Petitie ‘Stop cartoonwedstrijd over profeet Mohammed door Geert Wilders’ slaat de plank mis, is contra-productief en vraagt te veel

Op 19 augustus besteedde ik in een commentaar aandacht aan de in Pakistan op gang komende en van bovenaf georkestreerde protesten tegen de Muhammad Cartoon Contest waarvan Geert Wilders en de PVV later dit jaar de resultaten in de eigen ruimte van de Tweede Kamer willen presenteren. Tien dagen later zijn de protesten overgewaaid naar Nederland, zoals de petitie ‘Stop cartoonwedstrijd over profeet Mohammed door Geert Wilders’ verduidelijkt. Hiermee stapt de vermoedelijk Pakistaans-Nederlandse petitionaris Sohail Nawaz in het frame van Geert Wilders en ondersteunt hij diens zaak. De petitie is ongelukkig, ongewenst, overbodig, onlogisch en sterk af te raden. Het protest dient zowel de radicale islam als de radicale anti-islam.

Een godsdienst kan andersdenkenden niet haar wil opleggen. Want wat volgens de leerstellingen van een godsdienst voor de gelovigen van die godsdienst een voorwaarde of voorschrift is, is dat per definitie niet voor andersdenkenden. Dus als in dit geval binnen de islam de profeet Mohammed niet mag worden afgebeeld, dan geldt dat verbod alleen voor moslims of degenen die zich ondergeschikt achten aan de leerstellingen van de betreffende godsdienst islam. Maar voor mensen buiten de islam geldt dat verbod niet.

Evenmin worden moslims verboden opgelegd die gelden binnen andere godsdiensten dan de islam. Zoals de lijst met 613 mitswot (geboden) van het jodendom of de 613 geboden en verboden van het Christendom die in de Bijbel worden genoemd. Die gelden respectievelijk voor joden of christenen, maar niet voor moslims.

Religiekritiek is toegestaan omdat een godsdienst niet boven de wet staat. Religiekritiek helpt godsdiensten zichzelf te verklaren, uit de ivoren toren te komen en te verbinden met anderen. Religiekritiek houdt een godsdienst scherp en geeft het lucht. In Nederland is elke godsdienst of levensovertuiging ondergeschikt aan de nationale rechtsstaat. Oproepen tot geweld mag niet, maar beledigen van een godsdienst in algemene zin is toegestaan. Vooral machtige en invloedrijke wereldgodsdiensten als de islam moeten tegen een stootje kunnen. Daarnaast kennen die hun eigen agressie jegens anderen, zodat wie de bal kaatst die bal verwachten kan. Vaak is het zich beledigd voelen van gelovigen individueel bepaald. Dat is een kwestie van interpretatie. Veel beledigingen aan het adres van godsdiensten komen trouwens van concurrerende godsdiensten.

Het doet er niet toe of Wilders’ cartoonwedstrijd is bedoeld om moslims te beledigen. Dat is dan maar zo. Moslims moeten maar leren daar tegen te kunnen en mee om te gaan. De meeste in Nederland verblijvende moslims zijn overigens wijs genoeg om de provocaties van Geert Wilders, de PVV en alt-rechts te negeren.

Wat ‘de moslims’ vinden is interessant, maar ook niet meer dan dat. Als zoals de petitie stelt moslims worden geacht de integriteit en eer van hun profeet te beschermen en hoog te houden, dan hoeft dat niet door een verbod te eisen. En nogmaals, het is niet meer dan een waardevol advies voor gelovigen die zich door de islam laten inspireren. Ze kunnen daarbij niet buiten de rechtsgeldigheid en invloedssfeer van hun godsdienst gaan.

Moslims kunnen ook met humor en wijsheid reageren op Wilders’ provocaties. Door schouderophalen of door een houding die verder gaat dan het uitventen van misnoegen, de slachtofferrol en het zich beledigd voelen. Door zich als volwassen en geïntegreerde burgers van Nederland te gedragen. De miskenning voorbij.

Foto: Schermafbeelding van deel petitie ‘Stop cartoonwedstrijd over profeet Mohammed door Geert Wilders’ op Petities.nl.

Pakistaanse moslimradicalen reageren op Wilders’ Muhammad Cartoon Contest

Blasfemie of godslastering is een merkwaardig fenomeen. Het verbindt voor- en tegenstanders in intolerantie. Gelovigen redeneren volgens de dogmatiek van hun geloof, maar stoppen daar niet mee. Ze proberen hun geloof vervolgens ook anderen op te leggen. Uiteraard opgehitst door hun geestelijke leiders. Daarin gaan ze te ver. Want ze proberen de nationale rechtsstaat opzij te zetten en te vervangen door de wetten van hun godsdienst. Dat is een ongelukkige ontwikkeling omdat daardoor minder dominante godsdiensten en levensovertuigingen of andersdenkenden wettelijk, politiek en maatschappelijk in de verdrukking komen.

Hetzelfde geldt voor tegenstanders van godsdienst die dit aangrijpen om zichzelf mee te profileren. In dit geval ageert Wilders tegen de islam. Immers zijn unieke verkooppunt waarmee hij zich kan onderscheiden. Het onderwerp is een cartoonwedstrijd over Mohammed. De Mohammad Cartoon Contest is een moderne traditie bij radicaal-rechts. En als vervolgens radicale moslims zo’n tekencompetitie weer aangrijpen om te protesteren tolt de onredelijkheid tussen radicale gelovigen en radicale anti-gelovigen nog verder uit het lood.

In Pakistan lopen moslims achter banieren aan waarop wordt geprotesteerd tegen Wilders’ wedstrijd. Maar het kan ook een reprise zijn van een eerder protest jaren eerder. De heethoofdigheid, de verbolgenheid en de strategie blijven hetzelfde. Het gaat om het mobiliseren van mensenmassa’s voor politieke doeleinden. De paradox is dat in Nederland niemand meer serieus reageert op Wilders en aanslaat voor zijn tekencompetitie- ook Nederlandse moslims niet – terwijl Wilders in Pakistan wel serieus genomen wordt. Het lijkt eerder te gaan om het inzetten van volksprotest voor binnenlandse politieke doeleinden, dan dat demonstranten echt menen invloed uit te kunnen oefenen op een wedstrijdje Mohammed tekenen in Den Haag als initiatief van de PVV. De druk op de nieuwe Pakistaanse premier Imran Khan wordt opgevoerd. Via Wilders, Mohammed en Den Haag. Blasfemie is bruikbaar om mensenmassa’s op de been te krijgen en te laten figureren op sociale media.

Foto 1: Tweet, 18 augustus 2018.

Foto 2: Tweet, 18 augustus 2018.

Een bijna-aanslag op Wilders. Gottegot wat schieten we ermee op?

Dit is de cartoon van Bosch Fawstin die de Mohammad Cartoon Contest in Garland, Texas won. De profeet als Satan, niet als mens. Met meer agressie dan humor. Geert Wilders sprak er en was juist een paar minuten weg toen twee aanvallers werden doodgeschoten door de bewaking. Het waren moslims met de verwachting dat ze door Allah als strijders zouden worden geaccepteerd. Hun actie was dus een zelfgekozen zelfmoord. Op haar site en de FB-pagina ‘AFDI American Freedom Defense Initiative’ geeft organisator Pamela Geller nadere bijzonderheden. Minister Koenders heeft Geert Wilders telefonisch gesproken en de ambassade ingeschakeld.

Schieten we iets op met een vitrine van het eigen gelijk? Twee moslims die zich voor hun geloof opofferen, aandacht voor Geert Wilders en Pam Geller, een debat dat ontstaat of media wel of niet bovenstaande cartoon durven plaatsen, een bijeenkomst over de vrijheid van meningsuiting die geassocieerd wordt met intolerantie, het vrije woord dat met geweren wordt verdedigd en aangevallen, een cartoon die agressie met agressie beantwoordt en dat alles eindigend in de zoveelste episode in het debat over religie en de meningsuiting.

Met vermelding van de feiten moeten we in gesprek blijven en afstand nemen van zowel specifieke religies als religiekritiek. Niet ter verwerping ervan, maar omdat het nodig is om breder te kijken. Het gaat immers om meer dan een religieuze of een religieuskritische waarheid. In een pluriforme samenleving met honderden religies en levensovertuigingen worden de inwoners van Nederland enkel gebonden en verplicht door de nationale wet. Uitgangspunten van een religie of een levensovertuiging gelden uitsluitend voor mensen die zich erdoor willen laten inspireren. Anderen hebben dat te respecteren, maar hoeven er niet in mee te gaan.

Vrijheid van meningsuiting staat kwetsen toe. Als uitingen oproepen tot geweld wordt het een andere zaak. Beledigen van religies is in Nederland volgens de wet gewoon toegestaan. De gedachte is dat religies machtige instituten zijn die vanwege hun eigen opstelling die niet altijd even fijngevoelig is tegen een stootje moeten kunnen. Zeker grote religies als de islam of het christendom zijn miljardenbedrijven die niet kinderachtig moeten doen. Zelf vallen ze maar al te vaak op kwetsende wijze andersdenkenden of collega-religies aan.

Foto: Bosch Fawstin, winnaar van de Mohammad Cartoon Contest’s People’s Choice Award van de AFDI American Freedom Defense Initiative.

De ondraaglijke lichtheid van ‘journalist’ Peter R. de Vries

Hoe het niet moet toonde gisteren in reactie op de dodelijke aanslag bij Charlie Hebdo in RTL Boulevard  misdaadjournalist Peter R. de Vries aan. Mediacourant zet het op een rijtje. Er is kritiek gekomen op zijn ongelukkige uitspraken die niet ondubbelzinnig de vrijheid van meningsuiting verdedigen. Onbegrijpelijk voor iemand die zich journalist noemt. Maar De Vries grossiert ook in denkfouten en gebrek aan kennis van zaken.

Hij maakt om te beginnen de denkfout dat een niet-moslim de leerstellingen en verboden van de islam moet volgen. Een tamelijk bizar en onhaalbaar standpunt. Want religies kennen vele verboden, zoals een simpel voorbeeld verduidelijkt. Verschillende religies verbieden het eten van varkensvlees (islam), van rundvlees of van elk vlees of vis (hindoeïsme), maar dat betekent niet dat andersdenkenden deze verboden moeten opvolgen. Zo heeft een niet-moslim geen enkele verplichting om de dogma’s van de islam te volgen.

Daarbij komt dat de interpretatie van De Vries over het verbod om de profeet af te beelden minder absoluut is dan hij meent. Islamist Umar Ryad analyseerde dat begin 2013 naar aanleiding van de Deense spotprenten: ‘Niet alle islamitische stromingen handhaven een strikt verbod op het afbeelden van de profeet’. Verwijzend naar de uitspraak van de Iraanse rechtsgeleerde Taha Jabir al-Alwani over de afbeelding van de profeet op een fries in de VS: ‘Al-Alwani stelt dat elke beschaving zijn eigen middelen heeft voor zelfexpressie. Een islamitische beschaving uit zich door de kracht van het ‘woord’. Westerse beschavingen zijn juist geneigd zich te manifesteren door het tastbare, concrete ‘beeld’. De conclusie legitimeert het cultuurverschil: ‘Het beeld kan worden gezien als symbool voor de positie van de islam als integraal onderdeel van het pluriforme karakter van de Amerikaanse samenleving’. Hetzelfde kan gezegd worden van de West-Europese samenleving.

Wat De Vries precies suggereert met de opmerking over de afbeelding van de profeet is onduidelijk: ‘Op het moment dat je dat toch doet en je beeldt hem zelfs af in compromitterende situaties, zelfs naakt, dan roept dat heftige situaties op’. Is de verwachting van een heftige reactie reden om iets na te laten? De Vries vliegt volledig uit de bocht met de opmerking ‘Het publiceren van dit soort spotprenten ervaren veel mensen die het moslimgeloof aanhangen, óók als een aanslag.’ Alsof het maken van een tekening en het uitvoeren van een aanslag waarbij 12 mensen worden gedood ook maar op enige wijze vergelijkbaar zouden zijn. De Vries laat zich kennen als een pseudo-journalist die zowel de vrijheid van meningsuiting als de islam niet begrijpt.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘Peter R. begrijpt woede om cartoons Charlie Hebdo’ voor Mediacourant.

Leo Copers, Google Art, het Museum en de Dood

Nu eens niet de Tuinman of het Meisje en de Dood, maar het Museum en de Dood. De Belgische kunstenaar Leo Copers construeert het verval in z’n werken. Afgelopen zomer voor de Gentse buitententoonstelling TRACK. Met 111 granieten zerken, een kerkhof van museumnamen in het Citadelpark. Een feest van herkenning zoals op een echt kerkhof. Maar de dood van Copers is van een voorbij tijdperk. In zoverre de dood achterhaald kan zijn en niet zelf achterhaalt. Nu is er Google Art met een selectie van afbeeldingen van museumstukken uit 184 museumcollecties. Die nieuwe dood heet vooruitgang. Maar wij mensen weten beter.

Foto: Het kerkhof van Leo Copers, Gent 2012.

Everybody Draw Mohammed Day leidt tot staatscensuur in Pakistan

Update: Zonder opgaaf van redenen heeft de Pakistaanse overheid na 8 uur de blokkade van Twitter opgeheven.

De Pakistaanse regering blokkeert Twitter omdat het weigerde plaatjes te verwijderen die beledigend voor de islam worden geacht. Alles in het kader van de sinds 2010 wereldwijde cartoonwedstrijd en protestactie op 20 mei ‘Everybody Draw Mohammed Day‘ met plaatjes van de profeet Mohammed. In dit specifieke geval verwees Twitter naar Facebook. Dat vond Pakistan ongewenst. Ook in 2010 zorgde dat in Pakistan voor protest.

Het is een ritueel kat en muis spel dat door de autoriteiten voorspelbaar beantwoord wordt door de sluiting van sociale media. Dit jaar zwichtte Facebook voor de druk van de overheid, maar Twitter hield ook na onderhandelingen de poot stijf en verwijderde haar verwijzingen naar de protestactie niet. Vervolgens sloot het Pakistaanse Ministerie van Informatietechnologie onder het mom van blasfemie Twitter af.

Twitter verklaarde ruim drie maanden gelden dat het censuur per land zou toestaan. Dat kwam het bedrijf in het Westen op veel kritiek te staan omdat het de vrijheid van meningsuiting zou uitverkopen. Google overweegt hetzelfde. Het economisch belangrijke China is een markt waar Twitter en Google graag een voet tussen de deur hebben. Ook als dat concessies vraagt. Voor Twitter lijkt Pakistan een kleinere markt om juist het omgekeerde te doen en de poot stijf te houden tegenover een restrictieve overheid. Zodat de kritiek op Twitter verstomt in de zak van overheden te zitten. Deze Pakistaanse affaire komt Twitter dus niet ongelegen.

Vele moslims achten elke afbeelding van de profeet godlasterlijk. Ook voor andersdenkenden. Om een bekend gezegde te parafraseren: Censorship is in the eye of the beholder. Hier is de actie op Facebook te vinden.

Foto: Everybody Draw Mohammed Day: Mohammed in de stijl van Mondriaan, 2010. Credits: William uit Amersfoort

Ceci n’est pas une religion

I. Wat is het aanstootgevende van een foto van een voorstelling van personen die optreden in de heilige tekst, of de apocriefe literatuur, van een religie? Gemaakt door een kunstenaar die zelf geen aanhanger is van de betreffende religie en de religie als een interessante cultuurverschijning benadert. De Belgische kunstenaar Magritte maakte ooit de afbeelding van een pijp met de tekst Ceci n’est pas une pipe. Dit is geen pijp, maar een afbeelding van een pijp. Een driedimensioneel voorwerp in een tweedimensioneel vlak.

Een plaatje van Jezus, Boeddha, Mohammed of Brahma kan nooit samenvallen met Jezus, Boeddha, Mohammed of Brahma. Het is een afbeelding van een persoon die zelf nooit gefotografeerd is, maar achteraf door een kunstenaar is vormgegeven. Zo is er een afbeelding ontstaan die losgezongen is van de werkelijkheid. Ingepast wordt in de interne logica van die religie. Het is gemaakt voor ons collectieve geheugen, onze verwachtingen, onze behoefte aan kunst, ons godsbeeld en onze behoefte aan religieus gevoel. Of het tegenovergestelde daarvan.

De afbeelding wordt tot icoon. Pas achteraf krijgt het een stempel van echtheid. Het schuift van de buitenkant naar de kern van de godbeleving. De afbeelding blijft echter een produkt dat door mensen is gemaakt en door mensen wordt gewaardeerd. Of juist niet. Zie de Beeldenstorm van 1517 of de verwoesting van de Afghaanse Boeddhabeelden in Bamiyan door de Taliban.

De afbeelding van een religieuze, heilige figuur is dus een weergave door mensen achteraf. Een benadering van hoe die persoon in werkelijkheid in de heilige tekst voorgesteld werd. Je zou kunnen stellen, hoe sterker een godsgeloof, hoe minder de aanhangers van de desbetreffende religie zich af laten leiden door uiterlijkheden. Ofwel, een sterk geloof zit binnenin en is onaantastbaar. Een sterk geloof kent de luxe om terughoudend te reageren op kritiek. Vele religies zeggen ook het oordeel en de reactie aan het betreffende opperwezen over te laten.

II. Vraag is of het de aanhangers van de religie zijn die zich opwinden over aanstootgevende kunst of mensen die er een conflict van maken om hun politieke agenda te verwezenlijken. Zij politiseren religie. De echte godsdienstige is immers zelfverzekerd in zijn geloof en gaat voorbij aan kunstuitingen. Omdat hij weet dat het nooit de kern van religie raakt.

De politicus echter blaast een conflict op en gaat voorbij aan de kern van het geloof waarop hij zich zegt te beroepen. In Nederland kennen we de scheiding van kerk en staat. Ze lopen niet in elkaar over. Het doorbreken van de grens doet schade aan zowel religie als maatschappij. Dat morrelen aan de grens wordt gevoed door een politieke doelstelling. Zij die politiseren met een beroep op religie bewijzen de religie geen dienst vanuit het perspectief van reflectie, godsbeleving en goede werken. Ze vestigen de pseudo-religie.

Foto: Stahl House van Pierre Koenig. Zie ook hier