Keuze voor republiek wordt in Spanje politiek bepaald. Nederland kent geen debat erover, maar neemt steun voor monarchie wel af

Demonstranten in Madrid tegen de Spaanse monarchie is een typisch onderwerp voor het door het Kremlin gecontroleerde Sputnik Deutschland. Het geeft een beeld van verdeeldheid in een Europees land. Ter gelegenheid van de 88ste verjaardag van de proclamatie van de Tweede Spaanse Republiek op 14 april 1931 eisten demonstranten het einde van de monarchie en de vestiging van een Derde Republiek. De logica tussen het een en het ander is niet op voorhand duidelijk. De Spaanse monarchie werd in 1947 officieel hersteld.

De toon van de demonstratie staat in schril contrast met de situatie in Nederland. Uit een Ipsos-enquête onder 500 deelnemers die in opdracht van de NOS werd uitgevoerd bleek met name onder jongeren (18-34 jaar) de steun voor de Nederlandse monarchie ‘fors afgenomen’. Die bedraagt nu 55%. De steun voor de monarchie onder allen is met 68% iets hoger. Daartegenover is de steun voor een republiek met een gekozen president met 15% laag. Volgens de onderzoekers komt dat mede door onwetendheid over een presidentieel systeem: ‘Niet iedereen weet wat dit systeem inhoudt. Ze hebben een sterke associatie met de Verenigde Staten. Dat willen ze niet. Mensen beseffen niet dat er ook een systeem mogelijk is met een gekozen president met ceremoniële taken zoals in Duitsland’. Dat tekort aan bewustwording valt de Republikeinse facties en genootschappen aan te rekenen die de bevolking slecht voorlichten. Een andere reden die de NOS ongenoemd laat is dat geen enkele Nederlandse politieke partij zich ondubbelzinnig voor de republiek uitspreekt.

Vergeleken met de heetgebakerdheid, politisering en beladen geschiedenis in Spanje voelt het gebrek aan opwinding in Nederland over de keuze tussen monarchie en republiek weldadig aan. Het onderwerp lijkt de Nederlandse bevolking niet te interesseren. Hoewel Nederland een grote en indrukwekkende Republikeinse traditie heeft leeft het niet. Dat is een luxe positie, maar ook een positie waarin niet echt gekozen wordt. De kritiek van de jongeren op de monarchie heeft volgens de interpretatie van de onderzoeksresultaten door de NOS met de kosten ervan te maken. De Nederlandse monarchie zou naar verhouding de duurste van Europa zijn. Ter vergelijking: De ceremoniële Zwitserse president kost een half miljoen euro per jaar en had in 2018 een besparing van 345 miljoen euro op de kosten van de Nederlandse monarchie opgeleverd. Verder komt het bezwaar van de jongeren erop neer dat de monarchie ‘oubollig’ en ‘ouderwets’ is. Ze hebben ook kritiek op de erfopvolging. Een ondervraagde voor de NOS: ‘Als iets generatie op generatie wordt overgedragen, zegt dat niets over iemands bekwaamheid. Ik heb dan liever een republiek, waarbij het volk iemand mag kiezen.‘

Waarom is de Nederlandse monarchie zo duur?

Update 24 april 2018: Onderzoeker René Zwaap heeft voor ‘De Republikein, tijdschrift voor de betrokken burger’, uitgevoerd in opdracht van het Republikeins Genootschap uitgezocht wat de werkelijke kosten van het Nederlands koningshuis zijn. Hij komt in een rapport tot een bedrag van 345,5 miljoen euro. Zwaap beredeneert dat de Nederlandse monarchie relatief de duurste van Europa is. Ter vergelijking: De Zwitserse president kost minder dan een half miljoen euro per jaar. De overgang naar het Zwitserse systeem zou de Nederlandse belastingbetaler volgens Zwaap een bezuiniging van 345 miljoen euro opleveren. 

In het Verenigd Koninkrijk klinkt kritiek op de uitgaven van het koninklijk huis en het handhaven van pracht en praal –‘pomp and circumstance‘- dat bij een voorbije periode hoort. En bij een wereldrijk dat niet meer bestaat. Terwijl iedereen moet inleveren om het tekort beneden de 3% te brengen krijgt de koningin een 15% opslag van 5 miljoen pond. Zo’n 6 miljoen euro. Dit is in conflict met de uitspraak van koningin Elisabeth in haar troonrede dat de regering Cameron-Clegg werkt aan de bevordering van een rechtvaardige samenleving om de hard werkenden te belonen. Naast de beveiligingskosten en gederfde belastinginkomsten wegens vrijstellingen kost het koninklijk huis de Britse belastingbetaler 36,1 miljoen pond. Zo’n 43 miljoen euro.

Het commentaar slaat de plank mis als het suggereert dat de Britse situatie uniek is en dat elders in Europa de ‘Royals‘ onder druk van de publieke opinie hebben ingeleverd. Zoals in Spanje. Hierbij vergeet het Nederland. Uit berekeningen blijkt dat het Nederlandse koningshuis de belastingbetaler min of meer hetzelfde kost als het al zo als verkwistend bevonden Britse koningshuis. De totale overheidssteun voor de Oranjes bedraagt 40 miljoen euro per jaar. Ook in Nederland nemen de uitgaven voor het koninklijk huis toe. Het ontworstelt zich aan de verplichting om de broekriem aan te halen. Daarnaast is het Verenigd Koninkrijk diverser, groter en belangrijker dan Nederland en telt het meer dan 3,5 keer zoveel inwoners (17 tegenover 62,5 miljoen).

In het interview van Mariëlle Tweebeeke en Rick Nieman dat toen nog prins Willem-Alexander samen met zijn vrouw gaf merkte hij op dat-ie wil inleveren op zijn persoonlijk inkomen als hem dat gevraagd wordt, maar dat-ie dan mogelijk personeel moet ontslaan. Hiermee gaf Willem-Alexander een verkeerde voorstelling van zaken omdat personeelskosten onder een andere post vallen. Het staat buiten zijn persoonlijk inkomen.

Voor de Britse situatie kan nog beredeneerd worden dat de pracht en praal van de paleizen, muziekkorpsen en de aflossing van de wacht het toerisme bevorderen. Zodat er wat pence terugstromen naar de schatkist. Dat effect ontbreekt in Nederland waar het koninklijk huis veel minder zichtbaar is. Op een koningsdag na die een averechts effect heeft omdat op die dag de economie stilvalt. En de Windsors onderhouden vakantiewoningen binnen en niet buiten hun landsgrenzen. Een en ander roept de vraag op waarom het ‘egalitaire‘ en zichzelf maatschappelijk betrokken noemende Nederlandse koningshuis de belastingbetaler hetzelfde moet kosten als het als verspillend bevonden Britse koningshuis. In het neutraliseren van kritiek zijn de Oranjes onbetaalbaar.

Foto: Koning Willem-Alexander met echtgenote: als droom voor ons land.

Welk protest hoort bij inhuldiging op 30 april? Geen alleenrecht

Klopt de claim dat de inhuldigingsdag een feestelijke dag voor de liefhebbers van het Koningshuis is en dat de Republikeinen thuis moeten blijven? In elk geval is het in tegenspraak met de uitspraak van prins Willem-Alexander in het interview met Mariëlle Tweebeeke en Rick Nieman dat er ook ruimte voor protest moet zijn.

Stevens is een bondgenote van ex-PVV’er Hero Brinkman. Ze reageert in een andere tweet op de uitzending ‘Oranje en het oproer‘ van Andere Tijden over de ‘kroningsrellen’ van 1980: ‘Ik mag hopen dat dit tuig zich vandaag de dag nog kapot schaamt.’ Waarover zouden de krakers van 1980 zich moeten schamen? Ze kunnen trots zijn op wat ze met bescheiden middelen tegen de politie bereikten. Dat lukte door de radiocommunicatie van de politie te hinderen met een stoorzender. Zodat de ME af en toe tegenstrijdige opdrachten kreeg van de eigen leiding, maar de herroeping ervan miste. Gevolg: chaos. Wie dat draaiboek vertaalt naar 2013 komt uit bij cyberaanvallen van Anonymous als basis voor het oproer. Wat rest is de verbeelding aan de macht.

De opties voor 30 april liggen open. Het valt niet te verwachten dat het protest zo grootschalig zal zijn als in 1980. Maar door het gebruik van internet en sociale media kunnen middelen gerichter ingezet worden dan toen mogelijk was. Voor het gemak reduceert Stevens het debat tot een tweedeling tussen republikeinen en   monarchisten. Als vertegenwoordiger van de middengroep die zowel afstand neemt tot de propagandistische media en de hielenlikkers en hermelijnvlooien van Oranje als het Republikeins Genootschap dat geen alternatief biedt, gun ik de Nederlanders vooral onderscheidingsvermogen. Te beginnen bij Jacky Stevens.

Foto 1: Schermafbeelding tweet Jacky Stevens, 21 april 2013.

Foto 2: ‘NLD-19800430-AMSTERDAM: Een kraker staat met een vlag temidden van een enorme ravage op straat tijdens de rellen bij de inhuldiging van koningin Beatrix. De kraakbeweging greep de kroning aan om te protesteren tegen het woningbeleid van de gemeenste Amsterdam, onder het motto ‘Geen woning geen kroning’. Het kwam tot hevige rellen. ANPFOTO’

Koningslied met de C van Cliché tekent kwaliteit lichte muziek

Update 22 april: Het Nationaal Comité Inhuldiging heeft bekendgemaakt dat het terugtrekken van het Koningslied wordt teruggetrokken. Of zoals de song zegt: ‘better call the calling off off‘. Lid van het Comité Joop van den Ende zegt dat 40% tegen is. Opmerkelijk voor een lied dat nationale eenheid moet symboliseren. 

Update: Ewbank noemt diskwalificaties die hem ten deel zijn gevallen. Feitelijk spreekt-ie in de post waarin-ie het lied terugtrekt niet over bedreigingen. Ze zijn er wel, hoewel onduidelijk in welke mate. Zoals veel nog ongewis is. De NRC noemt de volgende tweet: ‘je moet je zelf gewoon voor je kop shieten achterlijke gek.’

Van John Ewbank had ik nog nooit gehoord. Hij werkt samen met Marco Borsato. Ewbank is de componist van het Koningslied dat-ie al na een dag wegens de vernietigende kritiek terugtrok. Taalkundige Wim Daniëls noemde de tekst ondermaats en gispte het officiële karakter ervan. Het Koningslied werd op verzoek van het Nationaal Comité Inhuldiging uitgebracht. Het lied is samengesteld uit bijdragen van diverse Nederlanders. Mogelijk is dat de verklaring voor het belabberde Nederlands, en het ontbreken van eenheid en een strenge eindredactie. Ewbank wordt ook van plagiaat beschuldigd. Direct na de uitbreng op 19 april ontstonden initiatieven tegen het Koningslied. Zoals een petitie van de journaliste Sylvia Witteman en een Facebook-pagina Sorry voor het Koningslied. Onduidelijk is of er een alternatief lied geschreven zal worden. Fragment:

De W van Willem
Drie vingers in de lucht, kom op, kom op
De W van Willem is de W van wij
Heel Oranje staat zij aan zij
De W van water waar we niet voor wijken
We leggen het droog en we bouwen dijken
De W van welkom in ons midden
Tot welke God je ook moge bidden
De W van Willem
De W van wakker, stamppot eten
Miljoenen coaches die beter weten
De W van altijd willen winnen
Wat het ook is waar wij aan beginnen
De W van wij zijn een met elkaar
Met de schouders naast elkaar

De kritiek op het Koningslied maakt iets los, maar onduidelijk is wat dat is. De critici verdienen lof indien ze in het geweer zijn gekomen tegen het ondermaatse Nederlands van het Koningslied. Een officieel lied voor een officiële gelegenheid verdient perfect Nederlands. Maar is dat de echte reden? Richten critici zich wellicht tegen het rapgedeelte of rellen ze om het rellen? Intussen zegt Ewbank bedreigd te worden. Da’s uiteraard onaanvaardbaar. Het Koningslied is een wangedrocht uit de koker van John Ewbank, maar daarbij past geen bedreiging. Omdat er alle reden toe is voldoet het om John Ewbank en zijn Koningslied belachelijk te maken.

Voor wie zich de Eurovisiesongfestivals van de afgelopen jaren herinnert is het geen toeval dat de Nederlandse lichte muziek een wanprodukt als het Koningslied voortbrengt. Dit staat overigens in schril contrast tot de geïmproviseerde en klassieke muziek die in Nederland van wereldniveau zijn. Een verklaring kan zijn dat de Nederlandse lichte muziek te weinig afstand weet te nemen tot de Angelsaksische invloed die in de lichte muziek overheersend is. Het weet daarom geen eigen karakter te ontwikkelen en is stuurloos. Het doet denken aan de periode van begin jaren ’60 toen Rob de Nijs de top van de hitlijst haalde met covers van buitenlandse nummers. In 50 jaar is de Nederlandse lichte muziek weinig opgeschoten. Dat geeft te denken.

Foto: Opname van het Koningslied.