Franse onderzoeksjournalistiek naar de invloed van het Kremlin op het Front National

Waarom is er toenadering tussen het Franse Front National van Marine Le Pen en het Kremlin? Waaruit bestaat die relatie precies? Onderzoeksjournalist Raphaël Tresanini zocht het uit voor het Franse Canal+ dat werd uitgezonden op 2 november 2015. Het spektakel in vorm moet de inhoud maskeren die echter interessant genoeg blijft als achtergrondinformatie. Het is het genre van auto’s met gierende remmen, draaiende camera die mensen achtervolgt, name dropping, schimmige beelden en spannende muziek. Is het Front National door de financiële afhankelijkheid definitief onder invloed gekomen van het Kremlin? In elk geval proberen de Russen en de Franse rechts-nationalisten hun relatie te verbergen en zijn ze er niet open over. Alleen Jean-Marie Le Pen is bereid tot een interview. Hij ziet president Vladimir Putin als een kans op vrede voor de wereld.

Frankrijk dat een altijd ambivalente houding tegenover de VS heeft -politiek en cultureel- is het grootste land in Europa dat ontvankelijk is voor Russische avances. Hoewel het niet altijd duidelijk is of dat gemeend is of een strategische zet is om de binnenlandse opponenten de pas af te snijden. Maar zo beïnvloedt de opstelling van het Front National ook de toenadering van president Hollande of ex-president Sarkozy tot Putin. Dat het Kremlin de EU wil destabiliseren door extreem-rechtse en in mindere mate extreem-linkse Europese politieke partijen te steunen is de afgelopen twee jaar in onderzoeken en journalistieke artikelen vastgelegd. Zie hier.

Frankrijk dat net als de Russische Federatie terugverlangt naar een roemrijk -en voorgoed voorbij- verleden en in een morele crisis verkeert door die onduidelijke identiteit is in de EU de zwakste schakel en vormt het grootste risico voor een eensgezinde opstelling tegenover de politiek van het Kremlin. Onder meer noodzakelijk vanwege de annexatie van de Krim in maart 2014 en de Russische steun en initiatieven voor de oorlog in Oost-Oekraïne die de Europese veiligheidspolitiek de afgelopen twee jaar in gevaar heeft gebracht.

De conclusie dat Alexander Doegin die tijdens een gesprek met de assistent van Jean-Marie Le Pen in de lobby van een Moskous hotel wordt gefilmd een naaste (un proche) van Putin is valt te betwijfelen. Daartoe is de rechts-nationalistische Dugin te ver van de hoofdstroom van de Russische politiek afgedwaald. Hoe radicaal-nationalistisch deze sinds 2012 ook geworden is. Doegin, Konstantin Malofeev en Jean-Marie Le Pen zijn outsiders in hun omgeving van wie het de vraag is wie ze vertegenwoordigen. Vraag is dan ook of  Raphaël Tresanini wel het hoofdspoor volgt en zich niet te veel verdiept in de bijfiguren, en geen direct bewijs voor de band tussen het Front National en het Kremlin levert. Als inleiding in het onderwerp voldoet de reportage wel.

Deelname Defne Ayas (Witte de With) aan Biënnale Moskou ongewenst

De 6e Biënnale van Moskou is een project dat georganiseerd en ondersteund wordt door het Ministerie van Cultuur van de Russische Federatie. Het vindt van 22 september tot 1 oktober 2015 plaats. Defne Ayas, directeur van Witte de With is samen met Bart De Baere aangesteld als curator van de 6e Biënnale van Moskou.

Aldus een bericht van de RRKC. Wat is hier aan de hand? Werkt Defne Ayas mee aan de her-Sovjetisering van de Russische Federatie die onder impuls van president Putin in gang is gezet? De term Euro-Aziatische (of: Euraziatische) traditie is beladen en wordt door de rechts-extremistische Russische nationalist Aleksandr Doegin gepromoot zoals Raymond van den Boogaard in een boekbespreking uitlegt. Wat hebben Westerse kunstenaars of directeuren van kunstinstellingen op dit moment in Moskou te zoeken behalve het legitimeren van het Putin-regime? Denken ze bewegingsvrijheid te hebben om de constructieve krachten te bundelen?

Had Kasper König in maart 2014 met hoop op beter nog argumenten om de Manifesta 10 in St. Petersburg te verdedigen ondanks het feit dat hem toen naïviteit verweten werd, door de in de Russische Federatie verdere verslechtering van de mensenrechten, aantasting van de democratie en de rechtsstaat, de illegale inlijving en gelijkschakeling van de Krim, de voortwoekerende Russisch-Oekraïense oorlog, de moord op Boris Nemtsov en de propaganda in de Russische media heeft Defne Ayas ruim een jaar later die argumenten niet meer. Zij is zich er goed van bewust waar ze instapt. Het politieke klimaat is inmiddels zo verslechterd dat geen criticus meer kan volhouden dat het meedoet om de boel van binnenuit te veranderen. Defne Ayas is een meeloper (fellow-traveller) die zich bereidwillig voor het karretje laat spannen van een regime dat de kunst muilkorft.

Of directeur Ayas en het bestuur van Witte de With met voorzitter Kees Weeda, penningmeester Patrick van Mil, Nicoline van Harskamp, Jeroen Princen, Karel Schampers, Nathalie de Vries en Katarina Zdjelar naïviteit, hardleersheid of bewuste politieke stellingname pro-Kremlin verweten kan worden is de vraag. Verontrustend is dat het bericht van de RRKC de Griekse ex-minister Yanis Varoufakis een denker en geen politicus en parlementslid noemt. Met anderen zou hij naar vragen zoeken over de fundamenten voor een beter leven en wie wij zijn (mens, stad, natie, imperium etc.). Dat klinkt humanistisch en braaf. Gaat het de Stalinisten en neo-marxisten werkelijk om dit soort overwegingen? Het bestuur van Witte de With moet zich nog maar eens goed achter de oren krabben of het gewenst is dat Defne Ayas meewerkt aan de 6e Biënnale van Moskou.

Zie hier voor andere posting over de politieke stellingname van Witte de With.

Foto: Schermafbeelding van bericht ‘Witte de With Directeur Defne Ayas co-curator van de 6e Biënnale van Moskou’ op RRKC.

SP stemt in EU-parlement met PVV tegen Rusland-politiek van EU

Wat hebben het Front National, Jobbik, Die Linke, de Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo, Lega Nord, UKIP, FPÖ, Gouden Dageraad, Podemos, PVV en SP gemeen? Ze stemden in het Europarlement op 10 juni 2015 tegen de aangenomen resolutie over ‘de stand van zaken in de betrekkingen tussen de EU en Rusland’.

Anton Shekhovtov analyseert op zijn blog en noemt de resolutie krachtig. Het veroordeelt ‘de illegale annexatie van de Krim en het Russische oorlog tegen Oekraïne, evenals de betrokkenheid van Rusland bij bevroren conflicten in Transnistrië, Zuid-Ossetië, Abchazië en Nagorno-Karabach’. Een herhaling van VN-resolutie 68/262. Rusland heeft allerlei verdragen geschonden waartoe het zich verplicht had en een loopje genomen met het internationaal recht. Daarom kan de EU Rusland niet langer als een strategische partner beschouwen omdat wederzijds vertrouwen ontbreekt evenals de eerbiediging van het internationaal recht.

De resolutie van het Europarlement verwijst naar zichzelf (lid 13): ‘is ten zeerste bezorgd over de door het Russische bestuur gedulde, steeds intensiever wordende contacten en samenwerking tussen Europese populistische, fascistische en extreemrechtse partijen en nationalistische krachten in Rusland; erkent dat dit een gevaar vormt voor de democratische waarden en de rechtsstaat in de EU; verzoekt de EU-instellingen en de lidstaten in dit verband tegen deze dreigende vorming van een “nationalistische internationale” op te treden’ en (lid 14): ‘is ernstig bezorgd over de steun en financiering die Rusland biedt aan radicale en extremistische partijen in de EU-lidstaten;’. Het Kremlin koopt extreem-rechtse en -linkse partijen die tot wederdienst bereid zijn, zoals bij het Krim-‘referendum’ in maart 2014 als ‘internationale waarnemers‘.

Wat bezielt de SP dat de mond zo vol heeft over ‘Europese waarden’ en de menselijke maat om samen met neo-fascistische en rechts-extremistische partijen tegen deze resolutie te stemmen? Waarom wil de SP met Jobbik, Front National, de Gouden Dageraad en de PVV geassocieerd worden? Begrijpelijk is dat de SP vanuit de eigen marxistische achtergrond inschat dat wat het ziet als Amerikaans imperialisme een gevaar voor de Europese veiligheid vormt. Maar zoals Gerolf Annemans van het Vlaams Belang had het zich bij deze resolutie van stemming kunnen onthouden. Nu laadt de SP de verdenking op zich dat het de afkeuring van de NAVO en de VS belangrijker vindt dan de veroordeling door Rusland van het internationaal recht, de persvrijheid en de mensenrechten door Putin. Waarom gedraagt de SP zich als het over Rusland gaat als een nuttige idioot?

Foto 1: Schermafbeelding van blog Anton Shekhovtov over het stemgedrag van SP en PVV die op 10 juni 2015 in het Europarlement tegen de resolutie over ‘de stand van zaken in de betrekkingen tussen de EU en Rusland’ stemden.

Foto 2: Eigen tweet in antwoord op tweet van Europarlementariër Dennis de Jong (SP). Als vraag heb ik dhr. De Jong deze posting doorgestuurd. 

Familieruzie in het Front National. Gevoelskwestie met verliezers

Het is de vraag of de conclusie klopt dat Marine Le Pen wint bij de schorsing uit het Front National van haar vader Jean-Marie Le Pen. Medeoprichter van de partij en nog steeds populair bij hardliners, vooral in Zuid-Frankrijk. Marine kan dan wel haar tanden laten zien, maar als ze straks minder troepen aanvoert is dat verlies. Toch moest ze electoraal optreden om haar kansen op het presidentschap te behouden. Daartoe moet ze immers de kiezers in het centrum aanspreken. Ze kon niet wegkijken voor de uitspraken van haar vader die de Holocaust een detail van de geschiedenis noemt, en dat als provocatie maar bleef herhalen. Mogelijk heeft Marine zich verrekend omdat haar vader zich strijdbaar opstelt en het uitschreeuwt dat hij het gedachtegoed van het FN representeert. De vader zaait twijfel die ten koste van de geloofwaardigheid van de dochter gaat.

Voor democraten is de afrekening van dochter met vader -en omgekeerd- een goede zaak. Het FN richt zich uit opportunisme tot Rusland dat waarden vertegenwoordigt die niet in lijn zijn met het Frans nationalisme. Het Kremlin heeft met een lening van 40 miljoen euro de stem van het FN gekocht. Daarom praat Marine Le Pen president Putin naar de mond. Het zijn vooral recht-nationalisten als Marine Le Pen, de Britse UKIP-leider Nigel Farage of de Hongaarse regeringsleider Viktor Orban die de politiek van Putin verdedigen. Vooral waar het gaat om het herdefiniëren van Europese waarden. Weg van de vermeende decadentie en op naar hogere morele waarden. Die de Europese democraten niet zouden bezitten, maar de Russen of de Europese rechts-nationalisten wel. En weg uit de euro, hoewel het beleid van het FN ook daarover minder radicaal wordt.

Hoe die trits nationalisme, religie en traditionele familiewaarden binnen rechts-radicale partijen werkt werd vandaag zichtbaar in de ruzie tussen Marine en Jean-Marie Le Pen. Dit is geen nieuwe ontwikkeling, maar de bevestiging van tegenstrijdigheden die al lange tijd binnen Europese rechts-nationalistische partijen bestaan. Ze proberen om electorale redenen tegenstrijdigheden met elkaar te verbinden door telkens per beleidsterrein een boeman op te roepen. Maar als de boeman in eigen gelederen huist wordt dat onhoudbaar. Dan dreigt het kaartenhuis in elkaar te storten omdat blijkt dat het programma niet is gebouwd op samenhangende inhoud en een toekomstvisie, maar op gevoel. Juist het beroep op gevoel wordt door de familievete ondermijnd.

Steun Kremlin aan Europese extremistische partijen geeft kans op aanpak partijfinanciering

De pro-Oekraïense nieuwszender Ukraine Today laat de kans niet liggen om te wijzen op Europese partijen die door de Russische Federatie worden gefinancierd. Zo werd afgelopen week bekend dat de Russische bank First Czech-Russian Bank het Franse Front National vorig jaar een lening van 40 miljoen euro heeft gegeven. Pikant is de steun van deze partij aan Rusland die tegen de buitenlandpolitiek van de EU in gaat om dit land twee Mistral-helicopterschepen te leveren. Inzetbaar in de Zwarte Zee. Vraag is hoe aanvaardbaar het is dat buitenlandse overheden politieke partijen financieeel ondersteunen zonder daar openheid over te geven.

Vanwege de politieke gevoeligheden dient dit opgepakt te worden op het allerhoogste niveau. Want het is ongewenst en onaanvaardbaar dat van buiten de EU politieke partijen worden ondersteund met als doel verzwakking van de EU. Een onderzoek dat wordt gecoördineerd door EU-voorzitter Jean-Claude Juncker, zijn rechterhand Frans Timmermans en buitenlandcoördinator Federica Mogherini dat de financiering van alle Europese politieke partijen inventariseert is gewenst. Nietsdoen is geen optie, maar grenst aan naïviteit.

Instituties dienen zichzelf te beschermen. De Russische inmenging geeft de EU-commissie de argumenten die tot nu toe ontbraken om de financiering door landen of bedrijven van Europese partijen in kaart te brengen en aan banden te leggen. De aanpak wordt er niet sterker op als alleen naar Rusland wordt gekeken. Westerse wapenfabricanten die met geld Europese politici kopen -zoals bij de JSF- zadelen landen niet alleen op met onnodige producten die ook nog eens te duur zijn, maar beschadigen de democratie. En het vertrouwen erin.

Over de inmenging door Rusland in de interne besluitvorming van de EU bestaat veel misnoegen. De aanpak van partijfinanciering is daarom een eenmalige kans die dankzij president Putin toevallig langskomt. Beperking van en transparantie over de financiering van Europese politieke partijen verdient apart beleid.

Ruslandpolitiek van PVV is raadselachtige uitzondering in EU

Uit een tweede bericht van het Franse Mediapart blijkt dat het Front National niet een lening van 9 miljoen euro van een Russische bank heeft gekregen, maar een lening van 40 miljoen euro. Genoeg voor de partij om de campagnestrijd in 2017 met de andere grote partijen met vertrouwen tegemoet te zien.

Euobserver zet de relatie van het FN en andere extremistische partijen met het Kremlin op een rijtje: ‘The National Front revelations come amid multiplying reports of Kremlin ties to anti-EU far-right parties. German tabloid Bild on Monday cited German intelligence sources as saying Russian intelligence services are financing the eurosceptic AfD party. (..) The left-wing SPO party in Austria has also accused the far-right FPO of receiving Russian money. AfD and FPO denied the claims. But their Kremlin links were on display this week in meetings in Berlin and Moscow.’

In het rijtje van rechts-extremistische (Forza Italia, Lega Nord, Vlaams Belang, Fidesz, Jobbik, FPO, AfD, FN) en links-extremistische partijen Die Linke and Griekenlands KKE die onder invloed van het Kremlin staan wordt de PVV niet genoemd. Logisch omdat de partij voor de fondsenwerving vooral van neo-conservatieve kringen in de VS, VK en Israel afhankelijk is. Dat bijt met het Rusland van Putin. Geert Wilders riep eind april 2014 voor Russia Today de EU en Rusland op zich niet in Oekraïne te mengen. Genuanceerder en minder eenduidig dan de opstelling van de hierboven genoemde partijen, maar Wilders legt wel de eerste fout bij de EU.

Opmerkelijk is dat er op de site van de PVV weinig berichten over Rusland staan, die na maart 2014 stilvallen. Op berichten over de MH17 na. Dat zwijgen is opmerkelijk. Buitenlandwoordvoerder Raymond van Roon geeft in een overleg met de minister van Buitenlandse Zaken van 12 maart 2014 zoveel gemengde signalen dat het nauwelijks te volgen is of de PVV zich laat leiden door euroscepticisme, aanhankelijkheid aan de VS, angst voor economische sancties of een soort realisme à la Henry Kissinger dat Realpolitik en pragmatisme voor internationaal recht en principes stelt. De Ruslandpolitiek van de PVV is uniek omdat de partij als enige belangrijke Europese rechts-extremistische partij zich aan de invloed van het Kremlin lijkt te onttrekken.

Foto: ‘Dutch MP Geert Wilders (PVV) and French MP Marine Le Pen (FN)’, november 2013.

Russische bank leent Front National 9 miljoen euro. Billijke deal?

Update 4 april 2015: Met verwijzing naar de onderzoekssite Mediapart zegt Le Monde dat door Russische hackers (‘Anonymous International’) achterhaalde teksten uit 2011-2014 aantonen dat er contacten waren tussen het Kremlin (‘Timur Prokopenko’) en Front National-intermediair (‘Kostya’) over de opstelling van Marine Le Pen over de Krim. In ruil voor haar welwillende opstelling zou Le Pen in september 2014 een lening van 9 miljoen euro van een Russische bank hebben gekregen. Le Pen pleit ervoor dat Frankrijk de annexatie door Rusland van de Krim erkent. In de electorale strijd is deze lening en de welwillende opstelling jegens Rusland een onderwerp waarop de andere partijen het Front National kunnen aanvallen. Zie ook Newsweek. 

Het is niet verrassend dat het Franse rechts-nationalistische Front National van Marine Le Pen in september 2013 een lening van 9 miljoen heeft gekregen van de kleine in Moskou gevestigde First Czech-Russian Bank, waarvan al 2 miljoen is uitgekeerd. Onthullend is het wel. De Franse site Mediapart maakte het nieuws op 22 november bekend en het is koren op de molen van de pro-Oekraïense nieuwszender Ukraine Today.

Nationalisme is een kneedbaar product. Evenals partijpolitiek dat in woord doorgaans anders uitpakt dan in daad. Eigenbelang en continuïteit voor doelstelling. Want hoe het kan dat een partij die ‘Front National‘ heet zich richt tot een land dat waarden vertegenwoordigt die op z’n zachtst gezegd niet in lijn zijn met het Franse nationalisme? Marine Le Pen beweert dat ze nergens anders een lening kon krijgen. Maar waarom moet een politieke partij zich kwetsbaar maken door een lening aan te gaan? Waarom doet een partij met 83.000 leden niet aan crowdfunding?  Trouwens, het FN ontving in 2014 ook een staatssubsidie van 5 miljoen euro.

Het belang van de lening van 9 miljoen euro door de Russische bank krijgt reliëf voor wie naar het stemgedrag van Marine Le Pen in het Europarlement kijkt. Op 7 oktober 2014 legde Le Pen er onderstaande verklaring af. Ze meent dat het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne een ernstige schending van het democratische proces is en legt dat procedureel uit. Zo koopt het Kremlin stemmen in Europa. Bij vijanden van de vijanden.

Foto: Marine Le Pen en delegatie wordt ontvangen door Dmitri Rogozin, vice-premier van de Russische Federatie, juni 2013.

Relatie Kremlin met rechts-nationalisten is geladen en gespannen

De steun die president Putin binnen de Russische Federatie krijgt voor zijn Oekraïne-politiek heet groot te zijn, zo’n 85%. Maar zoals altijd is de werkelijkheid complexer dan het op het eerste gezicht lijkt. Naast de overheidspropaganda in de staatsmedia die praktisch geen ander geluid dan het regeringsstandpunt toelaat.

Eerder had ik met Joke Mizée een meningsverschil over de tegenstand die president Putin van binnenuit ondervindt. Zoals van de nationaal-bolsjevist Aleksander Dugin. Zijn Euroaziatisme is de vierde ideologie en een rechtste buitenboordmotor naast het liberalisme, communisme en fascisme waarmee hij niet alleen de rechts-nationalisten in Europa bewerkt, maar ook nationalisten in Rusland. Is dit loyale oppositie of ronduit openlijk verzet? Nog steeds begrijp ik overigens niet hoe verdedigers van de Oekraïne-politiek van Putin geen afstand nemen van een stroming die hecht samenwerkt met Europese rechts-nationalisten als Marine Le Pen.

De Russische Igor Strelkov die tot 14 augustus commandant van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk was en moest opstappen door de dreiging van de Russische overheid dat het haar steun aan de separatisten zou staken als hij z’n post niet verliet is in camouflagekleding te zien op de video die werd opgenomen in het Valaam Klooster op een eiland in het Ladogameer in Karelië bij St. Petersburg. Evenals Aleksandr Dugin met baard. Catherine Fitzpatrick memoreert dat bloggers erop wijzen dat alle hoofdrolspelers van het Novorossiya aanwezig zijn. Een neo-kolonialistisch project van nationaal-bolsjevisten waarvan historici menen dat het fascistische trekken heeft. Dit is historisch revanchisme dat door persoonlijk revanchisme wordt gevoed. Zoals de locatie verduidelijkt speelt de Russisch-orthodoxe kerk een rol in de restauratie van het Russisme.

Dat de belangen van deze politici gelijk oplopen leidt geen twijfel. Met succes appelleert Putin aan hetzelfde nationalisme van de bolsjevisten. Maar er zijn ook verschillen. De echte referentie van president Putin is de restauratie van de Sovjet-Unie -hoewel hij ook terugverwijst naar het historisch Novorossiya– terwijl Dugin en consorten verder teruggaan in de tijd naar een historisch Rusland om dat te restaureren. De reactie hierop van het Oekraïens nationalisme zoals de rechtse partij Svoboda dat verwoordt is een opvallende spiegeling van het Russische rechts-nationalisme. Twee smaken fascisme. Ook vol revanchisme, eigenheid en nationalisme. Vraag is of Putin het aandurft de banden met Dugin en Strelkov door te snijden zoals Hitler dat in 1934 deed met de SA van Ernst Rohm of hij meent genoeg tijd te hebben ze langzaam naar de marge te laten afzakken.

PVV heeft twee soorten verkeerde vrienden die elkaar uitsluiten

De PVV heeft het voordeel van de twijfel verspeeld door toenadering te zoeken tot het Front National. Da’s het gevolg van een sluipend proces van opportunisme en het afvinken van mogelijkheden. Door electoraal denken boven alles te stellen is de PVV op een doodlopende weg beland. Enkele jaren terug speelde de PVV in de Nederlandse politiek een nuttige rol door tegen vastgeroeste structuren te schoppen. Dat scherpte het debat aan over vanzelfsprekendheden waar nooit afdoende over was nagedacht, zoals multiculturalisme, subsidies of nationale identiteit. Maar dat schoppen maakt niks meer los omdat het door de samenleving is opgepakt en afbreken gevolgd dient te worden door opbouwen. In dat laatste voorziet de tegenpartij PVV niet.

Afgelopen weekend ontmoetten in Wenen op uitnodiging van de rechts-extremistische FPÖ rechtspopulisten, rechts-nationalisten en zogenaamde Euroaziatische partijen elkaar op een geheime bijeenkomst. Het Euroaziatisme is een schimmige theorie van de Russische nationaal-bolsjevist Alexander Doegin als vierde ideologie na het liberalisme, communisme en fascisme. Raymond van den Boogaard verklaart deze conservatieve gedachtengang in de boekbespreking van Doegins ‘De Vierde Politieke Ideologie’. Hij zegt: ‘Één ding is overduidelijk: democratische waarden, rechten van de mens en burger en wat dies meer zij, spelen bij Doegin geen enkele rol, dat zijn kennelijk geen waarden die de mens van het vierde kwartier op zijn zijnsweg hoeven bezig te houden.’ Doegin was in Wenen aanwezig, evenals de kleindochter van Jean-Marie Le Pen. De rechtsnationalisten loofden de Russische president Putin die het opneemt tegen de VS. Het volgende treffen staat volgens de Tages-Anzeiger gepland voor januari in vermoedelijk Moskou. De voorgestelde Krim viel af.

Naar verluidt was de PVV in Wenen niet vertegenwoordigd, maar zoekt het wel aansluiting bij vrienden die in Wenen aanwezig waren. Zo wil de PVV in het Europarlement een fractie vormen met het Front National en de FPÖ die in Wenen een hoofdrol speelden. Het kleine PVV moet dan gedwongen meegaan met de meerderheid. Opmerkelijk is dat deze merkwaardige cocktail van links en rechts die voorbijgaat aan de vaste waarden van gevestigde ideologieën zowel typisch is voor de PVV als voor deze vierde ideologie van nationaalbolsjevisme, anti-Amerikanisme, Euroscepticisme, antisemitisme en anti-liberalisme. Als een politieke fruitmand vol ongerijmdheden waar zelfs de beste politieke kok geen evenwichtig programma meer van kan koken.

Het is niet nodig om de partij van Wilders te bestrijden omdat Wilders dat zelf als geen ander kan. Wilders praat Putin minder naar de mond dan Marine Le Pen, Nigel Farage of de andere Europese rechts-nationalisten. Maar het geeft zeer te denken dat Wilders vanuit electoraal opportunisme in het vaarwater van deze verkeerde vrienden terecht is gekomen. Vaak is de kritiek op Wilders zijn samenwerking met een Amerikaanse lobby van islamcritici als Pamela Geller of Daniel Pipes. Maar da’s kritiek die volgt uit een vorige verschijningsvorm van Geert Wilders. Hoe hij programmatisch directe Amerikaanse vrienden kan verbinden met indirecte Russische vrienden is een raadsel. Want ze staan haaks op elkaar wat Amerikanisme, steun voor Israël/antisemitisme of het liberalisme betreft. Als Wilders geen afstand neemt van de ene of de andere vriend dan verdwijnt de PVV vanzelf in het spagaat van onsamenhangendheid, ongeloofwaardigheid, tegenstrijdigheid en interne spanning.

Foto: Alexander Doegin (met baard) bezoekt Roemenië, november 2013.