Partij voor de Dieren stelt vervolgvragen over kunstwerk Eliasson bij CS Rotterdam

De Partij voor de Dieren in de gemeenteraad van Rotterdam stelt raadsvragen over het kunstproject ‘Kissing Earth’ van Olafur Eliasson. Ze zijn een vervolg op eerdere raadsvragen van deze partij over de aanbesteding van dit kunstproject die mede naar aanleiding van een posting op dit blog van 20 augustus werden gesteld. De tweede reeks gaat over de procedure en  ‘de rol en verantwoordelijkheden van de diverse instanties’.

De PvdD vraagt om te beginnen naar de rol en verantwoordelijkheid van de gemeentelijke dienst Sculpture International Rotterdam (SIR) die verantwoordelijk is voor kunst in de openbare ruimte, maar volgens Trouw  van 26 augustus bij monde van artistiek leider Dees Linders zich aan de zijlijn gezet voelt door de commissie De Bruin, hoewel bestuursvoorzitter Jaap Guldemond namens SIR in die commissie zit. Zegt dit sluimerende verschil van mening tussen commissie en Linders iets over de relatie tussen Guldemond en Linders?

De PvdD meent dat de selectieprocedure van de kunstenaars door de commissie De Bruin niet helder geweest is. Het gaat niet om een open prijsvraag waarin een ontwerp wordt geselecteerd, maar om een gesloten selectieprocedure met een commissie die ontwerp en kunstenaar selecteert. Ongenoemd blijft dat dit een zogenaamde meervoudige schetsopdracht is. Uit de beantwoording van de eerste reeks vragen moet blijken of de opdrachtgever hiermee de juiste procedure heeft gekozen boven een aanbesteding volgens Europese richtlijnen. De PvdD wil weten of wethouder Visser de commissie hierover een aanwijzing heeft meegegeven.

Met enkele vragen over de rol van het college en de instructie door de wethouder sluit de PvdD deze tweede reeks vragen af. Tevens wil de partij weten of het college het Programma van Eisen openbaar wil maken. Dat omvat de vraag of de architect van het station (Jan Benthem) een eis geformuleerd heeft over de zichtbaarheid van het Centraal Station. Kritiek nu is dat een tien meter hoog kunstwerk van Olafur Eliasson het zicht op het Centraal Station ontneemt. Een belangrijke reden waarom dit balletje ging rollen. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Foto: Schermafbeelding van vraag 1 tot en met 4 van de raadsvragen (Deel II) van 27 augustus 2015 van de Partij voor de Dieren (Ruud van der Velden) aan het college van Rotterdam.

Partij voor de Dieren stelt raadsvragen over aanbesteding Eliasson

Mede naar aanleiding van de posting ‘Is het project van Eliasson bij CS Rotterdam correct aanbesteed?’ op dit blog stelt Ruud van der Velden namens de Partij voor de Dieren raadsvragen. Vraag is of de aanbesteding van een kunstproject in de openbare ruimte transparant is verlopen en de Europese richtlijnen zijn gevolgd. Op het Stationsplein bij CS Rotterdam heeft de Commissie De Bruin de Deens-IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson geselecteerd om een kunstwerk te maken. Het juryrapport is tot nu toe niet openbaar gemaakt.

Er is meer kritiek. Hoewel de schaal van het werk door Eliasson nog niet definitief is bepaald kwam er kritiek dat beide wereldbollen die iconisch en symbolisch moeten zijn de zichtlijnen op het Stationsplein zullen aantasten. De locatie wordt ter discussie gesteld door Rotterdammers die trots zijn op hun nieuwe Centraal Station. Wegens de schaarse ruimte roepen projecten in de openbare ruimte trouwens vaak tegenstand op. Daarom proberen selectiecommissies behoedzaam te opereren en zoeken ze vaak de geslotenheid op om de tegenstand op afstand te houden. Maar dat mag een openbare verantwoording uiteraard niet in de weg staan.

Foto: Schermafbeelding van raadsvragen van de Partij voor de Dieren in Rotterdam, 21 augustus 2015.

Is het project van Eliasson bij CS Rotterdam correct aanbesteed?

Kan een procedure tegen de procedure nog roet in het eten gooien van de ballen van Olafur Eliasson op het stationsplein bij het CS Rotterdam? Het gaat erom of de aanbestedingsregels door de opdrachtgever gemeente Rotterdam correct zijn toegepast. De gemeentelijke dienst Sculpture International Rotterdam die onder coördinator CBK Rotterdam valt is verantwoordelijk voor de uitvoering. Het geeft de tegenstanders munitie.

Op Tenderned is de aanbesteding niet terug te vinden. Evenmin op de aanbestedingspagina van de gemeente Rotterdam over geplande en lopende aanbestedingen, en gegunde opdrachten. Zodat het lijkt dat het project niet Europees is aanbesteed. De pagina van de gemeente dat het project presenteert biedt geen details.

De Aanbestedingswet 2012 geeft in artikel 2.32 sub b de relevante uitzondering om niet aan te besteden: ‘De aanbestedende dienst kan de onderhandelingsprocedure zonder aankondiging toepassen indien: (..) de overheidsopdracht om technische of artistieke redenen of om redenen van bescherming van uitsluitende rechten slechts aan een bepaalde ondernemer kan worden toevertrouwd.

Pianoo.nl zegt dat die uitzondering spaarzaam wordt toegekend en de bewijslast ervoor bij de opdrachtgever ligt: ‘Het is goed om te beseffen dat de reikwijdte van deze uitzonderingsbepalingen zeer beperkt is en dat het aan de aanbestedende dienst is om aan te tonen dat zich dusdanige omstandigheden voordoen dat een beroep op deze bepaling geoorloofd is. Een VNG-ledenbrief uit 2008 verwoordt dat zo: ‘De gemeente kan dus kiezen voor een opdracht aan één bepaalde kunstenaar, als zij dat artistiek-inhoudelijk kan motiveren. Aan de motivering worden strenge eisen gesteld. Bedacht moet immers worden dat de uitzonderingsbepaling veronderstelt dat slechts één enkele aanbieder voor de opdracht in aanmerking kan komen.’

Met geschatte kosten van 1 tot 1,5 miljoen euro valt het project Kissing Earth boven de drempelwaarde van 206.000 euro om aan te besteden voor een ‘levering’ of een ‘dienst’. In de zin van een ‘werk’ volgens de Europese richtlijn zijn de kosten lager dan het drempelbedrag van 5.150.000 euro. Maar volgens de Richtlijn 2004/18 artikel 1; lid 2b, 2c en 2d ( p.134/126) gaat het om een ‘dienst’ op het gebied van ‘cultuur, sport en recreatie’ volgens Bijlage IIB. Ofwel, het betreft een ‘dienst’ met kosten boven de drempelwaarde.

Voorlopige conclusie is dat genoemd kunstproject aangemerkt dient te worden als ‘dienst’ die boven het drempelbedrag ligt en daarom Europees aanbesteed had moeten worden, maar dat dat blijkbaar niet is gebeurd omdat de opdrachtgever dacht een beroep op een uitzondering te kunnen doen. Het lijkt er echter op dat geen beroep op de uitzondering kan worden gedaan die de Aanbestedingswet 2012 in artikel 2.32 sub b geeft omdat of deze uitzondering niet van toepassing is of omdat de aanbestedende partij de uitzondering niet voldoende heeft gemotiveerd. Daarnaast valt niet in te zien dat in artistiek-inhoudelijk opzicht slechts een bepaalde kunstenaar, te weten Olafur Eliasson dwingend voor deze opdracht gekozen dient te worden.

Gezien de onduidelijkheden is er nadere informatie vereist van de opdrachtgever en de coördinator CBK Rotterdam/ Sculpture International Rotterdam over de gevolgde procedure en de argumentatie waarom de procedure zo is gevolgd. De gemeente Rotterdam en de Commissie De Bruin kunnen antwoord geven op de vraag of de procedure van het kunstproject op het stationsplein bij CS Rotterdam zorgvuldig is verlopen.

Foto: Rotterdam Centraal. Credits: Jannes Linders.

Worden de ballen van Eliasson bij CS Rotterdam afgeschaald?

Jeroen Bosch van Trendbeheer is niet enthousiast over de plaatsing van de twee proefballonen van de Deens-IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson op het stationsplein bij het Centraal Station van Rotterdam. Hij noemt het een ‘mediocer flutontwerp’ dat vooral in de weg staat. Facebook-pagina ‘Pleurt op met je ballen’ raadt Eliasson aan ervan af te zien: ‘Kijk, die politici van ons zijn niet de meest artistiek danwel architectonisch danwel kunstzinnag onderlegde club, met hen rekenen we bij de verkiezingen wel af. Maar jij gaat niet vrijuit’.

De video toont een proefopstelling die dient om de schaal te meten. Naam van het project is Kissing Earth en de kosten bedragen zoals De Volkskrant schrijft zeker 1 miljoen, mogelijk 1,5 miljoen euro. Het college van Rotterdam is bereid 5 ton bij te dragen, maar Leefbaar Rotterdam zegt nog niet volledig overtuigd te zijn.

Is het erg? Dat valt nog te bezien. Terughoudendheid past omdat er nog geen definitief ontwerp is. Formaat en exacte plek kunnen nog aangepast worden. Onduidelijk is daarom of het hier gaat om de verrommeling van de openbare ruimte waar landschapsarchitect Adriaan Geuze die lid is van de commissie De Bruin die over de plaatsing gaat voor waarschuwt. Verdere leden zijn: Cees de Bruin (voorzitter), Jaap Guldemond (hoofd tentoonstellingen EYE Film Instituut Nederland en voorzitter Sculpture International Rotterdam), Els van Odijk (directeur van de Rijksakademie) en Karel Schampers (voormalig directeur Frans Hals Museum).

Volgens Eliasson gaat Kissing Earth over de vraag ‘Hoe leggen we een verband tussen onze lokale omgeving en globale kwesties?’ Maar voor de critici lijkt het kunstwerk eerder te gaan over de vraag ‘Wat is het verband tussen een internationaal bekende kunstenaar en een lokaal stationsplein?’ waar het antwoord negatief op is. Probleem zoals vaker in Nederland is de procedure die het debat wegdrukt, vervangt en de burger het idee geeft buitengesloten te zijn bij besluiten over de ‘eigen’ publieke ruimte. Zodat zoals in Zomergasten Adriaan Geuze verwoordde een resultaat ontstaat dat niemand echt gewild heeft, maar wel binnen de procedure past.

Cultureel platform ‘Izolyatsia’ verhuist naar frontstad Mariupol

Op 9 juni 2014 bezetten pro-Russen van de zelfbenoemde ‘Volkskrepubliek Donetsk’ het cultureel platform
Izolyatsia in Donetsk om er een detentie- en trainingscentrum van te maken. Gebouwen werden geplunderd ondanks afspraken met separatistische leiders. Zie hier. Het tijdelijk naar Kiev uitgeweken Izolyatsia profileert zich als een cultureel centrum en zegt tegen het pro-Oekraiense Ukraine Today geen partij te kiezen, maar bruggen te willen bouwen tussen bevolkingsgroepen. Het is aangesloten bij de Europese stichting Trans Europe Halles dat het ondanks het streven naar neutraliteit een West-Europees profiel geeft. Izolyatsia zegt naar Mariupol te willen verhuizen. In Oekraïne beïnvloeden cultuur en politiek elkaar. Kunst doet ertoe.

Foto: Schermafbeelding van izolyatsia.org/en, 11 juli 2015.

Le Corbusier 50 jaar na zijn dood voorgoed bestempeld als fascist

Louis-Ferdinand Céline, Robert Brasillach en Drieu La Rochelle staan niet langer alleen als ‘verkeerde’ Franse cultuurdragers die het opnamen voor het Duitse nationaal-socialisme of het Italiaanse fascisme. De van oorsprong Zwitserse architect Le Corbusier, geboren als Charles-Édouard Jeanneret-Gris, voegt zich 50 jaar na zijn dood definitief bij dit illustere gezelschap. En kende Nederland niet Pyke Koch en Henri van de Velde?

Twee nieuwe boeken tonen aan dat de pionier van het modernisme niet alleen een echte fascist was met links naar het collaborerende Vichy-regime, maar ook een antisemiet. Deze ‘onthulling’ komt waarschijnlijk niet toevallig vlak voordat het retrospectief ‘De menselijke maat’ van zijn werk in het Centre Pompidou in Parijs op 29 april opent. Het museum zegt in een verklaring geen aandacht aan deze kant van Le Corbusier te besteden omdat het buiten het bestek van het overzicht valt. Hierop komt kritiek omdat het een deel van Le Corbusiers persoonlijkheid buiten schot zou laten dat wel degelijk van invloed was op zijn hele oeuvre.

Achteraf blijkt dat allerlei critici allang onthuld hebben dat de architect fascistische sympathieën had. Zijn samenwerking in 1941 en 1942 voor het Vichy-regime was bekend. Evenals zijn antisemitisme. Dus wie nu zegt te beweren niet te weten dat Le Corbusier verkeerd was, is zelf verkeerd bezig door weg te kijken. Fascinerend blijft dat de vormentaal van het modernisme en het fascisme van Mussolini zoveel gemeenschappelijk hadden. Weg van de romantiek en de burgerlijkheid richting theoretisering en formalisering van de maatschappij in grote projecten. Zonder menselijke rem. Met afschuwelijke gevolgen.

Wat te doen met de nagedachtenis van Le Corbusier die nu voorgoed afgefakkeld lijkt als iemand met een verkeerde ideologie? Niets. Zijn verdiensten voor de architectuur blijven bestaan. Hoewel achteraf zijn rigide stadsplanning steeds meer als verschijningsvorm van het fascisme geïnterpreteerd zal gaan worden. De mens als mier in de grootschaligheid van het collectivisme. Le Corbusier kan niet gereduceerd worden tot fascist, ondanks het feit dat zijn ideeën er tijdens een deel van zijn leven gelijk mee opliepen. Waarvan de ultieme werking nog in de schoot van de geschiedenis verborgen lag. Als we al kunnen invoelen hoe de wereld 70 of 80 jaar geleden ervaren werd. Rationalisme dat te consequent en te rigoureus wordt toegepast kan ontsporen.

Foto: Façade van de Cité Radieuse in Marseille van Le Corbusier (1947-1952).

Dubai start bouw van het Museum van de Toekomst

Het Museum van de Toekomst komt in Dubai. Het project moet al in 2017 opgeleverd worden. Da’s snel. De eerste steen is deze week gelegd. De kosten zijn gepland op 136 miljoen dollar, architect is Shaun Killa van Atkins, heerser Sjeik Mohammad Bin Rashid al-Maktoum afficheert zich ermee en opzet is dat het gebouw een Eiffeltoren van Dubai wordt. Een icoon dus. Het motto van het museum is ‘Zie de toekomst, creëer de toekomst’. Over innovatie. Over de toekomst. Een museum als focus en bestemming voor vernieuwing. Wat getoond wordt heeft een horizon van wat de komende 10 jaar brengt. Aangetrokken door het grote geld.

Deventer Raamwerk van Loes ten Ascher. Een komedie om geld?

Kost het project Deventer Raamwerk van Deventer kunstenaar Loes ten Anscher in het nieuwe stadskantoor van Deventer nou 50.000 of 650.000 euro? Dat lijkt belangrijk. De Stentor meent de gemeente Deventer op tegenstrijdigheden betrapt te hebben. In een financieel overzicht 2015 van de gemeente zou de post ‘kunst’ 650.000 euro bedragen, terwijl de gemeente stelt dat de kosten 50.000 euro bedragen.  De gemeente weerspreekt in een bericht het artikel in De Stentor en zegt dat aan het kunstproject ‘in het kader van de 1%-regeling voor kunst in nieuwbouwprojecten van de gemeente zelf’ 50.000 euro wordt besteed. Het raamwerk is door de architect ontworpen en stond vanaf het begin in de begroting voor 600.000 euro, zo zegt Deventer.

Bronsgieterij Kemner in Cuijk giet de vingerafdrukken en heeft zes tijdelijke krachten ingehuurd. Hoe het voor 50 euro per stuk 1000 ramen giet en hoe andere kosten en fee van de kunstenaar worden begroot is het raadsel van Deventer. Aannemelijk is dat het kunstproject zonder raamwerk meer kost dan 50.000 en minder dan 650.000 euro. Budgettair is het waarschijnlijk door elkaar gaan lopen. Deventer kan daar maar beter openheid over geven. Anders eindigt een prachtig kunstproject in een platte Hollandse discussie over centen.

Foto: Deventer Raamwerk bij Bronsgieterij Kemner in Cuijk.

Gehry, Arnault, Louis Vuitton, Paris: een museum. En nog wat kunst

Frank Gehry flikt het ‘m weer. Na het Guggenheim Museum in Bilbao. Het spectaculaire gebouw dat bestaat om te imponeren van de Fondation Luis Vuitton in Paris-Bois de Boulogne trekt alle aandacht. De architectuur komt op de eerste, de kunst op de tweede plaats. Echt? Of op de zesde plaats na kunstverzamelaar en zakenman Bernard Arnault, zijn bedrijf LVMH Moët Hennessy • Louis Vuitton S.A dat de naam aan het nieuwe museum geeft, de stadspromotie van Parijs en La Fondation Louis Vuitton als museum. Hoe erg is dat, kunst als halffabrikaat dat de architect, het gebouw, de zakenman, het bedrijf, de stad en het museum dient? Tja.

Foto: Schermafbeelding van LMVH.com.

Bij een luchtdicht museum: Adrien Tirtiaux in Eupen

De in Antwerpen wonende Belgische kunstenaar en architect Adrien Tirtiaux toont de presentatie ‘Les douze travaux d’Adrien Tirtiaux’ in het Belgische museum voor hedendaagse kunst Ikob in het Duitstalige Eupen. Hij gaat met het museum als basismateriaal aan de slag. Directeur Maïté Vissault legt uit hoe dat in z’n werk gaat.

Klopt de bewering dat Tirtiaux met zijn werk de ziel van het museum onthult? Kan dat eigenlijk wel, en hoe valt die ziel dan te omschrijven? Valt deze tentoonstelling op te vatten als de ultieme navelstaarderij, l’art pour l’art in een uitgekleed jasje? In zelfreflectie zouden kunstenaar en museum naar elkaar verwijzen. Wonderen vinden hun plek niet langer in de kerk, maar in het museum. Zo wordt ons te kennen gegeven. Leidt dat heen en weer verwijs echt tot bespiegelingen die onze blik op de wereld scherpen? Of zijn het de gewone praatjes voor de vaak? Het zit er allemaal in: marketing, theorievorming, publieksbereik, kunstcircuit, genrevervaging, reguliere programmering, cultuurpolitiek, minimale ingrepen die maximaal zouden renderen en bedrog. Hol?