Jazz en film: The Connection

Dit stukje verscheen eerder op George Knight Kort op 8 augustus 2011. Licht gewijzigd.

De liner notes van Ira Gitler bij het Blue Note album the music from The Connection vertellen een gelaagd verhaal. Junkies wachten in een New York appartement op de connection met drugs. Musici zijn acteurs in een toneelstuk uit 1959 van Jack Gelber in The Living Theatre.  Pianist Freddie Redd componeert de muziek en wordt de Kurt Weill van Gelber.

Theme for Sister Salvation laat niet los. Een mars met een droeve ballad als middenstuk.

Altsaxofonist Jackie McLean doet mee in de film. Zijn rol wordt groter omdat hij goed acteert. Net als Dexter Gordon die de rol in een toneelversie in Los Angeles speelt en in 1986 in ‘Round Midnight excelleert.

In 1961 verfilmt Shirley Clark The Connection en geeft het stuk een nieuwe laag: iedereen is zijn eigen connection. Censuur vertraagt de distributie met anderhalf jaar. Vanwege ‘indecent language‘. Ze filmt in 1985 Ornette Coleman – Made in America.

Het stuk van Jack Gelber wordt in 2009 na 50 jaar opnieuw gespeeld onder regie van Judith Malena. Met Jackie McLean’s zoon René in de rol van zijn vader.

Shirley Clark op de set van The Connection in 1961.

Blast of Silence (1961)

Dit stukje verscheen eerder op George Knight Kort op 27 oktober 2013. Licht gewijzigd.


Frank Bono komt naar New York om een maffialeider te doden. Manhattan, 1961. Lange schaduwen, een levendige, gejaagde stad vol leegheid. 

Het is kerstmis. De dood loert om de hoek. Dat wordt een film noir, nog zwarter en cynischer dan anders. 

Blast of Silence is een zo nu en dan vergeten meesterwerk van Allen Baron met een jazzy score van Meyer Kupferman. Vergeten meesterwerken vormen de aparte categorie van ‘net niet‘. Van de minor poets van de cinema. Ook dat past het thema.

Allen Baron als Frank Bono in Blast of Silence (1961).

De ‘Face in the Crowd‘ van Bono is de stijlfiguur om tegenstellingen aan te dikken. De uitgesloten eenling draagt manmoedig het zelfgekozen lot. Zo lijkt het. 

Maar de kijker weet beter. Precies in het jaar dat op het scharnierpunt naar de moderne tijd vervreemding de film overstroomt: Antonioni. De gemeenschap aanvaardt zo’n rol niet en straft Bono met de dood. Eeuwige stilte. In beeld en geluid leeft de tijdscapsule voort. 

Gedachten bij twee foto’s van 1 mei parades in Polen (1961-1967)

Wacław Gołowicz, ‘Pochód pierwszomajowy w Mrągowie 1961‘ [1 mei parade in Mrągowo 1961]. Collectie: Biblioteka Miejska w Mrągowie.

Polen 1961 kan Polen 1963 zijn. De omschrijving van deze foto zegt (vertaald): ‘De mars van de 1 mei parade in 1963 door de Ratuszowa-straat in het stadscentrum’. Het maakt weinig verschil of het 1961 of 1963 is. De meisjes lopen mee in de jaarlijkse 1 mei parade.

Men kan alleen maar gissen wat deze meisjes tot een groep in een parade maakt. Werken ze in een fabriek of een collectieve onderneming en zijn ze door de lokale communistische partij verplicht om in de optocht mee te lopen?

De foto is opvallend omdat het meisje in het midden onscherp in beeld komt en terugkijkt naar de fotograaf. Toch is de foto opgenomen in de gemeentelijke collectie van deze Noord-Oostelijke stad in Polen in het Mazurische merengebied. Zegt de fotograaf er iets mee of is het toeval?

Een foto uit hetzelfde Mrągowo van dezelfde fotograaf uit 1967 toont traditioneler. Er is blijkbaar variatie mogelijk bij het in beeld brengen van de viering van het socialisme. Iedereen wordt opgetrommeld en in een collectief ondergebracht. De belangstelling is overweldigend. Rijen dik staan de toeschouwers omdat ze niks mogen missen. Maar niet iedereen kijkt hetzelfde terug.

Wacław Gołowicz, ‘Pochód pierwszomajowy w Mrągowie 1967‘ [1 mei parade in Mrągowo 1967]. Collectie: Biblioteka Miejska w Mrągowie.

Transitie 1961

Dit stukje verscheen eerder op George Knight Kort op 18 mei 2011.

Bouw van de Berlijnse Muur, 1961.

Muren worden afgebroken en opgebouwd. Passanten passen zich aan. De Berlijnse Muur groeit om 28 jaar later weer te slinken. Freedom Riders testen in het zuiden van de VS de segregatie tussen zwart en wit. Progressie gaat niet overal even hard. Soms is toekomst het verleden.

Overgang is dan teruggang. Het beeld is gemengd. Belgisch-Congo stort in elkaar. Scheidend president Eisenhower waarschuwt voor het militair-industrieel complex. Joeri Gagarin verovert ruimte. Fellini’s La Dolce Vita schetst zoet leven. John Coltrane improviseert zijn Favorite Things. De straat kent meer blues dan West Side Story.

Dominee Martin Luther King jr. met Freedom Riders in Montgomery, Alabama, VS, 1961.

Thelma Blumberg fotografeert het Gaslight District in St. Louis (1961)

Thelma Blumberg, ‘Spot In The Square Art Gallery, Sam Wayne Art Exhibit, Gaslight Square‘ (St. Louis, Missouri), 1961. Collectie: Thelma Blumberg Collection van The State Historical Society of Missouri.

Zomaar wat foto’s van Thelma Blumberg uit 1961. Dat was tijdens de hoogtijdagen van het Gaslight District in St. Louis die volgens Wikipedia tot eind jaren 1960 duurden. Bohemiens, hippies en ‘gegoede burgers’ lieten zich er zien. Totdat ook dat voorbijging. Wat eerst in de marge werd bevraagd, werd een marge die zelf bevraagd ging worden. De uitspatting in kunst, jazz, poëzie, amusement, restaurants en winkeltjes is vastgelegd in boeken, documentaires en foto’s. Als iets dat voorgoed voorbij is.

Thelma Blumberg, ‘Spot In The Square Art Gallery, Sam Wayne Art Exhibit, Gaslight Square‘ (St. Louis, Missouri), 1961. Collectie: Thelma Blumberg Collection van The State Historical Society of Missouri.

De foto’s van de opening van de tentoonstelling van Sam Wayne in een galerie aan Gaslight Square in 1961 lezen als een ‘wie is wie’ voor wie weet wie wie is. Maar dat weten we na 60 jaar niet meer. Het is druk. De kunstenaar is aanwezig om in gesprek te gaan met bezoekers.

Is het voorbeeld voor zijn werk met zwarte contouren van Modigliani-achtige mysterieuze vrouwen zijn muse waarmee hij in gesprek is op deze opening? Het zou kunnen. Maar misschien is de zwartharige vrouw in het lichtgekleurde mantelpakje een vriendin, collega-kunstenaar, een werkneemster van de galerie of een toevallige passant. Thelma Blumberg legde de sfeer van toen vast. Op het antwoord wat het precies is moeten buitenstaanders het antwoord schuldig blijven.

Thelma Blumberg, ‘Spot In The Square Art Gallery, Sam Wayne Art Exhibit, Gaslight Square (St. Louis, Missouri), 1961. Collectie: Thelma Blumberg Collection van The State Historical Society of Missouri.

Gedachte bij foto ‘Wildenbruchstr. Ecke Heidelberger Str., 15.8.1961’

Foto Berlijn, ‘Wildenbruchstr. Elke Heidelberger Str., 15.8.1961‘:

Op vele manieren fascineert deze foto me. Het is het begin van de bouw van de Berlijnse muur. Dat begon provisorisch met prikkeldraad op 13 augustus 1961 en eindigde met een optimaal opgetuigd, dodelijk niemandsland dat moest verhinderen dat burgers van Oost- naar West-Berlijn zouden vluchten. Hoewel het leiderschap van de DDR het anders voorstelde, namelijk als een muur om de fascisten buiten te houden. Een Antifaschistischer Schutzwall. Tja, hoe kan anders de waarheid gelogen worden? Het is 60 jaar geleden.

Op de foto is het twee dagen later, 15 augustus 1961. De titel zegt dat het op de hoek van de Wildenbruchstrasse met de Heidelberger Strasse is. Rechts is de Amerikaanse sector en links achter de muur in opbouw begint de sector van de Sovjet-Unie. De grens wordt gesloten.

De foto roept de vraag op of de toeschouwers goed doorhebben wat er gebeurt. De vrouw met de handtas met het kind aan haar rechterhand ziet het aan. Het zou mijn moeder kunnen zijn. Wat gebeurt hier?

Het is te simpel gedacht om de toeschouwers ramptoeristen te noemen, maar ze zien dat het onheil zich voor hun ogen voltrekt. Maar de vorm is nog ongewis. Mogelijk worden ze voor jaren afgesneden van hun familie, vrienden en hun eigen verleden. Mogelijk valt het mee, hopen ze.

Gaat dat door hun hoofd? Ze gissen hoe die vreemde entiteit, dat Fremdkörper in hun stad past. Die Alien van de vroege jaren 1960 die uit de communistische hemel is neergedaald.

Ach, het is mooi zomerweer, de zon staat hoog aan de hemel en er is geen wolkje aan de lucht. Het zal wel meevallen. Maar zoals zo vaak zegt de werkelijkheid wat anders en liegt er niet om. Kunnen kleine gebeurtenissen geen grote gevolgen hebben? Wat je noemt een dooddoener die telt.

Daar sta je dan op de hoek van een straat in West-Berlijn in augustus 1961. Als de volwassen het al niet snappen, hoe moeten de kinderen met hun step of fietsjes het opvatten? Het is vooralsnog betoverend en spannend en binnen enkele jaren bloedstollend. Zullen we het daar maar op houden?

Perspectief op Afrika, moderne mode en Édouard Glissant

full_0e823a22-60d7-4ad3-984b-adbc5bc029a8

Een bizarre foto. Het bijschrijft zegt ‘Een Afrikaanse vrouw gooit haar waardigheid te grabbel als ze de zogenaamde ‘moderne mode’ omarmt‘. Moderne mode? Zeker uit het jaar 1975. Wat voor Afrikaanse vrouw is dat met gebotoxte lippen en geblondeerd, ontkroest haar? Niet om aan te zien. De boodschap van de tekst is echter duidelijk. Afrikanen moeten zich bevrijden van mentale slavernij. Het staat op de site van World Mathaba, dat anti-imperialistisch, pro-Khadaffi en naar eigen zeggen onafhankelijk is. Dr. Saka meent dat kolonialisme en slavernij nog niet voorbij zijn: ‘Slavery is not yet over either! We are still trapped MENTALLY, PHYSICALLY, EMOTIONALLY, SPIRITUALLY, SOCIALLY, CULTURALLY, ACCADEMICALLY, TECHONOGICALLY, and many more.’ Hoofdletters en spelfouten schreeuwen het uit dat het verhaal verteld moet worden.

De Afrikaanse vrouw dus. De kritiek van Dr. Saka volgt uit de anti-imperialistische opstelling en is begrijpelijk. De in 1961 met medewerking  van de CIA en het Belgische establishment vermoorde Patrice Lumumba zag het scherp: ‘de bevrijding van de geest is lastiger dan het omverwerpen van koloniale regimes’. Maar wat neo-kolonialisme in Afrika inhoudt is de vraag. Macht van de VS, Europa, China of Arabische landen? Hoe verhoudt zich dat tot het culturele imperialisme van de VS dat de Europese landen treft? Wacht Afrika niet een grootse toekomst vol groei, ambitie en versterking van de eigenheid? Zoals de grote schrijver Édouard Glissant (1928-2011) zegt was Afrika altijd naar buiten gericht. Noodgedwongen, maar wanneer dat proces stopt zal Afrika van binnenuit aansterken. Wat Dr. Saka overigens tegen ‘moderne mode‘ heeft is ’n losse draad in het betoog.

Voor verdere informatie over de documentaire ‘One World in Relation‘ van Manthia Diawara zie hier.

Foto: ‘An African woman throws her dignity to the dogs as she embraces so-called “modern fashion”‘

Groot-Brittannië dreigt Ecuadoriaanse ambassade binnen te vallen

Update: Ecuador heeft Julian Assanges asielverzoek ingewilligd, aldus de Ecuadoriaanse minister van Buitenlandse Zaken Ricardo Patiño in een persconferentie in Quito. De spanning tussen Groot-Brittannië en Ecuador loopt op met wederzijdse verwijten. Voor de ambassade verdringen de cameraploegen elkaar. 

Groot-Brittannië zou de Ecuadoriaanse ambassade in Londen dreigen binnen te vallen. Dat nieuws komt niet toevallig naar buiten in de week dat Ecuador bekendmaakt wat het heeft beslist over de asielaanvraag van Julian Assange die toevlucht heeft gezocht in de ambassade. De klokkenluider van WikiLeaks vreest voor uitlevering aan Zweden en daaropvolgend naar de VS omdat-ie inschat dat in beide landen zijn rechten geschonden worden. Er zijn aanwijzingen dat-ie in een Amerikaanse kerker ‘opgeborgen’ zal worden.

Als onderbouwing van hun dreiging verwijzen de Britten naar hun ‘Diplomatic and Consular Premises Act 1987‘ die het hun zou toestaan om Julian Assange ‘te arresteren op de bestaande terreinen van de ambassade’. Volgens de Ecuadoriaanse regeringskrant El Telégrafo is het Ecuadoriaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in Quito hierover gisteren, 15 augustus, via een document op de hoogte gesteld door de Britten: A través de un documento entregado ayer en la Cancillería ecuatoriana. Dat was na het foutieve, of in ieder geval voortijdige bericht in The Guardian dat Ecuador Assange al asiel had verleend.

Julian Borger van The Guardian heeft inzicht in de aide-memoire van de Britse diplomatieke dienst dat het aan Ecuador overhandigde. Het zegt dat Groot-Brittannië recht heeft om de rechter te verzoeken met politie de ambassade binnen te gaan om Assange te arresteren. Minister van Buitenlandse Zaken William Hague zou dan moeten aantonen dat Ecuador het internationaal recht gebroken heeft en handelt in strijd met de verplichtingen uit de Conventie van Wenen. De arrestatie zou een week vooraf aangekondigd worden. Britse diplomaten zien een en ander als een ernstige stap, maar niet als het verbreken van diplomatieke relaties.

Het oogt vreemd dat de Britten een wet hebben om eenzijdig te beslissen of een in Groot-Brittannië gevestigde ambassade in strijd met de Conventie van Wenen functioneert. Artikel 22 lid 1 van dat verdrag stelt immers dat de terreinen onschendbaar zijn: The premises of the mission shall be inviolable. The agents of the receiving State may not enter them, except with the consent of the head of the mission. Maar artikel 42 geeft de Britten enige ruimte om in te grijpen: The premises of the mission must not be used in any manner incompatible with the functions of the mission as laid down in the present Convention or by other rules of general international law or by any special agreements in force between the sending and the receiving State.

Hoe de Britten denken te onderbouwen dat het geval Assange zo bijzonder is dat het hun toestaat om de ambassade binnen te vallen valt lastig in te zien. Zo is er het precedent van de Hongaarse kardinaal József Mindszenty die van 1956 tot 1971 toevlucht zocht in de Amerikaanse ambassade in Boedapest. Ook toen was de Conventie van Wenen al in werking. De Hongaren vielen de Amerikaanse ambassade niet binnen. Mensenrechtenactivist Klaas de Jonge die van illegale activiteiten werd verdacht vluchtte naar de Nederlandse ambassade in Pretoria. Hij verbleef er van 1985 tot 1987. De Zuid-Afrikanen vielen de ambassade niet binnen.

De spierballentaal van de Britten komt ondiplomatiek over. Ecuador voelt zich door de Britse dreiging als klein kind in de hoek gezet en beseft dat een groter land nooit op die manier bedreigd zou worden. Om dat te neutraliseren heeft het daarom de dreiging bekendgemaakt, wat evenmin diplomatiek oogt. Bij een Britse inval in de Ecuadoriaanse ambassade kan de situatie escaleren als landen als Venezuela en de Britse aartsvijand Argentinië tegenmaatregelen tegen de Britten nemen. Daarom blijft het waarschijnlijk bij een dreiging.

Foto: Ecuadoriaanse ambassade in London met bewaking en spandoek, 2012