchi ziet in het oproepen van angst voor het populisme een reactie uit eigenbelang van de zittende macht. De EU is volgens hem een project van de economisch-financiële oligarchie dat werkt als een politieke dictatuur. De ‘traditionele’ partijen die gebundeld zijn in onder meer een sociaal-democratische, christen-democratische en liberale fractie verdelen in dienst van die oligarchie met elkaar de macht en proberen buitenstaanders die dat systeem willen wijzigen te brandmerken als vertegenwoordigers van het populisme. De beweging M5S van Beppe Grillo wil binnen Europa een debat aanzwengelen dat Europa teruggeeft aan de burger. Da’s volgens Becchi waar de bestaande machten bang voor zijn. Met ‘populisme‘ heeft dat volgens hem niks te maken. Het is een gewoon standpunt dat afwijkt van het bestaande. Het spookbeeld van ‘populisme‘ wordt uitsluitend opgeroepen om die oligarchie van economische belangen van grootbedrijven en banken te beschermen.‘ 

Foto: Loesje, 1 Europa, zodat je met 1 staatsgreep klaar bent! Debat rondom het Europees referendum. April 2005.

Burgerbeweging Partido X daagt in Spanje de macht uit

De analyse dat het politieke bestel samenleving en burgers niet meer vertegenwoordigt en de democratie niet meer werkt leidt alom tot nieuwe ideeën, ambities en initiatieven. Velen nemen afstand van de gevestigde politieke partijen omdat ze feitelijk met elkaar een eén-partijstaat vormen. Zo ontstaan nieuwe bewegingen. In Italië is er de populistische Beppe Grillo met z’n Vijfsterren-beweging. In Europa zijn overal Piratenpartijen in opkomst. Met als speerpunt e-democratie om de politiek naar de huiskamer van de burger te brengen. Met succes in Duitsland. In IJsland is de internationale piraat Jón Gnarr burgemeester van Reykjavik.

In Spanje is er sinds een klein jaar de burgerbeweging Partido X die voortkomt uit de indignados. Het claimt voor ware democratie te gaan. Het hoopt dat het oude politieke establishment verdwijnt: ‘Thus, the political elite as it was known in the old regime disappears, replaced by elected public employees who compile and implement in an effective manner, the solutions expressed by the expert knowledge society.‘ Partido X heeft maar een programmapunt: ‘Democracia y punto’, ofwel democratie, punt.’ Transparantie, machtsdeling, e-democratie en referendum zijn de middelen om democratie terug naar de burger te brengen. Of Partido X slaagt is de vraag. Hoe kan het de gevestigde politiek en bedrijfsleven passeren? Maar als eer een oplossing komt voor de huidige stagnatie dan kan deze alleen komen van kleine partijen als de Piraten of Partido X.

Foto 1: Schermafbeelding van het Engelstalig manifest van de Spaanse Partido X, 21 oktober 2013.

Foto 2: Schermafbeelding van de vier mechanismen om democratie te bereiken en te garanderen. Want ‘In een echte democratie kunnen de burgers een stem en controle hebben over beslissingen die invloed op ons hebben‘. Dat zijn: transparantie van het openbaar bestuur, wettelijke macht aan de burger, echte verkiezingen en een bindend referendum. 21 oktober 2013.

Farage tegen ondemocratische EU op het podium van Grillo

De Britse Eurosceptische politicus en lid van het Europarlement Nigel Farage (UKIP) geeft zijn mening over het democratisch tekort van de Europese instellingen. Zijn boodschap is duidelijk, de Europese bevolking komt er niet aan te pas en krijgt evenmin ruimte om in te grijpen. De soevereiniteit van de volkeren van Europa wordt ondergeschikt gemaakt aan een onzichtbaar en ongecontroleerd Europees proces. Zoals Farage het voorstelt lijkt deze constructie geen toeval. Want het laat volop ruimte aan onderonsjes, door niemand gekozen tweederangs leiders en een politiek vacuüm waarin belangengroepen en Duitsland de macht kunnen grijpen.

Even opvallend als de mening van Nigel Farage is het podium waarop-ie spreekt: het YouTube-kanaal van Beppe Grillo. Of de overeenkomsten tussen Farage en Grillo verder gaan dan hun positie als buitenstaander en de afkeer van de EU dat democratisch gekozen leiders afzet en vervangt door marionetten als de voormalige Italiaanse premier Mario Monti is de vraag. Voor nu hebben ze echter gemeenschappelijke belangen door met hun andere idee van politiek te schoppen tegen de vastgeroeste Europese machtspolitiek die in een besloten circuit wordt gemaakt door socialisten, christen-democraten en liberalen. Farage en Grillo roepen nu: ‘weg met de zelfverrijking, vriendjespolitiek en geclaimde functies die de politiek zo op afstand van de burger zet’.

Kan Piratenpartij uitdaging aan op twee kompassen te varen?

Hoe moet de politieke partij van de toekomst eruit zien? Hier een terugkerende vraag op zoek naar de graal. Want onderzoekers en critici delen de observatie dat de rol van de partijpolitiek in z’n tegendeel is verkeerd. Welke bouwstenen zijn nodig? Wat is de stok achter de deur die de burgers in handen kunnen nemen om de huidige partijpolitieke organisaties die zowel de macht verdelen als de regels van het spel bepalen tot nieuwe vormen van representatie te dwingen zodat die burgers beter betrokken worden in de machtsdeling?

Ik blijf somber dat bewustwording over verandering op korte termijn mogelijk is. Politieke partijen hebben er geen belang bij om de macht te delen. Gevestigde media zitten gevangen in het paradigma van partijpolitiek. Ze komen er niet aan toe om daarbuiten te denken. Zo wordt politiek nooit meer dan verdeling van bestaande macht. Restauratie door cosmetische ingrepen is het hoogst haalbare. Zo komt bewustwording nooit op gang en wordt de ene traditionele partij op z’n best vervangen door de andere. Dat brengt machtsdeling en nieuwe democratie niet dichterbij. Maar somberen helpt evenmin. Een samenleving die om de 10 jaar van karakter wijzigt dwingt vanzelf veranderingen af. Door daarop vooruit te lopen kunnen we de ontwikkelingen helpen.

In de sfeer van de piratenpartijen bestaat het idee dat e-democratie de oplossing biedt. Dus de inspraak vanaf de basis met de techniek van het internet. In een interview met het Italiaanse l’Espresso is Julian Assange sceptisch over de technische mogelijkheden. Die visie komt overeen met het standpunt van Juan Carlos De Martin dat e-democratie slechts de helft van de oplossing is. Bemiddeling door gedelegeerden en politiek handwerk blijft nodig. Over de beweging van Beppe Grillo zegt Assange dat het zo kan functioneren vanwege het leiderschap van Beppe Grillo. Het overleg binnen de Berlijnse Piratenpartie ziet Assange als een ramp.

Dat meningsverschil over de mate van centralisatie scheidt de geesten binnen de Nederlandse Piratenpartij. Mogelijk is het debat over de opbouw van de organisatie er een verklaring voor dat een partij die alles mee lijkt te hebben toch niet doorbreekt. Dat met kernpunten, inlevingsvermogen en gerichtheid van de achterban die bijna ideaal aansluiten bij de wereld van vandaag. De uitdaging voor partijen van morgen is om zich niet op te laten nemen in het traditionele bedrijf van de politieke partijen, maar toch professioneel te opereren als een politieke partij. De fusion tussen oud en nieuw, tussen leiderschap en stuurloosheid, tussen deskundigen en leken is de oplossing voor nieuwe partijen die niet in oude valkuilen willen wegzakken. Met als complicatie dat ze op twee kompassen moeten varen. Het ene om een plaats te vinden tussen de andere politieke partijen, en het andere om de politiek als bedrijf naar een politiek bestel te voeren waar de burger stevig meepraat.

Foto: Op de brug van een oorlogsschip speurend naar U-boten, Tweede Wereldoorlog.

Eén-partijstaat Nederland, Nico Baakman en misbruik van de wet

De Maastrichtse politicoloog Nico Baakman is roepend in de woestijn. Hoewel de echo van z’n woorden elders, maar verzwakt klinkt. Ook hier. Volgens Baakman kapen politieke partijen alle mooie baantjes weg. Volgens hem moet de wet veranderen, zodat anderen ook eens aan de beurt komen. En da’s 97,5% van de bevolking die door een ontbrekende partijkaart nu buitengesloten wordt van de functies in het openbaar bestuur.

Ter onderbouwing verwijst Baakman naar artikel 1 van de Grondwet. Discriminatie wegens politiek gezindheid is niet toegestaan. In artikel 5,4 van de Algemene Wet Gelijke Behandeling wordt dit uitgewerkt. Een direct onderscheid vanwege politiek gezindheid wordt verboden, maar tegelijk geldt de volgende uitzondering: ‘Het eerste lid is niet van toepassing op eisen met betrekking tot de politieke gezindheid die in redelijkheid kunnen worden gesteld in verband met de vervulling van functies in bestuursorganen en adviesorganen.‘

Ofwel, de wetgever vindt het redelijk dat er bijkomende eisen van politieke gezindheid voor de vervuling van functies in het openbaar bestuur worden gesteld. Omdat uitsluitend leden van een kartel van politieke partijen dit onder elkaar toetsten worden buitenstaanders voor publieke functies wettelijk en praktisch buiten de deur gehouden. Feit dat de omschrijving ‘in redelijkheid‘ niet is gedefinieerd, maakt het er nog extra partijdig op.

Een niet-geactualiseerde toelichting op petities.nl, vermoedelijk van webmaster Reindert Rustema, geeft de volgende verklaring: ‘Met andere woorden, het is maar voor een paar procent van de burgers mogelijk om een bestuursfunctie in het openbaar bestuur uit te oefenen. Iedereen met die ambitie moet in de praktijk ruim van tevoren lid zijn geworden van een politieke partij omdat de werving niet in het openbaar plaatsvindt, maar via politieke partijen. Soms is het mogelijk een positie te krijgen door op het laatste moment lid te worden, maar daar staat doorgaans wel een bepaalde vorm van loyaliteit aan de partij tegenover.‘

Voor de BV Nederland dat economisch en politiek stagneert is het een gemiste kans dat een potentieel van betrokken, en goed opgeleide en geïnformeerde burgers uitgesloten wordt van het openbaar bestuur. Niet vanwege ontbrekende kwaliteiten, maar omdat ze ‘geen lid wensen te/kunnen zijn/worden van een politieke partij‘. Aldus petities.nl. Ze zien er niks in om door de trechter van een partij te gaan. Wat doorgaans eindigt in geprepareerde democratie zoals de voorstellingen over de strafbaarstelling van illegalen door PvdA-leider Diederik Samsom aantoonden. Met basisdemocratie heeft zulke top-down partijpolitiek weinig te maken.

Er zijn alternatieven voor de burger om de politiek terug te veroveren op de politieke partijen, maar die zijn nog onvoldoende ontwikkeld. Zo is er de e-democratie die de Piratenpartijen voorstaan. In dezelfde richting denkt de Italiaan Beppe Grillo die met een ander idee van politiek komt dan de partijen gewend zijn. Maar eerst moet het politieke huis in Nederland opnieuw ingericht worden zoals Nico Baakman beweert: ‘Als je om politieke criteria uit een functie in het openbaar bestuur geweerd bent, heb je juridisch geen poot om op te staan. Wil je serieus iets aan politieke benoemingen doen, dan zal dit wetsartikel op de schop moeten.’

Foto: Verkiezingsavond in Wellington, Nieuw-Zeeland, 1931. Credits: Alexander Turnbull Library.

IJslandse piraten succesvol bij nationale verkiezingen

Birgitta Jónsdóttir, Jón Þór Ólafsson en Helgi Hrafn Gunnarsson zijn volgens recente uitslagen gekozen in het IJslandse parlement, de Alþing voor de Piratenpartij (Pírötum). De partij haalde met 5,1% net de kiesdrempel van 5%. Het is voor het eerst dat Piraten in een nationaal parlement zijn gekozen. Zoals alle Piratenpartijen hebben de IJslandse piraten als focus de vrijheid van meningsuiting, transparant bestuur, bescherming van de burgerrechten en het tegengaan van censuur en het waarborgen van de informatievrijheid.

Volgens de Zweedse piraat Rick Falkvinge is de prestatie van de piraten bijzonder omdat de partij pas negen maanden geleden werd opgericht. Dus een perfecte perceptie. Maar Falkvinge herinnert eraan dat de partij een voorgeschiedenis heeft. Oprichtster van de Piratenpartij is de publiciste, ontwerpster en Wikileaks-supporter Birgitta Jónsdóttir die eerder lid was van de bewegingen ‘van onderop’ Citizens’ Movement en The Movement. Het gedachtengoed komt niet uit de lucht vallen en is mede door de IJslanders vormgegeven. Het resultaat voor de Piratenpartij kan opgevat worden als herschikking van de non-conformistische stem.

In het gevecht om deze stem mengde zich ook de burgemeester van Reijkjavik Jón Gnarr van de Best Party die vorige week op een conferentie in Kazan officieel is geintegreerd in de Internationale Piratenbeweging. Met de nationale partij Bright Future (Björt framtíð) haalden deze andere piraten 8,3% van de stemmen. Met Brynhildur Pétursdóttir, Páll Valur Björnsson, Guðmundur Steingrímsson, Róbert Marshall, Óttarr Proppé en Björt Ólafsdóttir heeft de meer klassiek-linkse Bright Future zes vertegenwoordigers in de Alþing. Zodat er in totaal negen vertegenwoordigers van Piratenpartijen in het IJslandse parlement zijn gekozen. Overigens zijn de verkiezingen gewonnen door centrumrechts dat centrumlinks aflost. Bjarni Benediktsson is beoogd premier.

Valt uit de resultaten van de IJslandse piraten iets te leren voor andere Piratenpartijen, zoals de Nederlandse? Waarschijnlijk is het nog te vroeg voor een analyse, maar niet onbelangrijk lijkt dat het aanspreken van de non-conformistische stem in andere partijen een succesvolle electorale strategie kan zijn. Voor Nederland valt te denken aan de achterban van GroenLinks, D66 en SP. Daarnaast zijn krachtige personen als Birgitta Jónsdóttir, Jón Gnarr of Óttarr Proppé niet bang om zich aanspreekbaar op te stellen en zich zichtbaar te maken voor de kiezers. Precies waar het de Nederlandse piraten aan ontbreekt. Ze zijn sinds september 2012 onzichtbaar in het publieke debat en bouwen zo geen voorgeschiedenis voor een heldere toekomst op.

Foto: Logo van de IJslandse Piratenpartij Pírötum.

Piratenpartij als proefproject: het belang van de continue dialoog

Overal klinkt de kritiek dat politieke partijen geen antwoorden hebben op urgente vragen. Maar de politiek is het domein van politieke partijen. Ze maken er de macht uit en verdelen onder elkaar de functies in het openbaar bestuur. J.W. Oerlemans sprak van de eenpartijstaat en het MPP-begrip waarin Monarchie en Politieke Partijen samenwerken. Spelregels dicteren dat belangen via politieke partijen worden behartigd. Wie zich buiten dat systeem opstelt heeft niets te vertellen. Maar wie meedoet gaat aan bijziendheid leiden.

Hebben nieuwe partijen de oplossing? De Piratenpartij presenteerde voor de verkiezingen van september 2012 e-democratie als middel dat de burger bij de politiek kon betrekken met als opzet dat een politieke partij niet in zichzelf gekeerd wordt. De begrippen Liquid Feedback en interactieve democratie zongen rond. Maar hoe ze voor de alledaagse praktijk te ontwikkelen? Hoewel het aan mijn eigen afzijdigheid kan liggen is me als lid van de Piratenpartij sinds een jaar nog nooit mijn stem gevraagd voor de besluitvorming.

Juan Carlos De Martin ziet in La Stampa de e-democratie als de helft van de oplossing. De Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo pleit voor de overstap van de representatieve democratie naar directe vertegenwoordiging door middel van internet. Het klinkt veelbelovend dat de leden door online te antwoorden een besluit over voorstel A of B nemen. Maar hoe wordt een technisch middel tot politiek? De Martin ziet eerder aanvulling dan uitsluiting van de twee systemen als oplossing. Ik stipte hetzelfde aan. Hoewel De Martin focust op Italië is het ook van belang voor Nederland om de burger meer macht te geven in het politieke systeem ten koste van de politieke partijen. Want ze gaan uit van hun eigen voortbestaan en de banenmachine voor de eigen leden.

Italiaanse partijen monopoliseren het openbare leven zonder een hoog ledental. Zonder de politiek af te schrijven zijn de Italianen ontevreden met hun functioneren. En door de globalisering is sinds de jaren ’70 de ongelijkheid toegenomen en de besluitvorming gefragmenteerd en geoutsourcet. Volgens De Martin hebben de burgers daarom het gevoel in een ondoorzichtige democratie te leven. Die ook nog eens zwak is.

Juist in de tijd dat de democratie verzwakte kregen steeds meer mensen computers tot hun beschikking. Ze gebruiken internet om informatie te vinden, hun mening te geven, onderling te communiceren en zich te verenigen. Zoals de Vijfsterrenbeweging of de Piratenpartijen leren. Opgestapelde kennis bij burgers is groter dan die in de ambtenarij of politiek. Maar door de politiek wordt dat genegeerd. De politieke partijen sluiten zich in hun eigen werkelijkheid af voor deze nieuwe ontwikkelingen. Overheden blokkeren instrumenten voor directe democratische participatie. Zelfs een proefproject voor e-democratie is in Nederland nooit opgestart.

De Martin ziet de kunst van de politiek als essentieel voor de democratie. Deugden als aanpassingsvermogen,  behoedzaamheid, verzoening en compromis blijven een voorwaarde om politiek te bedrijven. Hoe kan de e-democratie die een heel land omspant deze deugden integreren? Ander kritiekpunt voor een eenzijdige focus op e-democratie is dat vooral de zwakkere groepen ondervertegenwoordigd zijn op internet. En democratie eist nu eenmaal overleg en afwegingen. Juist om tot een integrale aanpak met samenhang te komen.

De Martin geeft een oplossingsrichting die te vaag is om werkbaar te zijn. Hij blijft hangen in zijn suggesties voor de toekomst om de representatieve democratie om te vormen tot een democratie met meer participatie. Voor Nederland lijkt daar in de gevestigde politiek weinig kans op. Vernieuwing van het kiesstelsel wordt door de gevestigde politieke partijen geblokkeerd. In de Nederlandse politiek klinken geluiden zoals die van Anton Zijderveld dat de kloof met de burger eerder te klein dan te groot is omdat ‘de geestelijke elites in de verschillende sferen van onze maatschappij van eminent belang zijn‘. Zonder dat het hardop wordt erkend bepaalt dit regentesk denken nog steeds het gedachtengoed van de Nederlandse gevestigde politieke partijen.

Het klinkt weinig hemelbestormend, maar een evolutie die e-democratie integreert in de representatieve democratie is de oplossing om uit de huidige politieke crisis te komen. Een nieuwe partij als de Piratenpartij kan de uitdaging aannemen om de burger de politiek in te trekken en het belang van de politieke partijen te verminderen. Maar wel met inachtneming van het besef dat e-democratie geen wondermiddel is en het politiek handwerk van compromis, continuïteit en aanpassingsvermogen noodzakelijke voorwaarden zijn.

Foto 1: Vasquez in La Stampa.

Foto 2: Illustratie bij artikel van Juan Carlos De Martin in La Stampa.

Winst Beppe Grillo is hoopvol signaal voor nieuwe partijpolitiek

De uitslag van de Italiaanse verkiezingen is een schok voor de gevestigde politiek. Ook buiten Italië. Oude partijen zijn afgestraft. Vooral voormalig premier Mario Monti die samen met twee centrum-rechtse partijen in de kamer maar net de grens van 10% haalde. Voor zijn bezuinigingsbeleid kreeg Monti schouderklopjes van Europese leiders. Hoewel het woord hervormingen op zijn lippen gebrand leek, kreeg-ie weinig voor elkaar. Waar de oude garde onder hervormingen het terugdringen van overheidsuitgaven en uitkeringen verstaat, zien nieuwkomers als Grillo het uitmesten van de politiek als de belangrijkste hervorming. Hij is niet anti-politiek, maar eigent zich een ander idee van politiek toe. Dat maakt z’n beweging zelfbewust, sterk en ongrijpbaar.

Winnaar met 25% is de vijfsterren beweging van komiek en blogger Beppe Grillo. In de senaat deed-ie het minder goed, omdat daar de minimumleeftijd om te stemmen 25 jaar is. Onder jongeren heeft Grillo veel steun. Evenals maverick Ron Paul die bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen veel jongeren aan zich wist te binden. Partijvorming die zich afzet tegen de oude manier van politiek bedrijven komt overal op stoom. Op 18 februari schreef ik over Julian Assange die een Australische WikiLeaks Party oprichtte: ‘Slimme initiatieven zoals de Italiaanse vijfsterren beweging van Beppe Grillo, de Duitse Piratenpartij en de IJslandse Best Party bieden in z’n ogen een alternatief. Voor Nederland komt de Piratenpartij het dichtst in de buurt.’ 

De opmerking over de Nederlandse Piratenpartij was trouwens m’n eigen toevoeging. Assange had de Duitse Piraten al genoemd. Laat ik mezelf als voorbeeld nemen van een kritische burger die geïnteresseerd is in politiek, maar bij de oude politieke partijen toch geen onderdak kan vinden. In arren moede werd ik vorig jaar lid van de Nederlandse Piratenpartij. Uit een combinatie van woede, verontwaardiging, teleurstelling, protest en verbeeldingskracht tegen de partijpolitiek. Maar hoe de politiek met anti-politiek te bestrijden? Of liever gezegd: met een ander idee hoe politiek werkt dat strijdig is met hoe de politiek op dit moment functioneert.

Grillo verwijst naar internet en het begrip Liquid Feedback. Voorstel over onderwerp A? Leden bepalen het partijstandpunt door online te antwoorden. Dat klinkt veelbelovend, maar een technisch middel is nog geen Liquid Democracy. Zoals de 3D-printer echter de productie van industrieproducten decentraliseert, zo zal het principe van Liquid Feedback de bestaande partijpolitiek decentraliseren. Da’s de toekomst. Alleen, in de overgang tussen oud en nieuw botsen twee wereldbeelden. Zelfverrijking, vriendjespolitiek en geclaimde functies zijn nog verbonden met de Italiaanse of Nederlandse politiek. Essentieel is dat de partijen van de toekomst puur blijven om straks de politiek over te nemen. Over 20 jaar? Best. De jeugd heeft de toekomst.

Naschrift: J.W. Oerlemans sprak in 1990 over de zelfvoldane parlementaire democratie in het artikel Eén-partijstaat Nederland. Tekenend voor de stand van zaken van het politiek-filosofische debat is dat het artikel -evenals de brochure Gastarbeid en Kapitaal (1983) van Anton Constandse– zo goed als onvindbaar is op internet. Of verkeerd geannexeerd wordt. Nederlandse partijpolitiek en media poetsen kritische denkers weg.

Foto: Beppe Grillo, 2013.

Assange schetst politieke partij van de toekomst. Werkt het?

‘Parties should be fun. They should put the word party back into politics.‘ Aldus WikiLeaks’ Julian Assange in een interview met John Keane voor The Conversation. Aanleiding voor deze uitspraak is de oprichting van de Australische WikiLeaks Party.  Als er geen formele bezwaren opgeworpen worden gaat de Australiër Assange bij de verkiezingen van 14 september op voor een Senaatszetel in Victoria. Hij zit al acht maanden verschanst in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen vanwege de dreiging via Zweden uitgeleverd te worden aan de VS. Aangeklaagd is-ie verder niet. Mogelijk helpt de verkiezing tot senator als bevrijding uit zijn benarde situatie.

De bespiegelingen van Assange over het kenmerk van een politieke partij zijn interessant omdat hij niet vanuit de organisatie, maar de burger redeneert. Nooit af, maar immer een ‘work in progress‘. Naast plezier voegt-ie volgende kenmerken toe: burgerlijke moed, begrip, waarachtigheid, transparantie en vrije stroom van informatie. De partij combineert een kleine, gecentraliseerde leiding met maximale betrokkenheid en steun van de achterban. Door te vertrouwen op de gedecentraliseerde, digitale Wikipedia-stijl en ‘user-generated-structuren’ kan het werken zonder apparatsjiks. Schetst Assange de politieke partij van de toekomst?

Door hun onvermogen om te reageren ziet Assange in linkse partijen geen voorbeeld. ‘Slimme initiatieven’ zoals de Italiaanse vijfsterren beweging van Beppe Grillo, de Duitse Piratenpartij en de IJslandse Best Party bieden in z’n ogen een alternatief. Voor Nederland komt de Piratenpartij het dichtst in de buurt. Maar die partij mist op dit moment een breed geaccepteerde kleine, gecentraliseerde leiding die contouren schetst en vrijheid van opereren schept. Dat partijen leuk moeten zijn en gelijkgestemden verenigen lijkt logisch. Valkuil is om dat niet te laten uitdijen in vergaderen en procedures. Probleem blijft de acceptatie van degene die aanstuurt. Dat zet alles in werking en geeft ruimte. De geloofsbrieven van Assange, Beppe Grillo of Jón Gnarr zijn boven discussie verheven. In andere gevallen lijkt de cohesie van Assanges blauwdruk twijfelachtig.

Foto: Campagne door Had-je-me-maar voor de Rapaille Partij in 1921