Van Delden (CTIVD) wijst naar KPN. Waarom?

In een interview met De Persdienst verwijst de per 1 januari opstappende CTIVD-directeur Bert van Delden als toezichthouder van de veiligheidsdiensten naar KPN. ‘KPN kan precies nagaan dat wij nu hier dit gesprek hebben. En waar we straks naartoe gaan. Misschien zit dáár wel het grote privacyrisico.’ Nu.nl vat het samen.

Uit de samenvatting blijkt Van Delden goed de indruk te wekken nauwelijks te weten waarover-ie praat. Da’s schokkend. Op die houding kreeg Van Delden recent veel kritiek. Hij zou te weinig afstand nemen van de AIVD en de MIVD. Eerder ‘schoothond‘ dan ‘waakhond‘ werd de uitdrukking over zijn weinig kritische opstelling.

Het lukt Van Delden om door onhandigheid of een poging tot afleiding zijn laatste restje geloofwaardigheid te verspelen. Net voor z’n pensioen. Als-ie meent door het zwartmaken van de KPN de CTIVD, AIVD en MIVD, het kabinet Rutte en zichzelf te ontlasten dan heeft-ie het mis. Eerder het omgekeerde. Zijn ultieme onnozelheid.

Foto: Tweet van Simon Hania, 20 december 2013.

Hirsch Ballin nam in 2010 afstand van datamining, maar Defensie niet

Tegenstrijdigheden zijn handvaten voor tegenstrevers om beet te pakken. Degenen die de uitspraken gedaan hebben moeten het uitleggen. Op 15 september 2010 was Ernst Hirsch Ballin minister van Binnenlandse Zaken. Hij ontkende dat de overheid zich bezighield met ‘datamining‘. Maar Pieter Bindt, de directeur van de MIVD zegt in een commissievergadering op een vraag van SP’er Ronald van Raak dat het ministerie van Defensie al in 2009 bezig was met de voorbereiding van ARGO II. Het staat op het zogenaamde Rijks ICT-dashboard. ARGO II is een spionagesysteem dat grote aantallen data kan ‘verwerken’ dat ook door de AIVD gebruikt gaat worden. Onder de huidige wetgeving is het ongrondwettig. Waarschijnlijk is het intussen besteld bij het Israëlische bedrijf Nice Systems dat volgens James Bamford zijn wortels in de Israëlische geheime dienst Mossad heeft, aldus De Volkskrant. Zodat de conclusie is dat Hirsch Ballin op 15 september 2010 niet de waarheid sprak tegen het parlement. Of hij loog bewust of hij was niet goed op de hoogte. Zie hier het videoverslag met de vragen van kamerleden en de antwoorden van de directeuren van AIVD en MIVD stellen.

Foto: Schermafbeelding van de kamervragen van Ronald van Raak (SP) aan minister Plasterk naar aanleiding van antwoorden in een commissievergadering van de directeur van de MIVD Pieter Bindt.

Open brief van Carl Bernstein aan Alan Rusbridger: over journalistiek

In een open brief ondersteunt Watergate journalist Carl Bernstein hoofdredacteur Alan Rusbridger van The Guardian. Deze moet vandaag voor een parlementscommissie verschijnen in verband met de onthullingen van Edward Snowden in z’n krant. Indirect richt Bernstein zich tot z’n voormalige collega bij de Washington Post Bob Woodward die tegenwoordig inperking van de persvrijheid goedpraat maar in z’n boeken met staatsgeheimen die de regering goed uitkomen uit de school mag klappen. En daar schatrijk van is geworden.

Bernstein ziet geen reden tot zorgen over de media en acht enige aanscherping van het functioneren niet nodig. Integendeel, hij beoordeelt de opstelling van de pers in de VS en het Verenigd Koninkrijk sinds 1945 inzake de nationale veiligheid als vele malen verantwoordelijker dan die van opeenvolgende regeringen, premiers en presidenten. Want door over-classificatie van ‘geheimen’, onoprechtheid, en ronduit liegen hebben juist zij een publiek debat zoals dat een open samenleving past geblokkeerd. Vooral de laatste jaren. 

Het besef dat het op dit moment ontbreekt aan het juiste toezicht op het functioneren van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten ziet Carl Bernstein als de verdienste van de onthullingen van Edward Snowden. Dat werd voor het eerst zwart op wit aangetoond. Vooral in de VS ontbreekt dat toezicht van de wetgevende en rechterlijke macht. Inlichtingendiensten proberen onder het juiste toezicht uit te komen en dat te vermijden.

‘Dat is het onderwerp van de rechtmatige en noodzakelijke maatschappelijke discussie die nu plaatsvindt in de VS, het Verenigd Koninkrijk en elders’, zo meent Bernstein. Toegevoegd kan worden dat in Nederland de commissie-Dessens adviseert de bevoegdheden voor de nationale inlichtingendiensten te verruimen. Dat dient gecompenseerd te worden door een getrapte aanscherping van het toezicht waarop de minister van Binnenlandse Zaken persoonlijk toeziet. Van zo’n constructie kan men zich afvragen of die in de praktijk nageleefd kan -en zal- worden. Een maatschappelijke debat is nodig om voor elkaar te krijgen dat vertegenwoordigers van de burgerrechten een positie in het toezicht krijgen die nu nog volledig ontbreekt.

Bernstein beseft dat er altijd spanning bestaat tussen nationale veiligheid en openbaarheid. Zeker wat de rol van de pers betreft. Terrorisme moet bestreden worden, maar daartoe moeten overheden bij de les gehouden worden dat ze uitsluitend ‘echte vijanden‘ bestrijden. En onder het mom van de bestrijding van het terrorisme geen misbruik maken van de technische bevoegdheden die ze hebben gekregen voor de bestrijding van het terrorisme om rechten en privacy van gezagsgetrouwe burgers in te perken. Voor het functioneren van de democratie ‘is het essentieel dat geen voorafgaande gouvernementele beperkingen of intimidatie op een werkelijk vrije pers worden opgelegd’ zo zegt Bernstein. Anders gaat het licht uit en dreigen despotisme, demagogie en zelfs criminalisering van onze gekozen leiders en overheden: ‘(..) in such darkness, we encourage the risk of our democracies falling prey to despotism and demagoguery and even criminality by our elected leaders and government officials.’ Een brief die leert wat democratie en journalistiek inhouden.

Foto 1: ‘Woodward and Bernstein watching Nixon address the nation on television, April 30, 1973.’ Credits: © Mark Godfrey.

Foto 2: President Nixon houdt op 29 april 1974 een televisietoespraak in antwoord op zijn dagvaarding.

Afshin Ellian negeert rol van toezicht en kritische journalistiek

‘Het is zeer kwalijk hoe D66, gesteund door haar mediaorgaan NRC Handelsblad, de activiteiten van de AIVD onderwerp van discussie maakt.’ Aldus Afshin Ellian die in een Elsevier-column met de titel ‘Tweede Kamer moet de hypes van D66 en NRC negeren‘ alles uit de kast haalt tegen wat-ie overduidelijk ziet als links-liberale vrijzinnigheid. Met z’n focus op de bestrijding van het jihadisme haalt Ellian van alles door elkaar en verliest het overzicht. Het gaat om toezicht door parlement en CTIVD, proportionaliteit van spionage van burgers, en journalistiek die de macht ter discussie stelt. En dat NRC het mediaorgaan van D66 zou zijn is de vraag. Omdat het niet in z’n verhaal past moffelt Ellian de SP als meest kritische volger van de AIVD weg.

Schokkend hoe gouvernementeel Ellian zich opstelt. Hij vergeet dat onafhankelijke journalistiek de macht dient te bevragen. Een volwassen democratie kan niet functioneren zonder kritische journalistiek. Ellian stelt dat ‘NRC voorop loopt in het creëren van een bedenkelijke sfeer rond de Nederlandse inlichtingendiensten’ maar onderbouwt dat niet. Hij verwijst naar een NRC-artikel dat critici aan het woord laat die om meer toezicht en controle op de inlichtingendiensten vragen. Maar hoe onderzoek en verslaglegging van NRC -dat zich opstelt als doorgeefluik van kritiek op het kabinet- tot een bedenkelijke sfeer kan leiden valt niet in te zien. Het is eerder andersom. Het goedpraten van Ellian dat parlementaire controle en toezicht op AIVD en MIVD niet nodig zijn en kabinetsleden uit principe niet liegen tegen burger of parlement is bedenkelijk. 

Ellian rechtvaardigt de claim van minister Plasterk en de veiligheidsdiensten dat het alle middelen inzet om het terrorisme te bestrijden met de dooddoener dat Plasterk gelijk heeft: ‘Het is helemaal waar wat de minister zegt.’ Werkt de democratie volgens Ellian zo simpel? De onthullingen aan de hand van de documenten van Edward Snowden hebben juist duidelijk gemaakt dat nationale inlichtingendiensten hun boekje te buiten gaan. De vraag is niet uitzonderlijk of dat in Nederland ook het geval is. Dan kan via onderzoek uitgezocht worden. Daarnaast zijn deze diensten bezig met economische spionage en spionage van onschuldige burgers. 

In parlement, bij CTIVD en in de maatschappij staat ter discussie of de veiligheidsdiensten de wet overtreden. Een houding om dat zorgvuldig uit te zoeken dient de democratische rechtsorde meer dan het wegmoffelen van bezwaren. Ellian schiet definitief uit de bocht als-ie beweert dat NRC en D66 een ‘zeer beperkt begrip van de rechtsstaat‘ hanteren: ‘wel permanente controle op politie en inlichtingendiensten, maar geen aandacht voor de strijd tegen terrorisme, dat de rechtsstaat ernstig bedreigt.’ Dit is zo aantoonbaar onjuist en naast de waarheid dat Ellian met deze uitspraak niet D66 en NRC beschadigt, maar vooral zichzelf. Afshin Ellian heeft de realiteit van de democratische rechtsorde en de rol van kritische journalistiek geheel uit het oog verloren. 

Foto: Minister Plasterk verdedigde het handelen van de AIVD. Credits: ANP

AIVD hackt internetfora en overtreedt wet. Wat deed het toezicht?

NRC zet de reeks onthullingen uit de NSA-documenten van Edward Snowden voort. Bezoekers van Nederlandse internetfora moeten zich zorgen maken. De AIVD breekt in op servers van internetfora en verzamelt gegevens van alle bezoekers. Ook van u en mij tegen wie helemaal geen verdenking van terrorisme bestaat of het vermoeden dat we een bedreiging voor de rechtsorde zijn. Wat de AIVD doet is tegen de wet. Een doelwit moet aan te wijzen kunnen zijn. Een sleepnet dat iedereen meeneemt is ontoelaatbaar.

Opvallend is dat alle partijen in de Tweede Kamer zich tegen deze praktijken van de AIVD uitspreken. Ook VVD en PvdA. Waar laat dat toezichthouder CTIVD en minister Plasterk die steeds meer grip op de AIVD wil krijgen? Waaruit heeft hun toezicht de afgelopen jaren eigenlijk bestaan als dit de praktijk is geworden? Hebben de CTIVD en Plasterk wel inzicht in het precies functioneren van de AIVD of worden ze door die dienst met een kluitje in het riet gestuurd, op afstand gehouden? Hoe is het mogelijk dat niet Anonymous of hackers met minder ethische doelstellingen de grootste wetsovertreders zijn maar een overheidsdienst zelf? De ongebreidelde wetsovertreding door de AIVD valt voorlopig alleen te verklaren door het devies dat wat technisch mogelijk is ook gebeurt. Of het wenselijk en wettelijk is interesseert de AIVD blijkbaar niet.

Als de roep klinkt om het hoofd van de AIVD Rob Bertholee van zijn functie te ontheffen dan kan dat een symbolisch begin zijn van een hoognodige grote schoonmaak. In 2012 verklaarde Bertholee dat de AIVD transparanter naar de burger moest zijn: ‘Mensen denken dat we ze zomaar kunnen bespieden‘. Bertholee suggereerde dat transparantie een van z’n persoonlijke doelen was, hij zei dat belangrijk te vinden. Het is niet alleen aantoonbaar onjuist wat-ie toen zei, het is ook hypocriet om zich voor te laten staan op transparantie om tegelijk stiekem de wet te overtreden door de burger te bespieden. Iemand als Rob Bertholee die liegt, bedriegt en bespiedt is in een normale democratische rechtsorde niet te handhaven.

Hoe dan ook moeten alle activiteiten van de AIVD, maar ook die van de andere veiligheidsdiensten en samenwerkingsverbanden weer onder de wet worden gebracht. De programma’s die de wet overtreden moeten per omgaande worden beëindigd. Het onvoldoende toezicht van CTIVD en minister Plasterk baart zorgen. Dat moet zo snel mogelijk op orde worden gebracht. Directeur Bert van Delden van de CTIVD is al lang niet meer geloofwaardig en kan ook beter z’n boeltje pakken. Hij heeft eerder aangetoond een te volgzame mentaliteit te hebben en de massale spionage van burgers in Nederland niet af te keuren. 

Foto: Hoofdkantoor AIVD in Zoetermeer, 2007.

Groenhuijsen praat spionage goed die niet goed te praten valt

Waarom ons drukmaken over de NSA? Why Care About the N.S.A? Of de AIVD waarover met een beroep op de informatiepositie premier Rutte geen openheid van zaken geeft. Burgers en journalisten die de gevaren niet zien praten de geheimzinnigheid goed. Met verwijzing naar een item van Nieuwsuur over het open internet twittert Charles Groenhuijsen: ‘Eenzijdig! Alleen aandacht voor VS-speurders. Geen woord over kwaadaardige cybercrime-plegers. Gevaar onderschat?‘ Roger Vleugels twittert terug: ‘Valt onder jouw definitie van cybercrime ook het niet-constitutionele althans het niet-wettige handelen van diensten als #NSA‘.

Filmmaker Brian Knappenberger laat zien waarom gewone Amerikanen bezorgd moeten zijn over het aftappen van het internet. Of gewone Nederlanders over wat de Nederlandse overheid doet. Providers zijn verplicht het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie elke dag een actuele lijst van online gegevens van alle Nederlanders te geven. Nederland is kampioen aftappen van de eigen bevolking. David Sirota slaat de spijker op de kop. Techdirt zet het op een rijtje. Je kunt stellen dat je niks verkeerd doet omdat je niks verkeerd hebt gedaan. Maar als een overheidsdienst alles van je weet, dan zullen ze altijd iets weten te vinden om je vast te nagelen. Iets waarvan je dat vooraf niet zou vermoeden. Een NSA of AIVD die al je digitale persoonsgegevens kennen zullen als ze dat willen moeiteloos een verhaal tegen je kunnen fabriceren dat aannemelijk klinkt.

Da’s het gevaar waarop burgers en journalisten met intuïtie, gezond wantrouwen tegenover de staatsmacht en kennis van zaken alert moeten zijn. Daarom moeten we ons drukmaken over teveel uitvoerende macht in een hand. Of in dit geval: een overheidsdienst. Waarvan het toezicht door de politiek doorgaans afgezwakt wordt. In de VS is het debat over het bespioneren van burgers uitgelopen op een debat over persvrijheid. Ook journalisten als James Rosen zijn focus van onderzoek of worden geïntimideerd. Ze zouden met hun bronnen ‘samenzweren‘. Dat heeft een bevriezings-effect. Ze durven hun onderzoek niet meer te doen omdat ze niet weten wanneer ze hun bronnen en zichzelf in gevaar brengen. Het is maar net wat je eenzijdig noemt.

Hoe actief is Nederlandse overheid in bescherming privacy burger?

Oud-lid van het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) Ulco van de Pol waarschuwt dat overheden en bedrijven het vertrouwen van de burger niet moeten verspelen. Dat komt te voet en gaat te paard. Eenmaal verloren is het nauwelijks nog terug te winnen. Afgelopen jaren is het vertrouwen in de Nederlandse overheid aangetast. Waarom ontwikkelt die geen programma om burgers te helpen hun privacy te beschermen? Het kabinet Rutte houdt over de Amerikaanse spionage in Nederland angstvallig de kaken op elkaar. Minister Timmermans vindt dat de VS doorslaan met aftappen, maar vergeet dat Nederland zelf kampioen aftappen is.

Providers zijn wettelijk verplicht het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie (CIOT) elke dag een actuele lijst van alle telefoonnummers, IP-adressen en e-mailadressen van alle Nederlanders te geven. Deze database wordt 2,7 miljoen keer per jaar geraadpleegd, aldus Niels Huibrechts van XS4ALL. Opereert onze overheid geloofwaardig? Op 11 december is in het WCT Rotterdam het congres Dataprotectie & Privacy. 

Toezichthouder CTIVD dient onafhankelijk te zijn. Voorzitter Van Delden moet opstappen

Ot van Daalen van de digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom vindt dat Bert van Delden als voorzitter van de toezichthouder op de veiligheidsdiensten CTIVD moet opstappen. Volgens Van Daalen verdedigt Van Delden de plannen om Nederland massaal af te luisteren. Dat past niet bij een onafhankelijke toezichthouder, meent-ie. De CTIVD heeft volgens de wet een beperkte taakomschrijving waaraan het zich te houden heeft. Van Daalen: ‘De Commissie hoort toezicht te houden op de uitvoering van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.‘ Het is niet aan de CTIVD om beleid te maken of de grenzen van het toelaatbare op te rekken. Het dient toezicht te houden door het handelen van de veiligheidsdiensten aan de wet te toetsen.

Eerder was de CTIVD in het toezichtsrapport over 2013 opvallend flexibel met het billijken van uitzonderingen op de notificatieplicht. Dat houdt in dat iedereen die door de veiligheidsdiensten afgeluisterd wordt hierover na verloop van tijd moet worden geïnformeerd. De inzet van bijzondere bevoegdheden, zoals het aftappen van een telefoon en het binnendringen in een woning is gebonden aan een wettelijke notificatieplicht. Uit de onderzoeksperiode 6 april 2010 tot 1 juli 2012 bleek dat niemand die afgeluisterd werd door de AIVD werd genotificeerd. In 2013 trad een lichte verbetering op. Maar de CTIVD billijkt te vaak de uitzonderingen.

Van Daalen merkt op dat Van Delden afgelopen weekend in De Volkskrant in een interview verklaarde dat de AIVD de wet overtreedt om te voorkomen dat er ‘iets’ gebeurt. De CTIVD-voorzitter keurt aanschaf van een Israëlisch spionagesysteem Argo 2 goed, hoewel met het gebruik ervan de AIVD buiten de wet komt. Hij schat in dat eind december 2013 een adviescommissie voorstelt om de wet te verruimen. Zodat de AIVD massaal Nederlanders kan afluisteren zonder notificatieplicht. Zoals de NSA en GCHQ nu al doen. Maar de verwachting van een advies en een mogelijke wetswijziging is niet iets waarop Van Delden vooruit kan lopen. Bestuurlijk heeft-ie de wet te volgen die zijn dienst dient te volgen. Het is trouwens onzeker of een wetswijziging er werkelijk komt. Zo gooit Van Delden zijn eigen geloofwaardigheid en die van de CTIVD te grabbel.

Een deel van de politiek en journalistiek viel afgelopen week over Van Delden heen. Met z’n afhankelijke opstelling maakt-ie zich tot woordvoerder van de AIVD, niet tot een onafhankelijke toezichthouder. De SP’er Ronald van Raak is ongerust over de onafhankelijkheid van de CTIVD en is kritisch: ‘De CTIVD zegt dat de diensten hun gang kunnen gaan, omdat de wet toch wel zal worden aangepast. Dat is de omgekeerde wereld. De Tweede Kamer moet eerst de kaders stellen en aangeven hoe ver de diensten mogen gaan.’

Het probleem wie het toezicht houdt op de toezichthouder en waardoor de NSA zo kon ontsporen geldt ook voor Nederland. Met een juridische schijnwereld van FISA-rechtbanken werd in de VS jarenlang het parlement buiten het toezicht gehouden. De wettelijke toetsing was een ‘rubber stamp‘ die automatisch alle verzoeken tot spionage goedkeurde. De tragiek van het kabinet Rutte is dat het nu technische middelen aanschaft die elders politiek niet meer aanvaardbaar worden geacht. Terwijl in de VS langzaam, maar gestaag het inzicht doorbreekt dat echt toezicht op de veiligheidsdiensten nodig is voor een werkbare democratie spannen minister Plasterk en CTIVD-voorzitter Van Delden het paard achter de wagen. Het zou Van Delden die aan geloofwaardigheid verloren heeft sieren als-ie de eer aan zichzelf houdt en opstapt. Zodat Nederland een nieuwe start kan maken door de CTIVD tot een onafhankelijke toezichthouder te maken zoals het bedoeld is.

Foto: Eppo Doeve, Spionage. 1965. Ontwerp omslag. Credits: IISH.