Berenschot levert Mondriaan Fonds positieve tussenbalans over ‘Samenwerking Musea’

Het valt tegen dat het Mondriaan Fonds doet aan bestuurlijk witwassen via de WC-Eend constructie. Ook wel genoemd het Droste-effect of ‘de slager keurt z’n eigen vlees’. Dat geeft aan onder hoeveel politieke druk het Mondriaan Fonds opereert. Het zoekt zelfbevestiging via zichzelf. De opzet is geslaagd als media een positief persbericht als neutraal nieuws overnemen en lezers de kleuring niet doorhebben. Dat gebeurde vandaag, bijvoorbeeld in De Telegraaf. Het gaat over een evaluatie van de ‘Bijdrage Samenwerking Musea’ dat in totaal tot 1 januari 2017 8 miljoen euro verdeelt om innovatieve samenwerking tussen musea te bevorderen.

De ambtelijke Antillenroute van het Mondriaan Fonds loopt via adviesbureau Berenschot dat van alle markten thuis is als het om cultuurbeleid gaat. Berenschot ontwikkelt, stelt op, beoordeelt, beveelt aan, evalueert, concludeert en oordeelt. En stuurt een rekening aan de opdrachtgever. Zoals in de hele ambtelijk-bestuurlijke wereld van rapporten, tussenbalansen en evaluaties draait Berenschot wat opdrachtgever Mondriaan Fonds vraagt: een positieve tussenbalans voor het Mondriaan Fonds. Met zicht op een vervolgopdracht. Opzichtig. 

Foto: Schermafbeelding van persbericht ‘Positieve tussenbalans Bijdrage Samenwerking Musea’ van het Mondriaan Fonds, 9 juli 2015.

Negativisme cultuurbeleid Rutte I niet gecorrigeerd door Rutte II

De logica van het cultuurbeleid van de kabinetten Rutte I (VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV) en Rutte II (VVD en PvdA) is de onlogica. Bastiaan Vinkenburg van Berenschot liet vandaag op het symposium ‘Kaalslag of Cultuuromslag?’ van de Boekman Stichting in samenwerking met het Prins Bernhard Cultuurfonds volgens een verslag van Nieuwsuur weten dat ‘De bestedingen van het Ministerie van OCW aan cultuur zijn ten opzichte van 2010 in totaal 225 miljoen euro per jaar minder. Dat betekent een afname van 24 procent in 2013 ten opzichte van 2010. En de grootste klap komt nog als de gemeentes verder gaan bezuinigen.’

De bezuiniging van 24 procent heeft de markt vanwege de kwakkelende economie van de afgelopen jaren niet kunnen opvangen. Omdat de opgang of neergang van de Nederlandse economie voornamelijk afhankelijk is van buitenlandse actoren en factoren past hier de kabinetten Rutte weinig verwijten. Maar da’s anders waar het het negatieve sentiment rondom kunst en cultuur betreft waar Annemarie Goedvolk in het citaat op doelt.

Dat negatieve sentiment over kunst is voor 100% bedacht en uitgevoerd binnen Rutte I. Waar dat negativisme en aanschoppen tegen de kunstsector door vooral VVD vandaan kwam is voer voor psychologen. Essentieel is dat vanuit politiek standpunt dit negativisme onnodig was om de cultuurbezuinigingen waarvoor brede steun bestond te realiseren. Het gevolg was dat Rutte I en het merendeel van de politieke partijen de kunstsector onnodig beschadigde en kwetsbaar maakte. In de steek liet en daar in een soort primitief sadisme nog genoegen aan leek te beleven ook. De onlogica is dat Rutte I de kunstsector eerst zwart maakte en daarna verwachtte -en zelfs inboekte- dat bedrijven en particulieren de kunstsector zouden steunen. De logica is dat Rutte II een vriendelijke toon aanslaat, maar geen millimeter afstand neemt van het cultuurbeleid van Rutte I.

Foto: Schermafbeelding van ‘Kunstsector blij met cultuurplannen ondanks bezuinigingen’ van Nieuwsuur.

Bedrijfsfilm Berenschot saai en ouderwets. Parodie of serieus?

Is dit serieus bedoeld of is het een parodie? Organisatieadviesbureau Berenschot heeft mogelijk verstand van openbaar bestuur, maar lukt het niet een wervend filmpje te organiseren. Wat is dit saai en gedateerd. Vooral, wat slecht geacteerd. Wethouder Hekking anno 1980 oogt er hedendaags bij. Waarom doet Berenschot dit de eigen medewerkers aan? Ze zijn hiervoor duidelijk niet opgeleid of in de wieg gelegd. Het is zelfoverschatting om te denken dit zelf te kunnen. Ook de regie is een race naar de bodem. De maker reconstrueert Ontdek je plekje uit 1975 dat schijnbaar achteloos de randen van de Uithof in beeld vangt. Met muzak uit de oude doos.

Berenschot vergeet dat het zelf onder een vergrootglas ligt als het publiciteit zoekt via YouTube. Wat is er in Berenschot gevaren? Is dit werkelijk zoals dit bureau zich aan een breed publiek wil tonen? Dat valt bijna niet te geloven. Integriteit betekent ook iets afbeelden dat in overeenstemming is met de realiteit. In dit filmpje voegt het bureau iets toe dat afbreuk doet aan de betrouwbaarheid: amateurisme en oubolligheid. Hoogste tijd dat Berenschot de mediastrategie eens goed tegen het licht houdt. Om er zelf beter van te worden.

Helmond bezuinigt 10 tot 12% op kunst en cultuur. Kleingeld?

Gemeente Helmond bezuinigt vanaf 2016 tussen de 10 en 12 procent op kunst en cultuur, aldus een bericht in het ED. Wethouder Frans Stienen (CDA) kondigde dit voornemen van het college vandaag aan op een bijeenkomst in de plaatselijke Cacaofabriek. Stienen roept de culturele sector op om samenwerking te zoeken. Uit een enquête onder gemeenten door Berenschot naar de verwachte lokale bezuinigingen op kunst en cultuur bleek in januari 2014 dat de helft van de gemeente  extra bezuinigingen op cultuur voorziet. Wat Helmond van plan is in ongeveer in lijn met de gemiddelde bezuiniging op kunst en cultuur door gemeenten.

PVV mikt op cultuur, maar kan beter vragen naar grootverdieners in andere publieke sectoren

Gisteren antwoordde minister Jet Bussemaker (Onderwijs) op kamervragen van de kamerleden voor de PVV Martin Bosma en Machiel de Graaf over de verdiensten van Ivo van Hove en Jan Versweyveld die werkzaam zijn bij Toneelgroep Amsterdam. De PVV’ers wilden weten of  de toneelmakers meer dan de zogenaamde balkendenorm van 187.340 euro bruto verdienden. Minister Bussemaker laat weten dat dit niet het geval is.

Herhaaldelijk blijkt uit onderzoek dat de bezoldiging van de topfunctionarissen in de cultuursector niet te hoog is. In elk geval overschreed in 2009 geen enkele culturele instelling de zogenaamde WNT-norm van 223.666 euro inclusief onkosten en pensioen. Nog in 2011 constateerde Bureau Berenschot dat in het onderzoek ‘Nulmeting topfunctionarissen. Weergave bezoldigingsniveau van topfunctionarissen in een deel van de culturele sector‘ dat toenmalig staatssecretaris Halbe Zijlstra op 8 juli 2011 naar de kamer stuurde.

De PVV zou meer succes hebben met vragen over bezoldiging in andere sectoren van de (semi)publieke overheid die de normen overschrijden. Zoals het Koninklijk Huis, de bankwereld met ABN-baas Zalm, de bestuurders in de zorg of bij woningcorporaties of de medewerkers van de publieke omroep. Waarom stelt de PVV vragen over een sector waarvan het bij voorbaat weet dat de topfunctionarissen er onderbetaald worden?

Foto: Roel Venderbosch, ‘Topsalaris‘, 2008. Credits Roel Venderbosch.

Kunst zonder oren 1

Is kunst het kind van de rekening? Het lijkt erop. Met name hedendaagse kunst wordt slecht begrepen. Dat betreur ik als liefhebber van beeldende kunst, film, literatuur en muziek. Het is een proces van jaren dat het zover is gekomen. Het raakt me recht in het hart. Kunst heeft geen reputatie, heeft geen oren zoals men zegt. In een serie van drie ga ik er op in.

Steden als Utrecht kenden nog in de jaren ’70 en ’80 (vdve) PvdA-wethouders van cultuur die op de bres stonden voor kunst. Die de gemeentelijke kunstinstellingen altijd het voordeel van de twijfel gunden. Befaamde ouderwetse sociaal-democraten in de lijn van Monne de Miranda en Henri Polak die vanuit hun eigen opvoeding en het voorbeeld van William Morris wisten dat kunst meer was dan kunst alleen.

Dat idee vindt nu nog nauwelijks bijval. Geen enkele socialist of links-liberaal komt in het openbaar nog vol vuur op voor cultuur. Passie voor kunst maakt verdacht. In de visie van de oude SDAP’ers was kunst een middel van permanente educatie en verheffing van de burgers. Volgens het principe van Johan Rudolf Thorbecke namen ze afstand van de kunst en lieten dat in goed vertrouwen aan de professionals over. Dat bleef niet zo.

Charles Esche en Steven ten Thije borduren verder op dit aspect. Dit principe schept volgens de staf van het Van Abbemuseum een bufferlaag van experts tussen parlement en veld (..) die vanuit een pseudoautonomie de regering adviseren. Ofwel, de BV Kunsteend van de Kunst keurt BV Kunsteend en zegt dat het goed is. Het zet de geloofwaardigheid van de kunst op het spel. Een zwakte die in tijden dat instituties moeten inleveren de kunsten van Nederland verzwakt.
 
Hoe gaat het immers als een PvdA-er of GroenLinkser in een grote stad wethouder van cultuur wordt? In lijn van oud-staatssecretaris van cultuur Rick van der Ploeg zijn door links het doelgroepenbeleid en de marktwerking vooropgezet. Zoals ook in zorg en onderwijs zijn de professionals uit de sector op afstand gezet door de introductie van een pseudoautonomie van deskundologen en managers. Kunstenaars zijn vervreemd in hun eigen specialisme.

Tandeloze kunst is geen kunst, maar maatschappelijk behang in de anti-chambre van de macht. Kunst moet een positie innemen, zonder pamflettistisch te worden. Dat laatste leidt tot een reductie van de werkelijkheid. Kunst moet zoeken naar abstracties, naar het achterliggende mechanisme, naar een hogere waarheid om het duur te zeggen, zonder eenzijdig partij te kiezen. Die positie is haar vrijheid.

Sommige kunstenaars hebben zich te eenzijdig vereenzelvigd met politiek. Kunst en politiek kunnen elkaar naderen, maar nooit samenvallen. Kunstenaars moeten zich in een vrije samenleving nooit binden aan politiek. Zo verliezen ze bewegingsvrijheid en eigenzinnigheid. Ze besmetten hun métier.

Een deel van de kunstwereld heeft zich uitgesproken tegen Wilders. Als deel van een brede beweging tegen de PVV. Dat kan, maar werkt alleen als het verstandig gebeurt. En juist dat ontbreekt. Vraag is of dat nog kan veranderen als de PVV een omslag maakt om kunst en cultuur te annexeren in een boodschap van volkse eigenheid. Links claimt onterecht culturele hegemonie. Da’s geen bezit van een klasse of groepering.

Is het een wonder dat Wilders met steun van CDA en VVD de kunst hard aanpakt? Het gaat niet om kaalslag van de culturele infrastructuur, die staat in het welvarende Nederland nog redelijk overeind, maar om het gebrek aan empathie door politici met kunst en kunstenaars. Door de politiek worden kunstenaars als leprozen gezien. In het verlengde van staatsbezoeken mogen ze soms opdraven. Maar terwijl bijna alle kunstsectoren hoge kwaliteit bieden ligt hun reputatie bij de politiek aan flarden.

In Nederland hecht geen enkele stroming of politieke partij waarde aan kunst. De PVV in haar afkeuring nog het minst. De waardering voor hedendaagse kunst die de maatschappij op scherp zet en bijt in de hand die het voedt is nog lager. Kunst wordt als een sluitpost gezien of onder modieus Berenschot-proza ingezet als economisch wondermiddel.

Diepere zin van kunst die het mensen mogelijk maakt naar zichzelf te kijken en ze uit hun eigen situatie opheft wordt niet meer begrepen. Of in elk geval onvoldoende erkend. Zoals de dichter zei is alles van waarde weerloos. Veelzeggend is dat het CDA dat omvormde tot Alles van waarde is weerbaar. Politiek misbruikt de kunst die onbegrepen achterblijft. Zonder oren.

Foto: William Morris. Cray, 1883-4. Illustratie.