Argos: Fotorolletje Srebrenica ligt nog ergens in het archief

Onderzoeksprogramma Argos van VARA en VPRO zond gisteren een uitzending uit over het fotorolletje van Srebrenica. Hier te beluisteren. Peter Rutten is de leider van het team van de Koninklijke Marechaussee dat de verdwijning ervan in 1995 onderzocht. Hij heeft ook na 20 jaar twijfels over de uitleg van de toenmalige top van de landmacht en uit kritiek op de gang van zaken. Hij wijst op onwaarschijnlijkheden (na: 27’ 07’’). Mede omdat er nooit een volwaardig strafrechtelijk onderzoek is verricht vermoed hij dat hij gebruikt is. Ook maker van de foto’s Ron Rutten acht het mogelijk dat het fotorolletje gewoon in de archieven van Defensie ligt.

Argos heeft geen bewijs in handen dat haaks staat op de uitleg van Defensie, maar maakt wel aannemelijk dat er onwaarschijnlijkheden zijn opgetreden bij zowel het ontwikkelen van het fotorolletje als het onderzoek dat niet strafrechtelijk, niet onafhankelijk en niet diepgaand was. Een reden waarom het in de doofpot gestopt werd is dat het in 1995 om politieke redenen wenselijk was dat de foto’s die getuigden van oorlogsmisdaden die onder de neus van de Nederlandse militairen werden begaan uit de publiciteit moesten worden gehouden.

Samen met Nova heeft Argos sinds 1998 aandacht besteed aan het fotorolletje van Srebrenica. Het is negatief symbool geworden voor de doofpotcultuur op Defensie en positief voor gedegen onderzoeksjournalistiek die echter toch niet de kern van de macht kan blootleggen. Er is een gelijkenis met de kwestie Demmink die van 1993 tot 2012 speelde in de top van het Ministerie van Justitie. Ondanks verklaringen van de vorige justitieminister Ivo Opstelten werd jarenlang een diepgaand onderzoek naar de in verband met pedofilie en ambtelijke obstructie gebrachte Demmink geblokkeerd en moest een oriënterend feitenonderzoek dienen als afleiding voor zo’n onderzoek. Peter Rutten realiseert zich dat hij de katvanger was. Dit alles rechtvaardigt alsnog een diepgaand, strafrechtelijk en onafhankelijk onderzoek naar het fotorolletje van Srebrenica.

Foto: ‘ZKH Prins Willem-Alexander in gesprek met Dutchbatters, na de val van Srebrenica, juli 1995’. In Zagreb. Collectie: Centrum voor Audiovisuele Dienstverlening Koninklijke Marine.

Gewiste opnamen door overheid zijn meer dan menselijke fout

Wie herinnert zich niet hoe in 1995 het ontwikkelen van een fotorolletje van luitenant Rutten met opnamen van de val van Srebrenica in een laboratorium van Defensie mislukte? Toenmalig minister van Defensie Joris Voorhoeve noemde het een ‘oenige menselijke fout‘. Het OM in Arnhem concludeerde in 1997 dat het een menselijke fout was. Betrokken Dutchbatters geloofden er niks van, en zagen er een georkestreerde actie van Defensie in om beelden van gedode moslims onder de pet te houden. Ook een videofilm van de Bosnische Serviërs werd door Defensie bewust onklaar gemaakt. Commandant Thom Karremans werd symbool van het slappe optreden van Dutchbat en wacht mogelijk vervolging. Nog steeds. 17 Jaar na de val van Srebrenica.

Nu is er in Eindhoven een politieagent die telefoon-opnamen van getuige Ingrid Lukken van de arrestatie van DJ The Flexican heeft gewist. Kamerleden reageren ontzet. Ze zien het als grove fout. Naar eigen zeggen werd Lukken ‘afgetuigd’ en gearresteerd door de politie. Niet zij, maar de politie riep hulp van Digital Investigation in om het filmpje terug te halen. De agent heeft toegegeven de opnamen te hebben gewist, na een eerdere ontkenning. Hij zegt dat het gebeurde ‘bij het uitzetten van de telefoon en onder druk van omstandigheden’.

Wat kunnen we verwachten van een intern onderzoek van de Eindhovense politie? Of een strafrechtelijk onderzoek door het OM? Hopelijk leidt het niet tot dezelfde doofpot als bij Srebrenica waar Nederland 17 jaar later nog steeds mee worstelt. Scheel van de kater omdat het voelt dat Defensie de waarheid niet vertelt. Natuurlijk zijn er verschillen, in Eindhoven zijn geen 7000 doden gevallen. Overeenkomst is dat de geloofwaardigheid van de overheid in het geding is. Een vraag die beantwoord moet worden is hoe politieagenten opgeleid, geïnstrueerd en aangestuurd worden om correct met kritische burgers om te gaan.

Foto: Hans Wildschut, Edinburgh, southferry, 2004. Credits Hans Wildschut