Herschikking van het kabinet gevraagd: D66 en GroenLinks treden toe

Update 26 april: Nadat de PVV de stekker uit de gedoogconstructie trok moesten VVD en CDA naarstig op zoek naar een meerderheid in de Tweede Kamer. De Europese Commissie wil uiterlijk 30 april antwoord op de vraag hoe Nederland het tekort onder de 3% brengt. Een maand geleden schetste ik het vergezicht van een kabinet dat uitgebreid werd met D66 en GroenLinks. Nu lijkt er een hoofdakkoord in zicht met deze partijen en de ChristenUnie. Een herschikking van het kabinet zonder verkiezingen zit er echter niet meer in.  

Wat er mis is met het kabinet blijkt uit de bodemprocedure die Clean Air Nederland op 30 maart aanspant om het roken in de horeca te stoppen. Vier jaar geleden is een rookvrije horeca ingevoerd, maar in de meeste kroegen wordt gerookt met gedoogsteun van het kabinet. Minister Edith Schippers van Volksgezondheid wordt ervan beschuldigd in de zak van de rooklobby te zitten. Haar geschipper is dom en symbolisch.

Door herschikking kunnen zowel de bewindslieden met een rechts profiel als de slecht functionerende vervangen worden. Dat kan zonder verkiezingen. Ook de VS, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk kennen de tussentijdse ‘reshuffle’. Verschil is dat de basis wordt verbreed met nieuwe partijen. Het opstappen van Hero Brinkman uit de PVV biedt die kans. Het maakt een gedoogconstructie door het centrum mogelijk. Een rechts-centrum-links kabinet van VVD, CDA, D66, GroenLinks met gedoogsteun van de PvdD en Groep Brinkman.

Voor GroenLinks kan Femke Halsema Ivo Opstelten als Minister van Veiligheid en Justitie opvolgen. Alexander Rinnooy Kan (D66) kan naar Economische Zaken als opvolger van Maxime Verhagen. Boris van der Ham (D66) vervangt staatssecretaris Halbe Zijlstra (Onderwijs) en Bruno Braakhuis (GroenLinks) Henk Bleker op Economische Zaken. Fred Teeven wordt op Justitie opgevolgd door Gerard Schouw (D66). En Ben Knapen volgt z’n eigen minister Rosenthal van Buitenlandse Zaken op en krijgt Mariko Peters (GL) onder zich. Minister Hillen van Defensie kan door een partijgenoot opgevolgd worden evenals minister Schippers van Volksgezondheid.

Haalbaarheid is afhankelijk van enkele aspecten. Zoals de vraag of binnen GroenLinks de realisten het winnen van de fundamentalisten die willen samenwerken met PvdA en SP. Ook is van belang hoe de partijbaronnen van de VVD deze koerswijziging naar het centrum inschatten. Maar de winst is groot. Het VVD-CDA-kabinet kan verder, de invloed van de PVV wordt teruggebracht en er kan gewerkt gaan worden aan de hervorming van woningmarkt, arbeidsmarkt en zorg. Het centrum neemt de macht terug. En kan weer in de spiegel kijken.

Foto: Kabinet Rutte op 14 oktober 2010.

Advertentie

Interreligieusiteit met Fethullah Gülen

In Nederland is de Gülenbeweging actief. Het wordt al jarenlang beschuldigd van islamisering zonder daar duidelijk over te zijn. Onder de jas van wereldburgerschap, interculturaliteit en interreligieusiteit wordt dat verborgen. Het is volgen critici een controversiële, streng-islamitische beweging die mannen boven vrouwen stelt en homoseksualiteit verwerpt. Het Rotterdamse gemeenteraadslid Anita Fähmel (Leefbaar Rotterdam) concludeert begin 2009 in een rapport dat de Gülenbeweging islamitisch-fundamentalistisch is.

Eind december 2010 neemt minister van Binnenlandse Zaken Piet Hein Donner het in een overleg op voor de beweging in aanvallen van SP en PVV. De Fethullah Gülen-organisatie presenteert het trots op haar site. De Turks-Nederlandse SP’er Sadet Karabulat probeert vanuit haar seculiere wortels al jaren om de overheidssubsidie voor deze crypto-islamitische beweging terug te draaien. Ze komt niet langs de coalitie van christenen en gedogende seculieren.

Elise Steilberg betoogt in de VK van 31 december 2010 dat de Gülenbeweging in Nederland de vrijheid van godsdienst misbruikt: De grootste bron van zorg vormden steeds de zeer gesloten mono-ethische schoolinternaten, die onder geen enkel overheidstoezicht vallen en dat Minister Donner het geheel in orde vindt dat een instelling die zich naar buiten als seculier voordoet, in haar kern diep religieus is.

Steilberg heeft kritiek op het rapport Van Bruinessen dat in opdracht van de vorige minister van Integratie Van der Laan werd gemaakt. Moslim en islamwetenschapper Martin van Bruinessen zegt in een rapport namelijk dat het allemaal wel meevalt met de beschuldigingen en dat het onrecht aangepakt is. Van Bruinessen stelt alleen dat de Gülenbeweging hier en hier meer openheid moet bieden.

Toch lijkt er meer aan de hand dan de sussende houding van Van Bruinessen suggereert. FNV-voorzitter Agnes Jongerius stapte twee maanden geleden uit het comité van aanbeveling van de Witte Tulp, een aan de Gülenbeweging gelieerd huiswerkinstituut dat Nederlandse overheidssubsidie ontvangt. SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan overweegt hetzelfde.

Het waren opnieuw de religiekritische SP en PVV die vragen stelden bij de overheidssubsidie aan de Witte Tulp. De rest van de politiek zwijgt en stemt toe, onmachtig om een goede afweging te maken tussen godsdienstvrijheid, openheid en een fundamentalistische beweging die onder het mom van integratie onvrijheid en apartheid introduceert.

De gevestigde politiek beseft onvoldoende dat onze godsdienstvrijheid niet door religiekritiek, maar door de Gülenbeweging bedreigd wordt. Minister Donner is vanuit zijn christelijke overtuiging bevreesd om een in de kern religieuze beweging aan te pakken door nadere voorwaarden te stellen en duikt nietsdoend weg achter valse rechtsstatelijkheid. Het wachten is op het vervolg. Wie voegt zich bij de kritiek van SP en PVV?

Foto: Fethullah Gülen

Terugblik op een optimaal pragmatisch kabinet

In de aanloop naar de verkiezingen voor de Tweede Kamer waarschuwde Frits Bolkestein in mei 2010 voor Job Cohen in een VK-opinieartikel. Volgens Bolkestein ‘verwende Cohen ten onrechte zijn moslims’. De kritiek is gerechtvaardigd, maar ook overbodig. Het gaat om de economie. Een terugblik op de voorspellingen.

I. Cohen was een onvaste premier geworden. Die verwachting was de reden dat ik met chagrijn en ellende in het hart VVD stemde. Bolkestein staat aan de zijlijn, maar Cohen vindt zichzelf nog steeds terug in de actuele politiek. Tamelijk verloren. Ze spelen dubbelrollen. Want in de jaren ’90 (vdve) beten ze niet door terwijl ze nu een beeld van bekwaam handelen trachten op te roepen.

Het gaat om economie, niet om integratie. Bolkestein en Cohen hebben niets gedaan om de uitwassen van het kapitalisme te dempen, laat staan de controle erop te versterken. Met hun medewerking is de inrichting van de maatschappij verhard en ontspoord in rationalisaties. Hun gepraat over islam en moslims was niet onwaar, maar irrelevant. Ze misten de hoofdzaak. Uit onkunde of moedwil.

Nederland had geen behoefte aan een rechts kabinet, maar aan een goed kabinet dat problemen aanpakte, moderniseerde en over de eigen schaduw heenstapte. Een centrum-rechts kabinet is er gekomen. Het was beter geweest als GroenLinks en D66 de plaats van de PVV hadden ingenomen. Mede doordat deze partijen aan de PvdA kleefden is het niet gebeurd.

Duidelijk is dat PvdA en Cohen door de fundamenteel foute interpretatie van de economie geen inbreng aan een goed kabinet hadden kunnen geven. ECB-president Jean-Claude Trichet zei in mei 2010 in een interview met het Duitse Handelsblatt dat bezuinigingen niet de economie kapotmaken, maar dat uitblijven van juiste fiscale en budgettaire maatregelen dat doen. Cohen miste dit aspect en plaatste zich buiten een kabinet. Niet door Uruzgan of integratie. Hij sleepte GroenLinks en in mindere mate D66 mee.

Wat moet een goed kabinet doen? Het dringt de invloed van banken terug zodat ze nationale staten niet meer in gevaar kunnen brengen. Het vergroot vrijheden van de burger en dringt de macht van de staat terug in het surveilleren, controleren en corrigeren van burgers. Het voert een gezonde fiscale en budgettaire politiek en handhaaft zo de geloofwaardigheid van de Nederlandse economie. Het combineert compassie voor de zwakkeren met werkzaamheid en zelfstandigheid van anderen. Het stopt tijdelijk de instroom van kansarmen zonder nationalistisch en xenofoob te worden. Het handelt doelmatig, treedt trefzeker op, geeft prioriteit aan het oplossen van problemen en zet het algemeen belang van Nederland voorop. Naar schatting wordt door Rutte 25% van deze minimumeisen gevolgd.

II. Welke partijen konden een goed kabinet schragen? In een coalitiesysteem gaat het om een coalitie die een meerderheid vormt in de Tweede Kamer. In pragmatiek kunnen uiteenlopende partijen elkaar treffen. Zodat aanpakken en oplossen van problemen de gemeenschappelijk noemer wordt. Ideologie wordt ondergeschikt. Motorblok VVD-CDA was vanaf voorjaar 2010 duidelijk. Vraag was wie er aan mocht schuiven.

De rol van de VVD was leidend. Het lag op koers voor een goed kabinet, maar wist ideologische afwijkingen niet achter zich te laten. Zoals de hypotheekrenteaftrek. De VVD kent op dit moment automatische reflexen die naar het verleden verwijzen. Het is een schaduw van een vrijzinnig liberale partij geworden.

Het CDA dat christelijke scherpslijperij achter zich kan laten is een pragmatische partij die alle kanten op kan buigen. De CU wordt bepaald door christelijke ideologie om met overtuiging pragmatische politiek te kunnen voeren. De CU kan nooit over de eigen schaduw heenstappen omdat het aan de bijbel haar bestaansrecht ontleent. De SGP is bestuurlijk zuiver en lijkt daardoor pragmatisch, maar streeft naar een theocratie. Het tegenovergestelde van pragmatiek.

De PvdA en Cohen hadden zelfs een half jaar later nog steeds een verkeerde opvatting over de rol van de economie, overheidsfinanciën en bezuinigingen. Erger is dat de PvdA onduidelijk in haar beweegredenen blijft. SP en GroenLinks zijn rechtlijniger. Maar dat maakte deze partijen nog niet geschikt voor regeringsdeelname. Van deze drie partijen had GroenLinks toch als enige in staat moeten worden geacht om door de pragmatische en open opstelling van Femke Halsema over de eigen schaduw heen te stappen. Dat lukte niet omdat zij onvoldoende afstand nam tot de PvdA.

D66 is in de kern een pragmatische partij die in verkeerd vaarwater is terechtgekomen. Koerswijziging lijkt mogelijk. Dan moet de macht verschuiven. Pragmatici als Alexander Rinnooy Kan of Hans Wijers zouden gemeenschappelijke grond met de VVD kunnen vinden. Onder meer in het vergroten van burgerrechten, het verkleinen van het belang van de staat en het moderniseren richting kenniseconomie. Jammergenoeg blijft Pechtold zijn partij gijzelen.

Resteert de PVV. Een partij die zich ideologisch profileert en onderscheidt van pragmatische partijen. Vraag is echter hoe dik dit ideologische vernis is. Omdat het eerder een instrument van politieke marketing is dan een kernwaarde kon de PVV buigen in de onderhandelingen met VVD en CDA. De PVV blijft een twijfelgeval, mede omdat het als organisatie zwak is. Affaires rond kamerleden wijzen daarop.

Conclusie is dat voor een goed kabinet een coalitie VVD-CDA-PVV realistisch was, maar een coalitie van VVD-CDA-D66-GroenLinks optimaal. Een onwaarschijnlijk scenario. Immers de combinatie van de meest vrijzinnige partijen die mogelijk was. Bovenal waren het de enige partijen die pragmatisme boven ideologie hadden kunnen stellen en in staat waren geweest om samen te opereren. Het is er niet van gekomen.

Foto: Marcel van Eeden, 5 september 2006 [1854] tekening; credits Marcel van Eeden