Amerikaanse voorverkiezingen van start gegaan in Iowa. Basisdemocratie in werking

De Amerikaanse voorverkiezingen zijn in Iowa van start gegaan. De 58ste presidentsverkiezingen zijn op 8 november. In de primaries wordt niet het aantal stemmen, maar het aantal staatsgedelegeerden (of: ‘state delegate equivalents’) vastgesteld, zoals opinieanalist Nate Silver hier uitlegt. Een kandidaat die meer stemmen krijgt die minder gelijkmatig verspreid zijn kan met minder staatsgedelegeerden eindigen. De uitslag van de caucus -een bijeenkomst op lokaal niveau- is niet te vertalen naar de presidentsverkiezingen.

Voor kandidaten is het daarom lastig om de overwinning te claimen als ze niet met overmacht winnen omdat het mogelijk is dat ze de meeste gedelegeerden achter zich hebben verzameld, maar niet noodzakelijkerwijze de meeste stemmen kregen. Volgens de berichtgeving in de Des Moines Register hebben bij de Democraten Hillary Clinton 22 en Bernie Sanders 21 staatsgedelegeerden gekregen, en bij de Republikeinen Ted Cruz 8, en Marco Rubio en Donald Trump 7 staatsgedelegeerden. De percentages zijn daarvan een afgeleide.

Fraude of beschuldiging van fraude is onderdeel van de caucus. Met 99,94% zijn bijna alle stemmen gestemd. In een getrapt systeem volgen uit de county delegates de state delegate equivalents. Het wachten is op de uitslag van een kiesdistrict in Polk County waar onregelmatigheden zijn geconstateerd. Een meerderheid van Sanders stemmen (215-210) zou zijn veranderd in een meerderheid van Clinton stemmen (224-232).

De volgende voorverkiezing is in New Hampshire op dinsdag 9 februari. Volgens site Thirty Five Eight van Nate Silver heeft bij de Democraten Sanders op dit moment 89% kans om deze staat te winnen. Maar aan het eind van de maand is hij kansloos in South Carolina waar Clinton leidt met 96%. Bij de Republikeinen heeft Donald Trump op dit moment 58% kans om eerste te worden in zowel New Hampshire als South Carolina. De race bij de Democraten lijkt door de goede uitslag van Sanders spannender, maar de vooruitzichten voor Hillary Clinton zijn uitstekend omdat het momentum van Sanders na New Hampshire stopt. De race bij de Republikeinen is spannender nu Ted Cruz, en in mindere mate Marco Rubio, het koploper Trump lastig maakt.

Foto: Schermafbeelding van (voorlopige) uitslag voorverkiezingen in Iowa door Des Moines Register, 1 februari 2016.

De Amerikaanse democratie is er nog nooit zo slecht aan toe geweest. En is zeker geen voorbeeld voor Nederland

Cenk Uygur is geen fan van Barack Obama. In z’n analyse is sinds 1978 de rot in de Amerikaanse democratie gekomen. Toen geld van bedrijven een rol kon gaan spelen. En het bedrijfsleven de politiek overnam. Door het kopen van invloed en het omploegen van overheidsgeld en -opdrachten naar zichzelf. Echt fout ging het in de laatste jaren van president Clinton die de deur voor het bedrijfsleven door liberalisering wijd openzette. En de corruptie van de media mogelijk maakte. President Bush en Obama zetten dat beleid voort en accepteren de ongelijkheid in de Amerikaanse democratie. Ze doen er niks tegen. Vergelijkenderwijze zijn de presidenten Johnson en Nixon sociaal, mede onder druk van progressieven die zich toen nog krachtig uitspraken. Conclusie is dat de Amerikaanse democratie er nog nog zo slecht aan toe is geweest. Dat geeft te denken.

Iedere Nederlandse politicus of analist die voortaan nog praat over de gewenste Amerikanisering van de Nederlandse politiek, zou op bijscholingscursus gestuurd moeten worden. En bij herhaling verplicht naar een omscholingscursus om een andere baan te zoeken. Het tegen de plinten klotsen van bedrijfsgeld en de uiterlijkheden van de Amerikaanse politiek kunnen wellicht Nederlandse politici imponeren die niet verder denken. De keerzijde van deze dominantie van het bedrijfsleven is de uitgeklede functie van de democratie waar de ‘basis’ tot zwijgen is gebracht. Politiek die niet iedereen laat spreken en allen probeert ‘mee te nemen’ is belangenbehartiging van een elite geworden die de politiek gijzelt en los van de werkelijkheid staat.

Vrije Politiek in de raad. Op weg naar partijonafhankelijkheid?

Dit filmpje uit april 2013 was me ontgaan. Dick Schouw bracht me er van op de hoogte. Hij is woordvoerder van de OPA beweging en was de afgelopen tijd in het nieuws door zijn betrokkenheid bij 50Plus. Hij werd door het bestuur geschorst, maar toen toch weer niet. Hij ziet de oplossing voor de ‘Oudere Politiek‘ in de ‘Vrije Politiek‘. OPA koppelt dat in de toelichting aan ouderen, maar opvallend speelt dat aspect in het filmpje geen rol. Dat komt omdat Vrije Politiek weer een andere initiatiefnemer kent: oud-D66’er en ‘ondernemer-adviseur‘ Leo Broers uit Helmond. Hij zet zich in voor partijonafhankelijke politiek. Met de opzet het vertrouwen in de politiek te herwinnen. Hier meer over Vrije Politiek Helmond. OPA wil de Vrije Politiek in praktijk brengen.

Elk initiatief om uit de schaduw van de gevestigde partijpolitiek te komen is welkom. Dus ook wat de Vrije Politiek en de OPA Beweging doen. Omdat een realistisch alternatief de meeste kans van slagen heeft als het aansluit bij het bestaande vinden veranderingen per definitie in de marge plaats. Daar pleitte ik hier ook voor een combinatie van gevestigde politiek en burgerbeweging. Hoe ze samenkomen zonder dat het nieuwe het eigen karakter verliest is een eeuwig zoeken, navigeren en afbakenen. De flessenhals zit ‘m zoals zo vaak in de overgang van theorie naar praktijk. Die stap proberen de Brabanders Schouw en Broers te zetten.

Het filmpje over Vrije Politiek is overigens minder vernieuwend dan het lijkt. Het voert het duale stelsel van de gemeentepolitiek consequent uit zoals het bedoeld is. Da’s weer wel vernieuwend. Namelijk met gescheiden bevoegdheden voor raad en college. Dat betekent dat de raadsleden niet meebesturen, maar toezicht houden. Zodat ze precies dat doen wat het filmpje zegt: samenwerken, coalities zoeken en elkaar vinden om de grote lijn uit te zetten. Wat niet per definitie alleen technisch is, maar ook het herschikken of opzetten van de ideologische veren kan inhouden. Wethouders zijn dan managers die het beleid uitvoeren. In praktijk maakt het duale stelsel de partijpolitiek zoals we die kennen al overbodig. Waarom beseffen we dat dan nog niet?

Foto: Schermafbeelding van Manifest Vrije Politiek door Leo Broers.

Hoe kunnen burgers omgaan met de eenogige partijpolitiek?

Gisteren besteedde ik aandacht aan de kwestie-Bert van der Roest. De Utrechtse acteur en het PvdA-raadslid heeft als penningmeester van de Stichting Straatnieuws Utrecht mogelijk zo’n 40.000 euro verduisterd uit de kas van de daklozenkrant. Het bestuur maakte bekend geen aangifte te doen, maar er wel op te rekenen dat Van der Roest het verduisterde geld tot op de laatste cent terugbetaalt. Hij is door de PvdA uit de Utrechtse raad gezet, Independer en het reclamebureau dat hem inhuurde voor commercials zeggen niet meer met hem samen te werken en media met voorop De Telegraaf, GeenStijl en het lokale DUIC lieten niet na de misstap te belichten en het uitblijven van een aangifte door de Stichting Straatnieuws Utrecht ter discussie te stellen.

Gisteren mengde ik me hier en op DUIC in de discussie. Ik kreeg van alles naar m’n hoofd geslingerd omdat ik er begrip voor toonde dat het bestuur geen aangifte tegen Van der Roest deed. Ik vond dat-ie door de hoon die hem trof en de publieke beschimping genoeg gestraft was. Juridische vergelding hoefde daar van mij niet bij te komen. Daarbij is het het autonome besluit van een bestuur om aangifte te doen voor verduistering. Voorwaarde is wel dat betrokkene schuld bekent. Dat heb ik nog niet gezien. Kritiek is niet erg, want wie niet tegen de hitte van de keuken kan moet geen blog beginnen. Maar enkele zaken vielen me op die naar mijn idee juist de politieke partijen in de kaart spelen. En dat stoort me meer dan het gescheld en de rancune.

1) Een debat is een uitwisseling van standpunten tussen mensen in een specifieke omgeving. Argumenten dienen om de ander te overtuigen. De argumentatieleer kent logische, individueel-gezaghebbende en emotionele aspecten. Aristoteles noemt ze logos, ethos en pathos. Wie denkt dat het naar voren brengen van logische argumenten volstaat om de ander te overtuigen mist de essentie van wat een debat is. Maar wie van de andere kant denkt om er alleen met emoties te komen door hartstocht of niet-onderbouwde claims achter elkaar te zetten begrijpt het evenmin. Een debat vereist heen-en-weer schakelen tussen de verschillende aspecten waarin geloofwaardigheid van de spreker, argumenten en beroep op emoties nauw samengaan.

2) Er is naar mijn mening een onderscheid tussen het aanvallen van mensen, en structuren of ideeën. Het standpunt dat politieke partijen, religies, grootbedrijven, de overheid of het koningshuis niet deugen neem ik graag voor m’n rekening. Maar zeggen dat een persoon niet deugt die onderdeel van die structuren uitmaakt is in mijn ogen wat anders. Waarmee niet gezegd is dat iemand niet voor gold digger, zakkenvuller of onbenul uitgemaakt kan worden. De mens is per definitie eindig, deel van een geheel en op zichzelf aangewezen. Daarom moeten we ons altijd terdege realiseren wat het grotere effect is als we een individu bekritiseren.

3) Nu en dan toon ik me kritisch op het functioneren van politieke partijen. Ik vind dat ze in hun huidige vorm hun doel voorbijgeschoten zijn en eerder met hun voortbestaan en personeelsbeleid dan het landsbelang bezig zijn. Hoewel ook dat betrekkelijk is, in de VS is het nog verder ontspoord. Ik zou graag de burger weer een centrale plaats in het politieke systeem geven. Maar dat vraagt van die burger wel organisatie, discipline, realiteitszin en binding met anderen. Zolang (de meeste) burgers niet begrijpen hoe een debat gevoerd moet worden en emoties alleen niet kunnen overtuigen blijven de politieke partijen eenogen in het land der blinden.

Foto: Cycloop (reus met een oog), illustratie uit 1680.

Wat is de beste weg naar een politiek systeem van de burgers?

Wat is partijpolitiek? Enkelen zijn lid van een politieke partij en roeren zich binnen zo’n organisatie. Zo’n 36% tot 75% van de kiesgerechtigden stemt om de paar jaar op een partij. Maar zo gauw de stem is uitgebracht verliezen ze het zicht erop. De stem smoort binnen of buiten een coalitie. Daar blijft het niet bij. Is zo’n partij nou een vehikel om externe belangen veilig te stellen, carrière te maken of een instrument om de macht te helpen verdelen? Hoe dan ook pleitte ik hier herhaaldelijk voor meer ideologie in de politiek. Tuig de politieke partijen weer op met ideologische veren, zodat duidelijker dan nu wordt dat ze uiteenlopende wereldbeelden representeren. Zeg maar, een samenhangend pakket van beleidsvoorstellen waaruit gekozen kan worden.

Uiteraard kunnen niet alle programmatische varianten door afzonderlijke partijen afgedekt worden. Dat zou op zeven hoofdlijnen al tot 49 partijen leiden. Omdat programmapunten samenhangen en terug te brengen zijn tot fundamentele verschillen over machtsdeling, bezit van productiemiddelen, nationale identiteit, rechten en vrijheden kan het aantal partijen beperkt blijven. Er zijn echter ook belangenpartijen -soms onterecht one-issuepartijen genoemd (ouderenpartijen, Partij voor de Dieren) – die zich programmatisch beperken. De tendens bestaat dat partijen programmatisch naar elkaar toe bewegen. Het befaamde politieke kluitjesvoetbal met een drukbezet centrum. Wie tegen de NAVO of voor de republiek is kan nu nergens z’n stem meer kwijt.

Een pleidooi voor meer partijpolitiek straks houdt niet in dat men de partijpolitiek van nu niet weg wenst. Integendeel zegt de deconstructivist die graag op puinhopen bouwt en een fundamentele verbetering wil doorvoeren. Voorwaarde om meer partijpolitiek met meer ideologie in de toekomst te realiseren is het leegtrekken van de huidige politieke partijen. Da’s dus een pleidooi voor minder partijpolitiek nu. Zo is vanwege de representatie van belangen en de verdediging van bepaalde waarden Nederland gediend bij een sterke sociaal-democratische beweging die het nu niet heeft. De PvdA blokkeert de opbouw van een krachtige sociaal-democratische partij. De PvdA moet eerst verdwijnen om dat voor de toekomst mogelijk te maken.

Opbouw is lastig. Naar aanleiding van de posting ‘Eén-partijstaat Nederland, Nico Baakman en misbruik van de wet‘ stuurde politicoloog Nico Baakman me een notitie met de volgende tabel. Hij merkt op: ‘Er bestaat een aanmerkelijk verschil tussen de kans op succes voor gevestigde en voor nieuwe partijen. Over de hele periode (1948 – 2012) slaagde gemiddeld 94,3% van de partijen die al in de Kamer vertegenwoordigd waren erin bij een volgende verkiezing opnieuw zetels te behalen, terwijl van de partijen die nog geen zetels hadden slechts 10% daar in slaagde. Vergelijken we de periodes ’48-’63 en ’67 – ’12, dan is de kans voor gevestigde partijen in de Kamer te blijven weliswaar afgenomen (van 97,3 naar 94,2%) maar de kans voor voor nieuwe lijsten in de Kamer te komen daalde sterker (van 16,0 maar 9,2%) terwijl het aantal nieuwe lijsten dat een poging waagde juist groeide van gemiddeld 5 naar gemiddeld 12,2 per verkiezing. Daar zou men uit kunnen afleiden dat het moeilijker is geworden voor nieuwkomers een of meer Kamerzetels te verwerven.’

Partijen die in het parlement vertegenwoordigd zijn functioneren onvoldoende. Ze verzaken hun hoofdtaak de bevolking direct te representeren. Ze dienen andere meesters die soms wel, maar vaak niet belangen hebben die overeenkomen met die van de bevolking. Tegelijkertijd worden politieke partijen steeds minder relevant omdat de macht nog slechts sporadisch in nationale parlementen wordt verdeeld. De kaders worden in de bestuurskamers van de EU, het IMF, de banken of het grootbedrijf bepaald. Voor nieuwe politieke partijen is het steeds moeilijker om tot het parlement door te dringen. De Eén-partijstaat is ontstaan waar partijlozen of nieuwe partijen door de gezamenlijke kaste van politieke partijen juridisch buiten het openbaar bestuur worden gehouden. Zodat een evenwichtige representatie van de bevolking en een programmatische update nog verder uit zicht raakt. Oplossing is een implosie van het politieke systeem. Voor de nieuwe emancipatie.

Foto 1: Verkiezingsuitslagen menigte op Dam, 1962. Credits: Nationaal Archief, CC-BY-SA.

Foto 2: Schermafbeelding van een tabel uit een notitie van Nico A. A. Baakman die hij me op 28 mei 2013 stuurde.

Falkvinge ziet perspectief in een vrij internet. Terecht?

De Zweedse oprichter van de Piratenpartij Rick Falkvinge wijst op de paradox van het internet. Onze ouders en grootouders stuurden elkaar per post brieven die niet door de overheid gelezen werden. Nu hebben we het internet dat dat als een symbool van openheid en transparantie leidt tot spionage, beperkingen, vervolgingen en detenties. Falkvinge erkent de paradox, maar ziet de werelden van openheid en restricties naast elkaar bestaan. Dat houdt zicht op een internet waar fundamentele vrijheid mogelijk is. De autoritaire greep naar de macht door het Amerikaanse ‘keizerrijk’ verklaart-ie door de wetmatigheid dat alle keizerrijken uiteindelijk instorten. Onder verwijzing naar de slechte economische situatie van de VS verklaart Falkvinge de spionage door de Amerikanen als een overlevingsstrijd. Of liever gezegd: een vertraging van de ineenstorting.

Falkvinge probeert hoop op een vrij internet te bieden door de Amerikaanse greep naar de macht als een afwijking in de geschiedenis op te vatten. Dat zicht op hoop is verklaarbaar omdat internetvrijheid een kernpunt van Piratenpartijen is. Maar heeft-ie gelijk? De Amerikanen hebben door de samenwerking met techbedrijven als Apple, Microsoft, Yahoo en Microsoft het internet wereldwijd in hun greep gekregen. Een nieuw keizerrijk met (nu nog) minder technische middelen als China streeft echter precies dezelfde greep na. En ook de bondgenoten van de VS werken er actief aan mee onder het volle besef dat ze de fundamentele vrijheden op internet inperken. Een andere wetmatigheid is dat machten nooit vrijwillig macht inleveren. Zelfs als bestaande ‘keizerrijken’ instorten ontstaan er nieuwe die hun burgers via het internet in hun greep zullen willen houden. Moeten we niet constateren dat het internet als vrijplaats een achterhaald begrip is geworden?

Kan Piratenpartij uitdaging aan op twee kompassen te varen?

Hoe moet de politieke partij van de toekomst eruit zien? Hier een terugkerende vraag op zoek naar de graal. Want onderzoekers en critici delen de observatie dat de rol van de partijpolitiek in z’n tegendeel is verkeerd. Welke bouwstenen zijn nodig? Wat is de stok achter de deur die de burgers in handen kunnen nemen om de huidige partijpolitieke organisaties die zowel de macht verdelen als de regels van het spel bepalen tot nieuwe vormen van representatie te dwingen zodat die burgers beter betrokken worden in de machtsdeling?

Ik blijf somber dat bewustwording over verandering op korte termijn mogelijk is. Politieke partijen hebben er geen belang bij om de macht te delen. Gevestigde media zitten gevangen in het paradigma van partijpolitiek. Ze komen er niet aan toe om daarbuiten te denken. Zo wordt politiek nooit meer dan verdeling van bestaande macht. Restauratie door cosmetische ingrepen is het hoogst haalbare. Zo komt bewustwording nooit op gang en wordt de ene traditionele partij op z’n best vervangen door de andere. Dat brengt machtsdeling en nieuwe democratie niet dichterbij. Maar somberen helpt evenmin. Een samenleving die om de 10 jaar van karakter wijzigt dwingt vanzelf veranderingen af. Door daarop vooruit te lopen kunnen we de ontwikkelingen helpen.

In de sfeer van de piratenpartijen bestaat het idee dat e-democratie de oplossing biedt. Dus de inspraak vanaf de basis met de techniek van het internet. In een interview met het Italiaanse l’Espresso is Julian Assange sceptisch over de technische mogelijkheden. Die visie komt overeen met het standpunt van Juan Carlos De Martin dat e-democratie slechts de helft van de oplossing is. Bemiddeling door gedelegeerden en politiek handwerk blijft nodig. Over de beweging van Beppe Grillo zegt Assange dat het zo kan functioneren vanwege het leiderschap van Beppe Grillo. Het overleg binnen de Berlijnse Piratenpartie ziet Assange als een ramp.

Dat meningsverschil over de mate van centralisatie scheidt de geesten binnen de Nederlandse Piratenpartij. Mogelijk is het debat over de opbouw van de organisatie er een verklaring voor dat een partij die alles mee lijkt te hebben toch niet doorbreekt. Dat met kernpunten, inlevingsvermogen en gerichtheid van de achterban die bijna ideaal aansluiten bij de wereld van vandaag. De uitdaging voor partijen van morgen is om zich niet op te laten nemen in het traditionele bedrijf van de politieke partijen, maar toch professioneel te opereren als een politieke partij. De fusion tussen oud en nieuw, tussen leiderschap en stuurloosheid, tussen deskundigen en leken is de oplossing voor nieuwe partijen die niet in oude valkuilen willen wegzakken. Met als complicatie dat ze op twee kompassen moeten varen. Het ene om een plaats te vinden tussen de andere politieke partijen, en het andere om de politiek als bedrijf naar een politiek bestel te voeren waar de burger stevig meepraat.

Foto: Op de brug van een oorlogsschip speurend naar U-boten, Tweede Wereldoorlog.

Carl Bildt komt door onderdrukking op voor internetvrijheid

Internetactivist en onafhankelijk denker Jacob Appelbaum sprak de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Carl Bildt op het Stockholm Internet Forum en vroeg hem om Julian Assange en Bradley Manning te steunen. Bildt weigerde. Frits Timmermans vraagt om een debat tussen de twee. Jammer dat het minister Frans Timmermans niet is. De Zweden zitten politiek verschanst in hun onderhorigheid aan de VS en cultureel in hun militant feminisme dat niemand doorgrondt. Julian Assange zit verschanst in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen en geeft journalisten zijn visie. De Zweedse regering zegt een oplossing uit deze patstelling te willen, maar maakt dit niet geloofwaardig door elke poging tot een overeenkomst te saboteren.

Om het nog erger te maken dan het al is deed Carl Bildt in een panel op de SIF-conferentie de uitspraak dat afluisteren van internet door overheden verenigbaar is met de vrijheid van meningsuiting omdat het ‘discreet uitgevoerd’ wordt. Dat deed meteen volop stof opwaaien op internet, zoals op het blog van Rick Falkvinge. Het idee van minister Bildt dat volledig toezicht dat stiekem gebeurt de burger dient is veelzeggend. Het tekent zowel het belang van een conferentie over internetvrijheid als de nutteloosheid ervan. Mede door de sponsoring en het uitnodigingenbeleid bepalen bestuurders als Bildt de contouren. Daarbinnen wordt kritiek mondjesmaat toegestaan. Spits is het commentaar op Bildt van Jonathan Zdziarski: ‘Surveillance is an exercise of ownership over man. If you believe in surveillance you’re encouraging slavery.’ Dit geldt ook de conferentie.

Foto 1: Tweet van WikiLeaks, 21 mei 2013

Foto 2: Tweet van Jacob Appebaum, 21 mei 2013.

Internetvrijheid in geding bij Stockholm Internet Forum. Opnieuw

Op 22 en 23 mei is het ‘Stockholm Internet Forum‘. Zoals laatste jaren het geval is bij dit type internationale conferenties wordt het aangekondigd alsof nu de internetvrijheid veilig gesteld dient te worden. Voormalig lijsttrekker van de Piratenpartij Dirk Poot gaf in december 2012 commentaar op de ontwikkelingen op de ITU-conferentie in Dubai. Naar zijn idee gaat het niet goed omdat overheden de macht op het internet naar zich toe trekken. De VS treedt hard op tegen sites als Megaupload en gluurt met Google mee in uw en mijn bestanden. China volgt elke toetsaanslag en Skype-gesprek en Rusland gooit internetgebruikers om politieke redenen in de cel. Politici doorgronden internet niet, maar begrijpen dat het hun eigenbelang moet dienen.

Stockholm is een conferentie die inzet op ontwikkelingssamenwerking. Met 450 ambtenaren, wetenschappers, politici, burgerrechtenactivisten, vertegenwoordigers van bedrijven en belangengroepen uit 90 landen. Er zijn twee hoofdthema’s: Internetvrijheid en Veiligheid, en Internetvrijheid en Ontwikkeling. Als de belangrijkste boodschap is dat internet de individuele gebruiker en niet de belangen van staten en bedrijven moet dienen, dan is de conferentie geslaagd. Maar wie de actuele discussies volgt weet dat onder het mom van veiligheid internetvrijheden steeds meer worden ingeperkt. En dat onttrekt zich ook nog eens aan het stiekem handelen van overheden. Maar toch goed dat het Stockholm Internet Forum bestaat. Al is het als tegenwicht voor de steeds hechter wordende samenwerking van overheden en bedrijven. En tegen het eigen cynisme.

Foto: Overhemd met tekst.

Eén-partijstaat Nederland, Nico Baakman en misbruik van de wet

De Maastrichtse politicoloog Nico Baakman is roepend in de woestijn. Hoewel de echo van z’n woorden elders, maar verzwakt klinkt. Ook hier. Volgens Baakman kapen politieke partijen alle mooie baantjes weg. Volgens hem moet de wet veranderen, zodat anderen ook eens aan de beurt komen. En da’s 97,5% van de bevolking die door een ontbrekende partijkaart nu buitengesloten wordt van de functies in het openbaar bestuur.

Ter onderbouwing verwijst Baakman naar artikel 1 van de Grondwet. Discriminatie wegens politiek gezindheid is niet toegestaan. In artikel 5,4 van de Algemene Wet Gelijke Behandeling wordt dit uitgewerkt. Een direct onderscheid vanwege politiek gezindheid wordt verboden, maar tegelijk geldt de volgende uitzondering: ‘Het eerste lid is niet van toepassing op eisen met betrekking tot de politieke gezindheid die in redelijkheid kunnen worden gesteld in verband met de vervulling van functies in bestuursorganen en adviesorganen.‘

Ofwel, de wetgever vindt het redelijk dat er bijkomende eisen van politieke gezindheid voor de vervuling van functies in het openbaar bestuur worden gesteld. Omdat uitsluitend leden van een kartel van politieke partijen dit onder elkaar toetsten worden buitenstaanders voor publieke functies wettelijk en praktisch buiten de deur gehouden. Feit dat de omschrijving ‘in redelijkheid‘ niet is gedefinieerd, maakt het er nog extra partijdig op.

Een niet-geactualiseerde toelichting op petities.nl, vermoedelijk van webmaster Reindert Rustema, geeft de volgende verklaring: ‘Met andere woorden, het is maar voor een paar procent van de burgers mogelijk om een bestuursfunctie in het openbaar bestuur uit te oefenen. Iedereen met die ambitie moet in de praktijk ruim van tevoren lid zijn geworden van een politieke partij omdat de werving niet in het openbaar plaatsvindt, maar via politieke partijen. Soms is het mogelijk een positie te krijgen door op het laatste moment lid te worden, maar daar staat doorgaans wel een bepaalde vorm van loyaliteit aan de partij tegenover.‘

Voor de BV Nederland dat economisch en politiek stagneert is het een gemiste kans dat een potentieel van betrokken, en goed opgeleide en geïnformeerde burgers uitgesloten wordt van het openbaar bestuur. Niet vanwege ontbrekende kwaliteiten, maar omdat ze ‘geen lid wensen te/kunnen zijn/worden van een politieke partij‘. Aldus petities.nl. Ze zien er niks in om door de trechter van een partij te gaan. Wat doorgaans eindigt in geprepareerde democratie zoals de voorstellingen over de strafbaarstelling van illegalen door PvdA-leider Diederik Samsom aantoonden. Met basisdemocratie heeft zulke top-down partijpolitiek weinig te maken.

Er zijn alternatieven voor de burger om de politiek terug te veroveren op de politieke partijen, maar die zijn nog onvoldoende ontwikkeld. Zo is er de e-democratie die de Piratenpartijen voorstaan. In dezelfde richting denkt de Italiaan Beppe Grillo die met een ander idee van politiek komt dan de partijen gewend zijn. Maar eerst moet het politieke huis in Nederland opnieuw ingericht worden zoals Nico Baakman beweert: ‘Als je om politieke criteria uit een functie in het openbaar bestuur geweerd bent, heb je juridisch geen poot om op te staan. Wil je serieus iets aan politieke benoemingen doen, dan zal dit wetsartikel op de schop moeten.’

Foto: Verkiezingsavond in Wellington, Nieuw-Zeeland, 1931. Credits: Alexander Turnbull Library.