Vrijzinnige Van der Ham voorzitter Humanistisch Verbond

Boris van der Ham is de nieuwe voorzitter van het Humanistisch Verbond. In september moest de D66-er de kamer verlaten en werd opgevolgd door Vera Bergkamp. Van der Ham gaat de strijd met de onverschilligheid aan, als ‘misschien wel de grootste vijand van de Nederlandse vrijheid en het verkeerde voorbeeld‘.

Hij is de juiste persoon om het humanisme zelfbewustzijn bij te brengen en weg te voeren van pseudo-religie: ‘Het humanisme is in potentie de grootste levensbeschouwelijke stroming van Nederland, en verbindt onder meer atheïsten, agnosten en vrijzinnigen.’ Hij verzette zich als christenen of moslims hun waarden aan anderen wilden opleggen, zoals bij medisch-ethische kwesties, weigerambtenaren en homodiscriminatie in het bijzonder onderwijs. En: ‘Er is een groeiende behoefte aan seculiere vormen van levensbeschouwing, nu ruim de helft van Nederland niet meer kerkelijk is. Dat geldt zeker voor persoonlijke levensvragen‘, zo zei hij.

Als volbloed politicus van sociaal-liberale snit lijkt Van der Ham in zijn uitingen teleurgesteld in de kracht van de vrijzinnige politiek die zich telkens de kaas van het brood laat eten door de grotere politieke stromingen waarvoor vrijzinnigheid of wisselgeld (sociaal-democratie, liberalisme) of vloeken in de kerk is (christen-democratie). Deze koude kermis van de vrijzinnige politiek is iets dat Van der Ham in zijn onbezoldigde functie kan proberen te veranderen. Via de omweg van een maatschappelijke organisatie die ver van de politiek staat. Voorwaarde daartoe is bewustwording en einddoel is de hergroepering van de vrijzinnigen in de politiek. Van der Ham is politicus genoeg om die doelstelling vol zelfbewustzijn in het oog te houden.

Foto: Logo Happyman

Aantal goden en de atheïst

Atheïsten zitten er niet op te wachten om door gelovigen in de positie van niet-gelovige te worden geplaatst. Terwijl een atheïst niet in goden gelooft. Meer is het niet. Veel gelovigen kunnen de wereld niet anders dan in relatie tot hun God of goden zien. Ongevraagd plaatsen gelovigen de andersdenkenden in hun wereld.

Ideaal is dat ieder het juiste aantal goden kiest. Dat verschilt per individu. Dat kunnen er nul, een of meer zijn. Voor sommigen is zelfs dat niet zeker. Het kunnen goden met een jurk, baard, moederinstinct of zonder vast profiel zijn. Elke keuze is verdedigbaar. Geen enkele inschatting gaat boven een andere. Da’s mensenwerk. Een ander de eigen wil opleggen is ongewenst omdat het voorbijgaat aan de zelfbeschikking van het individu.

Het marsmannetje, de atheïst en de agnost

Als ik niet uit het raam kijk weet ik niet zeker of er marsmannetjes voor de deur staan. Toch meen ik zeker te weten dat er geen marsmannetjes voor de deur staan. Weet ik het zeker? Altijd bestaat de mogelijkheid dat er marsmannetjes voor mijn deur staan als ik niet kijk. Als ik het zeker weet, kan ik dan concluderen dat er geen marsmannetjes voor mijn deur staan? Kinderen weten ’s nachts de boeman onder bed. Ook als-ie er niet is.

Iedereen wenst zekerheid. Ik kan niet bewijzen dat Peter Pan niet boven mijn dak vliegt. Of Jules Verne onder mijn kelder boort. Zo kan ik evenmin bewijzen dat er geen god is. Of Wodan. Of een Chinese draak. Maar ik zoek zekerheid om niet alles aan te hoeven nemen. Mensen sluiten dat uit wat ze onwaarschijnlijk achten.

Grenzen trekt iedereen anders. Een atheïst neemt aan dat er geen marsmannetjes voor zijn deur staan. Een agnost twijfelt of er marsmannetjes voor de deur staan, maar acht het niet onmogelijk. Een gelovige wil weten hoe de marsmannetjes staan, wat hun kleur is, wat ze zeggen en wat voor petjes en kleren ze dragen.

Is een atheïst iemand die weet dat er geen god is en daarom moet kunnen verklaren hoe het universum is ontstaan? De verklaring ervan ligt buiten het universum. Is een atheïst iemand die de verklaring voor het ontstaan van het universum buiten het universum zoekt? Noemt men iemand die niet in god gelooft en de verklaring voor het ontstaan van het universum buiten het universum zoekt een atheïst?

Pleit het ontstaan van het universum tegen de positie van de atheïst en voor die van de agnost? Een atheïst meent iets zeker te weten wat onbewijsbaar is. Een agnost is bescheidener. Als agnosten aangevallen worden door atheïsten voeren ze aan dat deze net zo dogmatisch zijn als gelovigen. Als ze aangevallen worden door gelovigen dan vragen ze op welke kennisbronnen deze vertrouwen. Agnosten zijn in het midden verankerd.

Is een agnost iemand die niet kan bewijzen of er een god bestaat? Of is een agnost iemand die zich er niet druk om maakt of er wel of niet een god bestaat? Is een agnost iemand die niet kan bewijzen hoe zowel universum als god zijn ontstaan? De agnost leunt achterover, kijkt naar links en naar rechts, en steekt nooit over. Onderzoek laten agnosten maar even rusten. Het zijn intellectuele bangerikken met een vangnet.

Foto: Michael Rennie in The Day the Earth Stood Still, 1951