Pim Fortuyn 15 jaar later. Is een eerlijke vergelijking met zijn opvolgers Wilders, Roos, Dijkgraaf, Baudet mogelijk?

Laten we Pim Fortuyn niet vergelijken met types als Geert Wilders, Jan Roos, Jan Dijkgraaf en Thierry Baudet. Die zijn van een ander kaliber. Fortuyn wordt in de Nederlandse publiek opinie niet meer vernederd of gedemoniseerd. Hij heeft zijn plek ingenomen. Hij is gecanoniseerd en daarmee bijgezet als monument. Door de geschiedenis getemd. Hij wordt nu met een patina van nostalgie bekeken. Want was 2002 niet het eind van de jaren ’90 waarin het geld tegen de plinten klotste? Na Fortuyn kwam de calvinistische tovenaarsleerling Balkenende die excelleerde in onbegrijpelijk taalgebruik. De herwaardering van Fortuyn heeft echter iets vals omdat het tegelijk de kans geeft om de opvolgers van Fortuyn te wegen en door de mand te laten vallen.

Het pad voor Wilders is geëffend door Fortuyn, maar Wilders heeft van die kansen slecht gebruik gemaakt. Hij heeft de PVV niet tot een slagvaardige organisatie opgebouwd. Dat valt alleen Wilders te verwijten. De PVV draagt geen visie op Nederland uit, maar uitsluitend op het voortbestaan van de eigen politieke partij. De PVV is een partij die aan de hand van marketing de peilingen volgt. Op de schouders van Wilders dreigden Roos, Dijkgraaf en Baudet te stappen. Dat zijn halfslachtige pogingen gebleken, waarbij Baudet nog het meeste succes heeft. Maar zijn 2 zetels in de Tweede Kamer staan in schril contrast tot de 26 zetels voor de LPF in 2002 of de 9 zetels voor de PVV in 2006. Het kan in decennia groeien zoals ook de SP met 2 zetels begon.

Het lijkt onmiskenbaar dat Fortuyn bravoure, durf, plezier, visie, intellectuele scherpte, doelgerichtheid en populariteit had die zijn navolgers deels missen. Wilders mist de durf -om een organisatie op te bouwen-, de speelsheid en de intellectuele visie. Baudet mist de populariteit, zit verstrikt in zijn eigen arrogantie, en heeft in beton gegoten standpunten over de natiestaat en de EU die hem zowel stutten als hinderen om flexibel op politieke ontwikkelingen te kunnen reageren. Roos heeft alleen bravoure en Dijkgraaf mist alle kwaliteiten.

Fortuyn gaf in 2002 het idee dat hij een geloofwaardig premier zou zijn en zin had om er iets van te maken. Hij gaf zelfs de indruk er volop plezier aan te beleven. En als iets niet te realiseren was zei hij dat eerlijk tegen zijn achterban. Die openheid ontbreekt bij types als Baudet, Wilders, Roos en Dijkgraaf die te berekenend zijn en daarom blokkeren. Dat geldt trouwens voor de hele klasse huidige politici. Daarom kan men niet zeggen dat Nederland niets heeft geleerd van de moord op Fortuyn. Het ligt aan de mindere kwaliteit van genoemde radicaal-rechtse politici en niet aan externe omstandigheden dat ze niet dezelfde aantrekkingskracht hebben op de Nederlandse bevolking. Wilders is wat sleets geworden en lijkt zijn tijd uit te dienen en de generatie Baudet bevindt zich nog meer in de marge dan Wilders. Pim Fortuyn stierf voordat hij teleur kon stellen.

Foto: Pim Fortuyn.

Assange over Turks-Deense koehandel, Roj-TV, NAVO, Rasmussen

In een exclusief interview met teleSUR English gaat Julian Assange van 13’45’’ tot 16’50’’ in op de kwestie Roj-TV. Het lijkt op een misselijke deal van machtspolitiek waarbij Denemarken de vrijheid van meningsuiting van de Koerden opoffert. Achter Assange wordt een deel van dit telegram geprojecteerd dat alles in zich heeft wat complotten bevestigt. Het doet denken aan de geruchten dat Nederland in ruil voor de benoeming van CDA’er Jaap de Hoop Scheffer tot baas van de NAVO in 2003 politieke steun aan de oorlog in Irak gaf.

Deze keer betreft het Scheffers opvolger de Deen Anders Fogh Rasmussen en het telegram van 4 mei 2009 is deel van het bewijs. Turkije blokkeerde aanvankelijk met een veto in 2008 de benoeming van de toenmalige Deense premier. Om de Turken over de streep te trekken werd toegezegd het Koerdische televisiestation Roj-TV dat vanuit België en Denemarken opereert onder het mom van terrorisme de nek om te draaien. Hiertoe werden in Denemarken belastingdienst, veiligheidsdienst en justitie ingezet. Hoewel onderzoek meermalen had aangetoond dat Roj-TV geen banden met de PKK had of terrorisme promootte. President Obama keurde de deal goed (zie: 17) waarin Turkije bezwaren tegen Rasmussen overwon en Denemarken de wettelijke vereisten tegen sluiting van Roj-TV zou wegnemen. Toch is Roj-TV nog steeds in de lucht. Rasmussen wordt op 1 oktober opgevolgd door de Noor Jens Stoltenberg. Zie hier en hier voor artikelen over deze kwestie.

EU heeft Donner-moment in Oekraïne: onbenul, onkunde en paniek

Iedereen heeft wel eens een Donner-moment. Da’s de machteloosheid en verbijstering bij het inzicht dat het kind dat jent en pest niet bestraft, maar beloond wordt. Of de voetballer die niet aangeraakt wordt door de tegenstander nadrukkelijk neervalt alsof-ie neergehaald wordt en zo een strafschop versiert. Het kabinet Balkenende dat weigerde om opinieleiders die door islamisten bedreigd werden te beschermen reageerde volgens velen die de meningsuiting hoog achten verkeerd op de moord op Theo van Gogh in 2004. Minister Piet Hein Donner toonde begrip voor de moord door aan te dringen op zelfcensuur en het aanscherpen van de wet op de godslastering. Paul Cliteur zette de episode op een rijtje. De paniek, het politieke onbenul en de onkunde van Balkenende, Donner en de politieke klasse van 2004 in hun omgekeerde wereld waren immens.

Gisteren had ik een Donner-moment. Deze keer zet Halya Cosnash het op een rijtje. Het gaat erom dat de ‘leiders’ van de EU Rusland invloed willen geven in de besprekingen van Oekraïne over een associatieverdrag met de EU. Over het hoofd en tegen de zin van Kiev in. Het Rusland van Putin dat mentaal Oekraïne niet wenst te erkennen als een zelfstandige natie en in een geheime oorlog militair materiaal en hulp geeft aan Russische huurlingen en opstandelingen in Oost-Oekraïne. In plaats van een derde ronde van sancties tovert de EU een beloning voor Rusland uit de hoge hoed. In de paniek, het politiek onbenul en de onkunde belonen Barroso, Van Rompuy en Ashton Rusland met een plek aan tafel. Een ongekend precedent van de EU om Rusland invloed te geven in de interne politiek van Oekraïne. Het tekent in m’n ogen het failliet van de Rusland-politiek van de EU dat niet durft doorpakken, daarom halfhartig inbindt en zo stinkende wonden doet etteren.

PS: Het Donner-moment kent twee verschijningsvormen. Een actieve en een passieve vorm. De actie die het veroorzaakt en het inzicht dat het oplevert. Het Donner-moment uit de titel is de actieve vorm. En dat van mezelf de passieve vorm. Ze hangen onlosmakelijk samen. Geef uw eigen Donner-moment weer bij de reacties.

Foto: Winsor McKay, episode uit Little Nemo.

Komt er ooit nog een referendum over de grondwet van de EU?

De titel van de petitie had beter kunnen luiden ‘Referendum over de positie van Nederland in de EU’. De verwijzing naar het burgerbelang is een echo van de verklaring in een persconferentie die toenmalig premier Balkenende op 1 juni 2005 na afwijzing van het verdrag tot vaststelling van een grondwet voor Europa gaf: ‘We moeten alles op alles zetten om in de komende periode de burgers méér bij het Europa van de toekomst te betrekken. Het kabinet zal zich daarvoor inspannen’. Deze mooie woorden van premier Balkenende hebben nooit een vervolg gekregen in de praktijk. De petitionist bedoelt te zeggen dat Balkenende door toedoen van onder andere de opstelling van de PvdA-fractie in 2007 een tweede referendum afwees dat het wel beloofd had. Een koude kermis die nu al bijna zeven jaar ziekt in de herinnering van de politiek bewuste burger. 

Politiek is bang voor het oordeel van de burger. Dat politieke partijen niet luisteren naar de achterban en dat de media op de hand van de gevestigde macht zijn leidt geen twijfel. In de politiek mag een stem alleen klinken als deze instemt met wat al min of meer beslist is of op de rails gezet is. Politiek is een variant op wat jazzmusicus Eric Dolphy over muziek zie: ‘When you hear politics, after it’s over, it’s gone, in the air. You can never capture it again.’ Zo beredeneerd heeft politiek geen geheugen. Zodat er ook nooit iets geleerd wordt.

Ik ben ook voor een referendum over de positie van Nederland in de EU en daarom teken ik de petitie. Het tweede referendum dat de Nederlandse burger in 2007 door de neus is geboord steekt me nog steeds als een visgraat in de keel. Al is het alleen maar om de verschillende politieke partijen nog eens beter ma te laten denken over hun relatie tot de EU. Het blinde vertrouwen van D66 lijkt weg. Ook PvdA, CDA en VVD lijken zich minder uitgesproken eurofiel op te stellen. Of dat meer is dan politieke marketing kan blijken. Ik betwijfel echter of zo’n breed maatschappelijk debat over de EU er ooit komt omdat de politieke partijen zoals gezegd bang zijn voor de kiezer en een situatie die ze niet kunnen sturen liever vermijden. Maar als het gehouden wordt dan zal ik uitkomen bij de meest kritische eurofiele of de meest welwillende eurosceptische positie.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Referendum of Nederland uit de EU kan stappen’, 27 mei 2014.

VVD verdedigt rechtsstaat en individu onvoldoende. Wat dan?

Soms neemt iemand een beslissing en weet-ie later niet meer waar het om begonnen was. Dat kan komen door een slecht geheugen, maar ook doordat de omstandigheden anders waren. Met deze slagen om de arm kijk ik terug op de verkiezingen van 9 juni 2010 toen ik onder het mom ‘alles beter dan Job Cohen’ VVD stemde. Toen ook al met tegenzin, maar toch. Het vervolg is bekend, Job Cohen bleef buiten het kabinet, de VVD werd de grootste partij en Mark Rutte smeedde een coalitie met het CDA die gedoogd werd door de PVV. Het werd een rampzalig avontuur vol conservatisme, inperking van burgerrechten, vreemdelingenhaat en kleinzieligheid. Het omgekeerde van waar ik voor stond. Toch was ik tevreden dat Cohen geen premier werd.

Mensen maken fouten. Maar kunnen kiezers ook fouten maken? Het is lastig te zeggen, want politieke partijen zijn zelden wat ze zeggen te zijn. Valt een kiezer zijn of haar keus dan kwalijk te nemen? Zeker in Nederland coalitieland waar een stem nooit een eindoordeel is, maar een uitgangspunt voor onderhandelingen met de duvel en z’n ouwe moer die alle kanten uit kunnen gaan. M’n favoriete coalitie die me in 2010 haalbaar leek was VVD, CDA, D66 en GroenLinks. Toenmalig premier Balkenende noemde dat laat in de campagne ook z’n favoriete combinatie. Liberaal met corrigerend progressief in een synthese links-liberaal, en behoudend met sturend vrijzinnig. Het pakte anders uit. Ik had het kunnen weten. Evenals de andere miljoenen ontevredenen.

De VVD is al lang geen liberale partij meer die voor een van de hoofdstromen van het liberalisme gaat dat de burger vrijheid en vertrouwen geeft, de rechtstaat en de privacy verdedigt, de overheid doet terugtreden en de zwakkeren met compassie, rechtvaardigheid en verdraagzaamheid benadert. Het Liberaal Manifest ‘Om de vrijheid‘ waarin deze koers werd geschetst dateert van 2005 en is door de tijd achterhaald. De VVD verdedigt op dit moment bekrompen waarden zonder dat aan zichzelf te willen toegeven. Het trekt de PvdA daarin mee.

Stemmen van twee kanten maken aannemelijk dat de VVD het pad heeft gekozen dat de burger in de kou laat staan en de staatsmacht uitbreidt. Hoezo kleinere overheid? Onder de titel ‘Die privacybeperking past niet bij de VVD‘ pleitten voorzitter en vice-voorzitter van JOVD Christiaan Kwint en Tom Leite op 23 november in NRC voor een einde aan het tornen aan de rechtsstaat dat Thorbecke en de staatshervormingen van 1848 geweld aandoet en een begin om het individu weer vertrouwen te geven. En uit een enquete in Vrij Nederland blijkt dat rechters het hebben gehad met het VVD-duo op Justitie en Veiligheid Ivo Opstelten en Fred Teeven dat de rechtsstaat en de trias politica uitverkoopt: ‘Met een minister en een staatssecretaris die voortdurend over veiligheid spreken en vergeten dat justitie boven veiligheid gaat, wordt dat [belang geld] alleen maar erger‘.

Is er een slotsom naast de conclusie dat de VVD de rechtsstaat uitverkoopt en met het restrictieve Veiligheids-duo Opstelten en Teeven onderhand alle liberale beginselen verkracht die er te verkrachten zijn? Hoe lang kunnen burgers het wantrouwen van de VVD nog aan waar bij monde van minister Plasterk de PvdA zich ook in voegt die veiligheidsdiensten alle middelen geeft om Nederlandse burgers te laten aftappen, afluisteren en volgen zonder dat de wet dit toestaat? Dat de Nederlandse politieke partijen zo diep gezonken zijn in het uitverkopen van de rechtstaat en het individu verbaast niemand meer. Burgers wennen aan de toenemende staatsmacht, de inperking van de burgerrechten en de afbraak van de rechterlijke macht. Wat is het alternatief naast een D66 die goede beginselen inlevert om bij de grote jongens aan tafel te mogen aanschuiven of de kleine en machteloze, maar principiële GroenLinks en de Piratenpartij? Ik weet nog steeds niet wat wijs is.

Foto: Liberaal Manifest, 2005. Credits: Benjamin Großmann Geese.

Wat zegt de zwakte van Uri Rosenthal over Mark Rutte?

Is de Nederlandse ministersploeg nou sterk of zwak? Ondernemers gaven driekwart jaar geleden premier Mark Rutte en minister van Financiën Jan Kees de Jager de hoogste cijfers, een 7,7. Maar in de NRC noemt Melvyn Krauss De Jager de slechtste naoorlogse Nederlandse minister van Financiën. En: De Jager is geen echte minister van Financiën – hij is een populist, vermomd als minister van Financiën. Sinds deze zomer is De Jager de populairste minister. 

Mark Rutte is voor velen een verademing na Balkenende die slecht communiceerde en de Nederlandse taal geweld aandeed. Hoewel een slechte verpakking een slechte inhoud doet vermoeden, is dat geen noodzakelijk verband. Maar het omgekeerde geldt evenmin. Wat is er in hemelsnaam aan de hand als de populairste minister door een gezaghebbende econoom als Krauss de slechtste minister van Financiën sinds 1945 wordt genoemd? Wat zegt dat over de ministersploeg?

Toch heb ik voor zowel Jan Kees de Jager als Mark Rutte een zwak. Ze kunnen bij mij een potje breken, dus zijn populair, hoewel ik niet altijd geloof dat wat ze zeggen ook waar is. Of dat ze altijd weten waarover ze praten. Deze twee als kwajongens vermomde ministers toveren een glimlach op mijn gezicht. Dat kan ik niet zeggen van minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal. Die komt over als een betweter die evenmin precies weet waarover-ie praat maar dat koste wat kost verbergt.

Om ook een duit in het zakje te doen durf ik de stelling aan dat Rosenthal de slechtste minister van Buitenlandse Zaken sinds Chris van der Klaauw is. Uri Rosenthal ontraadde in een overleg van 29 juni 2011 met de kamer de unaniem aangenomen motie Çörüz (CDA) die de Nederlandse regering oproept om zich aan te sluiten bij de protesten tegen mensenrechtenschendingen in Rusland. Toegespitst op Sergei Magnitsky die onder erbarmelijke omstandigheden na 358 dagen voorarrest om het leven kwam.

Rosenthal zei: De tiende motie van de heer Çörüz gaat over advocaat Sergei Magnitsky. De zorg van de heer Çörüz deel ik in hoge mate. Wij stellen deze zaak aan de orde. Nederland en de Europese Unie blijven de Russische federatie ook aansporen om schuldigen op te sporen en te berechten. Gezien de voortgang enzovoort kan deze motie echter al gauw gezien worden als een blijk van forse kritiek. Een blokkade van tegoeden en visa zal op dit moment ook geen effect sorteren en de relatie tussen de Europese Unie en de Russische federatie niet bevorderen. Om die reden ontraad ik per saldo de aanneming van deze motie. Het spijt mij zeer, maar ik kan niet tot een ander oordeel komen dan dat.

Wat is er mis met forse kritiek op zijn tijd tussen vrienden? In een NRC-artikel van 15 augustus 2011 vragen Coskun Çörüz en Pieter Omtzigt nogmaals aan Rosenthal de motie-Çörüz uit te voeren. En het signaal te volgen van de Amerikaanse Senaat, zijn Duitse collega en het Europarlement. Het zou Rosenthal sieren als-ie zich aansluit bij het mensenrechtenbeleid van zijn voorganger Verhagen. Aandacht voor economische politiek alleen kent haar grenzen. Zoals minister Rosenthal ongewild bewijst.

Foto: De begrafenis van Sergei Magnitsky in november 2009. Fotograaf: Mikhail Voskresenskiy / Reuters

Einde aan religie

In de jaren ’90 (vdve) praatte ik veel met vrienden over het einde van de religie. In navolging van Francis Fukuyama en zijn essay The end of history and the last man. Zoals Paul Scheffer in zijn bespreking zegt: Het wezen van de liberale democratie is dat de wil tot onderwerpen uit het domein van de politiek wordt verbannen. Dat projecteerden we op religie. In onze ogen een achterlijk iets. Folklore voor dummies. De tijd was gekomen dat religie zich terug zou trekken uit het publieke domein.

Wat zaten we ernaast. De opkomst van de islam kreeg publicitaire vaart door projecties van uiteenlopende partijen. Angsten, verlangens en beroepsperspectieven werden erop losgelaten. De islam werd eerder een luchtkasteel dan een realiteit. Dat ging hand in hand met een ethisch reveil van normen en waarden. Christelijke ethiek stond weer centraal. Onder Balkenende en Rouvoet stierf het trouwens een zachte dood in betutteling en afremmen. Het werd nooit positief.

Af en toe denk ik met weemoed aan ons optimisme van een goede 15 jaar terug. Is dat ons 1968? Was het nostalgie die me op 9 juni 2010 op de VVD deed stemmen? De minst moralistische partij die het meest zei te gaan voor vrijzinnigheid? Voor het eerst van mijn leven rechts stemmen, ik schrok er zelf van, maar als tegenwicht voor de politiek correcten en de christelijke kwezels zag ik geen andere weg.

Het antwoord op de desoriëntatie in het Westen en het moraal verval kent corrigerende antwoorden. Da’s een wetmatigheid. Volgens Scheffer werkt Fukuyama dat in zijn latere boeken uit. Het kiert tussen het vooruitgangsdenken van de liberale democratie en moreel reveil. Maar het idee van religie dat het enkel en alleen dit gat kan vullen is lachwekkend en loopt over van pretentie.

Natuurlijk heb ik niet echt iets tegen religie. Mij best dat het haar plek in de Nederlandse pluriformiteit inneemt. Maar soms is door alle tegenstroom een extreme koerswijziging nodig om in het midden uit te komen. Religie claimt niet alleen degenen die het inspireert, maar ook andersdenkenden. Da’s ongepast. Het niet kennen van haar grenzen is de zwakte van religie.

Foto: Kerkinterieur, Alabama of Tennessee, 1936 door Walker Evans