Trump als driekwart-fascist in Witte Huis past slecht bij Amerikaanse democratie

In een artikel voor The New York Times van 21 oktober 2016 legde de hoogleraar geschiedenis aan Georgetown University John McNeill Donald Trump langs de fascistische meetlat. Hij stelde zich toen in aanloop naar de verkiezingen met als uitgangspunt het historisch fascisme van Italië en Duitsland de vraag hoe fascistisch Trump is. De uitslag was dat Trump een semi-fascist is. Maar hoe is dat 10 maanden later? Moet McNeills evaluatie worden bijgesteld na Charlottesville en de vergoelijkende reactie van Trump daarop?

Wat opvalt is dat president Trump stilzwijgend de erfenis van twee totalitaire ideologieën ondersteunt. En zich niet plaatst in de traditie van zijn voorgangers die volmondig de liberale democratie verdedigden. Trump is kritisch op alles en iedereen, maar opvallend genoeg niet op de Russische president Vladimir Putin die een geactualiseerde versie van het Stalinisme propageert. Vermoedelijk heeft het ermee te maken dat Trump afhankelijk is van Russisch geld en machinaties via de Trump Organisatie van Russisch, crimineel geld dat jarenlang witgewassen werd. En Trump chantabel heeft gemaakt. De speciale aanklager Robert Mueller onderzoekt dat op dit moment. Daarnaast tolereert Trump aanhangers van de white supremacy beweging als Sebastian Gorka, Stephen Miller en Steve Bannon in het Witte Huis. Het is zonder precedent dat activisten met een extreem-rechtse signatuur zo dicht bij de kern van de macht in het Witte Huis zitten. Het vermoeden bestaat dat er een direct verband is tussen de Russische inmenging en het optreden van extreem-rechts.

In de inventarisatie van McNeill scoorde Trump gemiddeld (2 van de 4 Benitos) op de ideologische kenmerken hyper-nationalisme en militarisme. Sinds zijn aantreden in januari 2017 heeft Trump zich op deze kenmerken radicaler opgesteld dan verwacht. Een winst van 3 Benitos (1 voor hyper-nationalisme en 2 voor militarisme). Tegelijk blijft Trump aan de passieve kant wat het gebruik van binnenlands geweld betreft. Hij keurt het niet af, maar propageert het evenmin actief. Ondanks het feit dat Trump geen eigen politieke beweging heeft, maar op een improviserende wijze schippert om coalities te vormen met rechts-nationalisten, rechts-populisten, witte suprematisten, conservatieven en Republikeinen wint hij toch aan Benitos doordat hij de Republikeinse partij naar zijn hand heeft gezet. Ofschoon daar de laatste maand alweer een reactie op is gekomen en Republikeinen weer afstand van Trump nemen. Een winst van 3 Benitos (1 voor massamobilisatie en massapartij, 2 voor hiërarchische partijstructuur en neiging om disloyaliteit te zuiveren).

Dat geeft Trump als president 32 van de maximaal te behalen 44 Benitos. Was hij volgens John McNeill in oktober te kwalificeren als semi-fascist, nu lijkt Trump zich ontwikkeld te hebben tot driekwart-fascist. Door een combinatie van optreden waar hij weg moest kijken en wegkijken waar hij op kon treden. Maar Trump lijkt niet te groeien naar het echte fascisme. Daar is hij politiek te hybride voor en de steun die hem electoraal en financieel in het zadel houdt is te divers verdeeld. Maar ook een driekwart-fascist in het Witte Huis geeft te denken omdat het niet bij de Amerikaanse democratie past. Amerikaanse instituties en samenleving reageren en proberen dat terug te dringen wat ze ongewenst achten en niet vinden passen bij hun rechtsstatelijkheid.

Foto: Benito Mussolini (links) en Adolf Hitler (rechts), München, 1938. Collectie Bundesarchiv.

Boze droom Donald Trump. Wat kunnen de tegenkrachten doen?

UPDATE 30 mei 2020: Zo’n kleine vier jaar geleden schreef ik onderstaand commentaar. Op één punt zat ik er naast, namelijk het opsluiten van journalisten. Zover is het gelukkig niet gekomen. Het bleef bij muilkorven en beledigen. De meeste media hebben tijdens Trumps presidentschap tamelijk nauwgezet, zorgvuldig en alert verslag gedaan van het handelen van de regering Trump. Dat heeft het venster op de democratie helpen openhouden. Voor de rest was de voorspelling tamelijk juist. Oordeel zelf. Wat Trump in 2020 zou worden kondigde zich in 2016 al aan.

De termijn van de 45ste Amerikaanse president Donald Trump begint op 20 januari 2017 en eindigt 4 jaar later. In een onderzoekje zette hoogleraar geschiedenis John McNeill 11 kenmerken van het fascisme op een rijtje en keek of Trump hieraan voldeed. McNeill kende punten –Benitos– toe en schatte Trump met 26 van de maximaal 44 te behalen Benitos in als semi-fascist. Meer fascist dan elke andere succesvolle Amerikaanse politicus, maar uiteindelijk een amateuristische imitatie van het historische origineel Benito Mussolini.

Het lijkt twee kanten op te kunnen gaan met Trump. Wordt hij een volbloed fascist of democratiseert hij tot een leider die binnen de grondwet opereert? De seinen staan niet gunstig. Hij heeft geen politieke ervaring, heeft weinig kennis van zaken van de wereld, is wantrouwig tegenover deskundigen en heeft een narcistische persoonlijkheid. De weging van Trump verandert als hij president wordt omdat de omstandigheden waaronder hij opereert veranderen. Hij wordt leider van het machtigste land ter wereld met superieure militaire macht.

Ga maar na op welke kenmerken van McNeill Trump hoger kan scoren als hij president is. Kenmerken waarop hij al maximaal scoort vallen buiten de opsomming. Hier volgt de inschatting per kenmerk aan de hand van Trumps verandering van kandidaat tot president: 1) Hyper-nationalisme: van 2 naar 3= +1; 2) Militarisme (ISIS, mogelijk China, Iran): van 2 naar 3= +1; 3) Verheerlijking van geweld en bereidwilligheid dat te gebruiken (strijdgroepen die in Trumps naam de straat op gaan): van 1 naar 2= +1; 4) Fetisjering van de jeugd: blijft 0; 8) Zelf-definitie door oppositie (demoniseren en uitschakelen van tegenstanders): van 3 naar 4= +1; 9) Massamobilisatie en massapartij (gebruik van de GOP): van 2 naar 3= +1;  10) Hiërarchische partijstructuur en zuivering: van 1 naar 4: +3; 11) Theatraliteit (Optreden in openbaar): van 3 naar 4= +1.

De inschatting is afhankelijk van de verwachting of Trump korte metten maakt met de tegenkrachten binnen en buiten de Republikeinse partij. Maar als hij die frontaal aanvalt en dat betrekkelijk ongehinderd kan doen, dan neemt zijn score toe van 26 naar 35 Benitos. En dan komt Trump aardig in de buurt van het voorbeeld Mussolini. Het muilkorven en opsluiten van kritische journalisten zoals in autoritaire landen autoritaire leiders doen (Putin, Erdogan) zal daartoe naar verwachting essentieel zijn om het protest te smoren. Een deel ervan zal ondergronds gaan of uitwijken naar Canada of Europa, maar zo wel aanzienlijk aan invloed inboeten.

Het is heel erg wat de VS wacht. Het zal beginnen zoals elke bezetter begint. Met geleidelijkheid en zand in de ogen strooien van opponenten. Denk aan de Duitsers die Nederland bezetten in 1940. In de eerste jaren floreerde de economie door de oorlogsindustrie waarvan de Nederlanders uiteindelijk zelf de rekening betaalden. De Duitsers gedroegen zich correct. Na een jaar veranderde dat. Naar verwachting zal het eerste jaar 2017 dan ook een aanloopjaar zijn. Verandering van beleid moet voorbereid worden en dat vraagt tijd.

In 2018 zal de fascistische aard van Trump onmiskenbaar aan de oppervlakte komen. Door opsluiting van journalisten, verdere militarisering van de politie, opzijschuiven van rechters en grondwet, het schenden van internationale verdragen en het monddood maken en buiten het politieke bestel plaatsen van progressieve Democraten en gematigde Republikeinen. Tegen het einde van Trumps termijn zullen rellen aan de orde van de dag zijn. Hopelijk ontwaken de VS in januari 2021 uit de boze droom.  Als het zichzelf terugvindt en in meerderheid verenigt achter een redelijk alternatief. Wie dat ook is. Trump leeft dan voort in de Amerikaanse geschiedenis als de afwijking, het afschrikwekkende voorbeeld dat niet gevolgd moet worden. Nooit meer. 

Foto: Winsor McCay, Little Nemo in Slumberland, 1906.

McNeill: Donald Trump is een semi-fascist

In een artikel in The Washington Post proeft hoogleraar geschiedenis John McNeill de politieke nieren van Donald Trump. Is deze presidentskandidaat een fascist of niet? McNeill zet 11 kenmerken van het fascisme op een rijtje en kijkt of Trump hieraan voldoet. Hij kent punten –Benitos– toe en komt tot de conclusie dat Trump met 26 van de maximaal 44 te behalen Benitos een semi-fascist is. Meer fascist dan elke andere succesvolle Amerikaanse politicus, maar uiteindelijk een amateuristische imitatie van het origineel van Benito Mussoloni.

Wie de Russische president Vladimir Putin langs de meetlat van Mc Neill legt komt tot de verbazingwekkende score van 36 Benitos. Dat verklaart waarschijnlijk waarom Donald Trump Putin zo bewondert en als voorbeeld stelt. Putin is de ultieme hedendaagse fascist die Trump graag zou willen zijn. Maar niet als amateur-fascist.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘How fascist is Donald Trump? There’s actually a formula for that’ van John McNeill in The Washington Post, 21 oktober 2016.