Gedachten bij foto ‘Alkoholiliike’ (1937)

Alkoholiliike, 1937. [A branch store of Oy Alkoholiliike Ab (Finnish national alcoholic beverage retailing company) in the Weckman house at Sepänkatu 9 in Oulu on May 10, 1937. The store’s staff standing behind the counter]. Collectie: Finnish Heritage Agency.

Een onderwerp waarover men nooit uitgepraat raakt is hoe kunst en samenleving elkaar beïnvloeden. Tamelijk bekend is de wisselwerking tussen de Amerikaanse maffia en films als ‘The Godfather‘-cyclus van Francis Ford Coppola. Het is een dubbele identificatie heen en weer. De echte gangsters van de jaren 1970 zagen het filmbeeld van hun broederschap als zelfbevestiging. En gingen zich ernaar gedragen. Alsof ze pas echt bestonden toen hun leven werd gefictionaliseerd. Met als cadeau een gratis geïnternaliseerd zelfbeeld. Tegenwoordig onderzoeken sociaal-psychologen de beïnvloeding van ons gedrag door ‘nudging‘.

Stuart Kaminsky formuleert dat in het hoofdstuk ‘The White-Hot Violence of the 1970s‘ in zijn boek ‘American Film Genres‘ (1984) zo (p. 107) : ‘And in some way, the viewing of the violence in an aesthetic context contributes to one’s understanding of the action‘. Dat geldt in algemene zin voor het brede publiek, maar in het voorbeeld van ‘The Godfather‘ ook voor de mobsters. Dat is een effect van kunst, of in dit geval films met een artistieke ambitie. Films die zijn bedoeld om te amuseren hebben dat effect niet.

Voorbeelden van films die doorsijpelen naar de samenleving zijn talrijk. Dat loopt van kijkers die zich zo identificeren met hun filmheld dat ze gedrag en uiterlijkheden imiteren tot films die succesvol een onderwerp of een misstand aansnijden die de politiek besluitvorming beïnvloedt.

Still uit ‘Toivon tuolla puolen‘ [The Other Side of Hope], (2017) van Ari Kaurismäki.

Het is niet lastig om het ‘raamwerk’ van de foto uit 1937 van de Finse alcoholwinkel in toneelbeeld en gereserveerd acteren te koppelen aan de films van de Finse regisseur Ari Kaurismäki. Het is dezelfde droge, uitgebeende absurditeit met trieste ondertoon van de films van Wes Anderson en Alex van Warmerdam. Of het toneel van Samuel Beckett. Alfred Jarry, Harold Pinter of Eugène Ionesco. In het beste geval meer dan een opeenvolging van tableaus.

In dramatisch effect slaat de foto uit 1937 het absurdisme van de grootmeesters van de cinematografie en het theater. Het beeld van de sobere drankwinkel met de drie medewerkers als paspoppen verbeeldt Finse melancholie. De treurnis van de weemoed. Portugese saudade in het hoge Noorden. Door deze reflectie erop wordt de relatie tussen kunst en samenleving verder verstevigd.

Still uit ‘Kauas pilvet karkaavat‘ [Drifting Clouds], (1996) van Ari Kaurismäki.

Religie of niet-religie? Wat veroorzaakt meer misleiding?

Er is geen groter plezier dan claims van krankjorume religieuze leiders of quasi- of pseudo-religieuze leiders van commentaar voorzien. Hun gesloten denken in hun gesloten omgeving zorgt voor fijne, waanzinnige standpunten die aansluiten bij het absurdisme van satirici en toneelschrijvers. Met het verschil dat die het absurdisme gebruiken om ons aan het denken te zetten, terwijl deze religieuze leiders het gebruiken om de eigen aanhangers te misleiden, te verdoven en te hersenspoelen en vooral de eigen bankrekening te spekken.

Onderstaand mijn reactie bij de YouTube-video ‘Religion or Atheism? Which causes more deaths?’ op Cross Examined van Frank Turek. De toelichting luidt: ‘Historically speaking it appears that humans are wired to believe in God, at least that’s what the record shows. So, do we have any examples of societies that prefer an atheistic worldview? You don’t want to miss Frank’s answer to this question!’. Nee, ik had Franks antwoord niet graag gemist.

This pastor makes a false contrast between religion and atheism. In addition, Stalin attended church seminary to receive ecclesiastical education. So it remains to be seen to what extent he reasoned from his Christian roots at a later age.

A better question is whether wars are caused by secularism. The answer to the above wars is no. Just as the wars were not caused by atheism, nihilism or agnosticism.

The pastor asks stupid questions and gets stupid answers. His question is not for clarification, but is religious propaganda for his religious organization. That is intellectually shabby. The pastor is a propagandist and nothing more.

Equally great nonsense is the claim that it seems as if people are wired to believe in God. There is no indication of that. In history, there have always been more people who were not followers of monotheistic religions than those who were. Moreover, those who adhered to different religions had completely different images of God.

NB: In de video wordt door Frank Tureks organisatie het logo van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster (‘FSM’) afgebeeld met de suggestie dat dit een atheïstische organisatie is. Dat is een misverstand. De Kerk van het Vliegend Spaghettimonster is een betrekkelijk nieuwe, religieuze organisatie. Disclaimer: Ik ben sinds oktober 2015 als lid ingeschreven bij de Nederlandse tak van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster.

Sportjournalistiek: ‘Meeuwen verliest van Putse eerste reacties na afloop’

Sport en sportjournalistiek moeten niet met elkaar verward worden. Sport is waardevol, veelgelaagd en een interessant maatschappelijk fenomeen dat raakt aan vele facetten van het leven. Zoals commercie, prestige, doorzettingsvermogen, toewijding, talent, sentiment, mystiek en arglist.

Sportjournalistiek is doorgaans vlakker en minder interessant dan sport.

Sportjournalistiek voegt niets toe, maar neemt iets weg. Meestal is het tijdvulling, oppervlakkig en een opsomming van clichés.

Sportjournalistiek kijkt niet verder en heeft de cirkelredenering als stijlfiguur. De bewering van de sportjournalist zegt niets en klopt altijd.

Sportjournalistiek is journalistiek met een vangnet. Het duikt nooit het diepe in.

Sportjournalistiek kan pas als belangwekkend ervaren worden als de absurditeit ervan ingezien wordt. Belachelijk van pretentie, dol van zinloosheid, dwaas van onverstand en onnozel van inhoud. Zonder objectief. Sportjournalistiek leest als een drama van Beckett, Pinter of Ionesco.

Transformatie van tekst op Christelijk Informatie Platform: Sjaak doet wonderen in Madurodam. Extra: met een oproep aan Mario!

Het is tijd om aandacht te besteden aan een nieuw fenomeen. De herwaardering van Sjaak. Sjaak is een containerbegrip, zoals dat thans genoemd wordt. Het is een begrip zonder scherp afgebakende betekenis waaraan taalgebruiken zelf invulling kunnen geven. Via transformatie. Van alles kan erin geprojecteerd worden. Of doorgeseind. Wensen, halve waarheden, leugens of een idee van liefde. Wij allen zijn de Sjaak.

Transformatie van tekst van artikel ‘God doet wonderen in Wierden: “God is groter dan jij én ik denken”’ op CIP, 19 september 2017 van Rik Bokelman. God = Sjaak; Jezus = Mario; Wierden = Madurodam. Vraag is of de originele of de getransformeerde versie het meest absurd is en het minst met de werkelijkheid overeenkomt:

Sjaak doet wonderen in Madurodam: “Sjaak is groter dan jij én ik denken”

“Wauw!! Wat een bijzondere avond in Madurodam.” Zo reageert Martin Koornstra, van Royal Mission op de Wonderlijke Zondag die hij in Madurodam organiseerde. “Sjaak deed wonderen!”

“Een vrouw kon haar hand weer bewegen, nadat deze steeds verkrampte door de medicijnen,” schrijft Martin op zijn Facebook pagina. “Rugpijn werd genezen, ingezakte voeten kregen weer kracht… En toen kwam Frits met zijn polyneuropathie. Sjaak raakte hem aan en voor het eerst in mijn leven zag ik de ingehouden vreugde van een Tukker. Bijna zonder emotie zei hij zoiets als: ‘Het kan wel eens beter zijn’ Even later voegde hij er aan toe: ‘Nu ben ik een bekende Madurodamaar’ Op zijn stoel deed hij zijn schoenen uit en testte zijn voeten. Geen pijn Sjaak had hem aangeraakt. Zijn vrouw straalde van vreugde. Er gebeurde nog veel meer. Het mooiste was wel de 10 mensen, die bijna allemaal onder tranen, hun leven aan Mario gaven.”

“Terwijl we die oproep deden, gebeurde nog iets extra’s. ’s Middags was ik al biddend aan het wandelen in de straten rondom de zaal. Ik liep over een spoor en Sjaak sprak tot me. Het ging over dood en iemand die zich voor de trein had willen gooien. Tijdens de oproep om Mario te volgen, voegde ik eraan toe dat iemand zich recent voor de trein had willen gooien hier in Madurodam. Na de oproep herhaalde ik die vraag. terwijl een jongen openlijk reageerde, klampte een moeder me aan voor het podium. Ze zei; ‘Hoe weet jij dat?’. Bleek dat haar dochter die middag langs het spoor had gelopen om een einde aan haar leven te maken. Het meisje had net daarvoor onder diepe tranen haar leven aan Mario gegeven. Sjaak raakte haar, de moeder en ook die andere man aan. Sjaak greep in!!!”

“Sjaak is goed. Sjaak is groter dan jij én ik denken. Dank U Mario voor uw zegen, kracht liefde en leven!!”

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘God doet wonderen in Wierden: “God is groter dan jij én ik denken”’ op CIP, 19 september 2017 van Rik Bokelman.

Real Trump goes bananas in press conference at Trump Tower

Words are not enough. This is the real Trump. A man without good judgment and moral compass. A man who refuses to blame the violence on white nationalists and Nazis. Donald Trump is absurd drama. Trump is the example of how a president should not be. But he is. How on earth is this happening? Who has the delete button from this president-turned realistic star to stop this absurdism? The show must end. Very very soon.

‘Chess Match No. 5’ is gebaseerd op interviews met John Cage. Hoe actueel kan het zijn?

Tot 2 april loopt het stuk Chess Match No. 5 van SITI Company in de de Abingdon Theatre Company in New York. Een wereldpremière. Zoals Chrysler Ford en John Sherer voor Hyperallergic uitleggen is het gebaseerd op interviews met componist John Cage. Ze framen het als ‘traditionele avant-garde’ in de geest van Samuel Beckett en Eugène Ionesco. Ook het theater van de absurditeit is geschiedenis geworden en wordt ‘hernomen’.

De vraag die Ford en Sherer stellen is hoe relevant dit nog kan zijn. Daarbij gaan ze uit van Cage als klassiek componist die ze afzetten tegen Arvo Pärt en John Adams. Maar Cage is meer dan dat. Ook beeldende kunst en Fluxus. Of een intermediair die disciplines verbindt. Beredeneerd vanuit de toneelpraktijk lijkt hun kritiek wat aan de zware kant. Want de lat voor repertoiretoneel van Ibsen, Tsjechov of Shaw of vertegenwoordigers van de traditionele avant-garde zoals Pinter, Ionesco, Jarry of Beckett wordt doorgaans niet zo hoog gelegd.

De vraag naar de relevantie van John Cage en Chess Match No. 5 is de vraag naar de relevantie van 19de of 20e eeuws repertoiretoneel waarbij de tekst centraal staat. Dat maakt het stuk via een omweg actueel. Vriend van John Cage en Franse kunstenaar Marcel Duchamp was een sterke schaker en vertelt over zijn fascinatie:

Al Jazeera: Russische militairen deserteren vanwege Oekraïne

Al Jazeera English gaat in het Russische Maikop op onderzoek uit naar deserterende militairen. Naast pesten en misbruik is de oorlog in Oost-Oekraïne een reden voor desertie. Maar het Kremlin ontkent dat er Russische militairen naar Oekraïne gezonden worden. Zo wordt in de Russische Federatie het laatste hoofdstuk van het Theater van het Absurde geschreven. Inwoners, maar vooral de militairen zitten gevangen in de tandwielen van een sociaal systeem dat geen ademruimte geeft en individuen langzaam fijnmaalt. Er heerst een politiek taboe om voor zichzelf op te komen. Mensen mogen niet zijn wie ze zijn. De enige mogelijkheid om eraan te ontsnappen is het vernietigen van het systeem. Het meest absurde van de situatie is dat die vernietiging in gang is gezet door de leiders die de Russische economie kapotmaken. Spoedig staan de tandwielen stil.

Kim Jong-un gaat vanaf het terras voor in de strijd. Lachen?

Is het wel ethisch om grappen te maken over het strategisch genie van de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un die in hemdsmouwen vanaf zijn balkon met bureau het oppercommando voert over het leger? In een land met concentratiekampen en hongersnoden. Toch blijft die net iets te dikke Kim met zijn opgeschoren nek een ideaal mikpunt voor hoon. Of zijn grappen over Kim en zijn onoverwinnelijke leger met gerontische generaals als het weglachen van het leed zoals humor is? Kim Jong-un is de mesjogge leider die als hij niet bestond uitgevonden zou worden om ons te doen beseffen hoe absurd het leven werkelijk is. Kim houdt ons bij de les.

Literatuur van Kroaat Miroslav Krleža gaat niet nergens over

‘Een hele stoet van die arme schepsels trekt langs, met hun vacht en hun povere verstand, met onnatuurlijke bewegingen die nogal op de lachspieren werken. In iedere beweging van een mens schuilt meer dan zeventig miljoen jaar dressuur en slaag. Die hele manier van mensen waarop ze over straat lopen is eigenlijk een soort hogere hippische school voor het circus van de straat, en groot is de afstand tussen de steengroeve waar de mens zijn naaste familie op een vuurtje roosterde en de straten van tegenwoordig waarover de mensen wandelen in het gelid van de openbare orde, op het ritme van de gummiknuppel, terwijl ze zichzelf voorhouden dat ze niet langer kannibalen zijn.’ Aldus de Kroatische schrijver Miroslav Krleža (1893-1981) in het hoofdstuk ‘De bruiloft van prefect Klanfar‘ in de roman ‘De Glembays’ (1932) in vertaling van Guido Snel. Van hetzelfde soort absurdisme als Bohumil Hrabal die met humor de wreedheid van het leven blootlegt.

We houden onszelf voor de gek omdat het leven anders onverteerbaar is. Opvallend is dat in ‘De Glembays’ het onder invloed van Hongarije staande lijdende Kroatië met allerlei politieke intriges en omhooggevallen politici die hun ziel aan de meestbiedende verkopen wordt afgezet tegen Nederland als het land waar alles goed geregeld is: ‘Dat lichtende, heerlijke, godgezegende Nederlandse land met zijn afwateringssysteem en geasfalteerde wegen leek hem vanavond een tuin van Eden vergeleken bij dit moerasland en de hongerende koeien. Daar waren de stallen betegeld met blauw-wit porselein, terwijl hier alles besmet was met tering en miltvuur, hier floot de wind door de balken op zolder en van gloeilampen had nog nooit iemand gehoord.’

Dit is geen literatuur die de lezer laat ontsnappen. De schrijver wrijft het er met een expressieve stijl extra in. Maar de zwaarmoedigheid en het zichtbaar maken van het dunne lage vernis dat de mens tot mens maakt geven ook troost. We zijn niet de enigen, de meeste mensen zijn zo. ‘In die koppen hebben die mensen een beeld, over de rechtsorde, over de hemelse mysteriën, ze antwoorden elkaar als papegaaien met aangeleerde dingen, maar wat ze allemaal in hun kop ronddragen is niet veel meer waard dan wat ze in hun zakken hebben. Al die nikkelen horloges en die geldwissels, al hun levensbeschouwingen, die hen naar de dingen doen kijken als door een gebarsten bril, zijn stuk voor stuk toneelatrributen van een treurig stemmende voorstelling die nooit lang zal duren’ Het leven is eindig en Miroslav Krleža wijst ons daar op. Vol weemoed.

Foto 1: Petrinjskastraat Zagreb, Kroatië. Omstreeks 1930. 

Foto 2: Ksaverskastraat Zagreb, Kroatië. Omstreeks 1930.

Humor van John Oliver over Rusland, Putin en Nemtsov

Humor schept afstand en is het beste medicijn tegen fatalisme, verbittering of overgave. Schouderophalen en lachen is een beter antwoord dan fanatisme omdat de beschouwer zich niet met z’n hele hebben en houwen in de strijd gooit. Dus voor zichzelf een marge inbouwt en toch een standpunt inneemt. De Brits-Amerikaanse John Oliver vermengt op HBO in Last Week Tonight op een slimme manier serieuze en niet-serieuze kritiek. Alles wat hij zegt over het Rusland van Putin klopt. Maar hij dikt aan. Wat nu gebeurt met een land dat afglijdt naar despotisme is vanwege de historische voorbeelden hoe dat eindigt welbeschouwd te erg om te beseffen.

Humor grenst aan absurdisme. De kijk op de wereld van de buitenstaander die de realiteit als een haperend, hikkend en nihilistisch horloge ziet. De conformist vult het vacuüm dat resteert als antwoord op de vraag wat de zin van het leven is met zingeving die volgt uit religie, kunst of maatschappelijke betrokkenheid. De non-conformist berust, aanvaardt of benadrukt zelfs de zinloosheid en probeert die niet kunstmatig op te vullen.

De ontmoeting van conformisme en non-conformisme zorgt voor de scherpste humor. Dan onthult zich een andere wereld achter de gebruikelijke die komisch en tragisch is. Met het perspectief van de buitenstaander.

Foto: Daniil Kharms in graffiti, Charkov 2008. Zie Wikipedia voor het leven van Kharms.