In een moeilijk leesbaar opinie-artikel in NRC van 15 februari 2023 dat af en toe tegen zichzelf inpraat, reageert kunstjournalist, auteur en tentoonstellingsmaker Hans den Hartog Jager op de kwestie Stedelijk – Jan Christiaan Braun. In het commentaar ‘Stedelijk bakt ze bruin volgens Braun‘ van 31 januari 2023 reageerde ik ook op deze kwestie en op Christiaan Brauns opinie-artikel in NRC dat op zijn beurt weer werd gevoed door de documentaire ‘White Balls on Walls‘ van Sarah Vos.
Het valt niet mee om de taal van Den Hartog Jager te begrijpen. Neem de volgende zin: ‘En Dibbets en zijn generatie hebben, hoe je het ook wendt of keert, veel betekend voor de bevrijding van de beeldende kunst – weg met die hardnekkige gehechtheid aan het (verhandelbaar) object, leve de kunst waarin alles kan worden gemaakt, ondergraven, zijn.’ Wat staat hier?
Maar ook de redeneertrant is verwarrend. Den Hartog Jager verwijt kunstenaar Jan Dibbets en Jan Christiaan Braun dat ze in de kunst- en museumsector de (oude) macht vormen en daar geen afstand van doen. Maar welke machtspositie ze innemen maakt hij niet duidelijk.
Dat Den Hartog Jager alleen Dibbets en Christiaan Braun kiest om zijn pijlen op te richten oogt selectief. Deze framing biedt hem de mogelijkheid om een karikatuur van beide heren te maken en te doen alsof de kritiek op het Stedelijk alleen komt van ‘witte mannelijke machthebbers’ op leeftijd die hun tijd niet meer goed verstaan.
Als Den Hartog Jager had gestreefd naar eerlijkheid, dan had hij beschreven dat de kritiek op het Stedelijk breder is. Dan was hij weliswaar zijn framing kwijt geweest om het te reduceren tot kritiek van Dibbets en Christiaan Braun, maar had hij aan geloofwaardigheid gewonnen. Op 4 februari 2023 zei in NRC chef Opinie Peter Vermaas dat de kritiek op het Stedelijk zoals Jan Christiaan Braun die had geformuleerd breed gedeeld wordt:
Den Hartog Jager wordt beledigend als hij Dibbets en Christiaan Braun belachelijk maakt door te zeggen dat ze onder meer de ‘vele en snelle veranderingen in de maatschappij‘ niet meer kunnen volgen. Den Hartog Jager denkt zich in te dekken door te zeggen: ‘maak hen ook niet belachelijk‘. Dat is schijnheilig. Het is Den Hartog Jager die een aanval op de persoon inzet en beweert dat hij dat niet doet. Hij geeft zelfs toe dat hij door stereotypering doet wat hij Dibbets en Christiaan Braun verwijt. Door dat toe te geven verandert dat nog niks aan de persoonlijke aanval zelf.
Den Hartog Jager verliest het oog op de bal door Dibbets en Christiaan Braun op hun persoon aan te vallen. De discrepantie in zijn opinie-artikel is dat hij een pleidooi houdt om in dit debat het oog op de bal te houden, maar daar zelf van afwijkt.
Een machtspositie buiten de marge hebben Dibbets en Christiaan Braun niet en valt hooguit op te vatten vanuit een vaag begrip van Gramsciaanse culturele hegemonie. Overigens heeft Rein Wolfs als witte mannelijke machthebber die machtspositie wel.
De machtspositie van de volgens Den Hartog Jager ‘witte mannelijke machthebbers‘ lijkt vooral in zijn fantasie te bestaan. Dat slaat de bodem weg onder zijn opinie-artikel. Want hij baseert zijn hele betoog op de vermeende machtspositie van beide heren (die dus niet bestaat) en hun vermeende weigering om ‘hun macht uit handen te geven‘.
Daarbij komt dat Den Hartog Jager een voorschot neemt op de toekomst door een ontwikkeling in de kunst- en museumsector die nog niet is uitgekristalliseerd nu al groot te noemen. In zijn stuk spaart hij de grote woorden niet: ‘kantelpunt in de geschiedenis‘, ‘machtswisseling’ en ‘tijdsgeestwisseling’. Hij overschat zijn eigen tijd. De context is evenmin bescheiden: ‘Wereldkunst #35‘. Valt dorpspolitiek aan het Amsterdamse Museumplein volgens Den Hartog Jager onder Wereldkunst?
Den Hartog Jager haalt twee aspecten door elkaar. Namelijk de ‘gewone’ opvolging van generaties plus bijbehorende functies of posities die van alle tijden is en altijd gepaard gaat met machtswisseling. En een ander perspectief op de kunstgeschiedenis én de maatschappij plus minderheidsgroepen dat wordt gevoed door een politiek debat dat zich vertaalt in een meer divers personeels-, aankoop-, en tentoonstellingsbeleid van musea.
Herinneren we ons nog het opinie-artikel uit 2006 in NRC van Knol, Jacobs en Huijts die pleitten voor een anti-elitair museum en allen in de jaren daarna bij middelgrote kunstmusea directeur werden? Dat is het mechanisme van het bevechten van de vorige generatie en het positioneren van zichzelf.
Het is onduidelijk wat Den Hartog Jager in dit stuk drijft. Is het zijn ongenoegen over de kritiek op het Stedelijk van Dibbets en Christiaan Braun? Of speelt er wat anders zoals museumpolitiek of brutaal gezegd zijn eigen greep naar de culturele macht als gezaghebbende stem?
De kern van de kritiek van Christiaan Brauns stuk is de grote vinger in de pap van de gemeente Amsterdam bij het Stedelijk. Op de kritiek over de dominante rol van de gemeente Amsterdam bij het Stedelijk en het functioneren van de directie gaat Den Hartog Jager niet in. De directie zou zich volgens Christiaan Braun laten sturen door de gemeente en in het beleid niet autonoom handelen. Kunst zou ondergeschikt worden gemaakt aan politieke doelen.
Dat staat los van de vraag in hoeverre het door de gemeente opgelegde beleid ‘woke‘ is. Aan dit aspect besteedt Den Hartog Jager in zijn stuk veel aandacht. De titel die stelt dat het om een ‘emancipatiestrijd‘ van het Stedelijk zou gaan zet in op het verkeerde abstractieniveau. Alsof de functie van directeur van een kunstmuseum een stageplek is om te emanciperen. Als dat zo is, dan is dat toch het probleem?
De kritiek op Wolfs en het management van het Stedelijk Museum is omvattender dan Den Hartog Jager het voorstelt. Namelijk dat ze niet in staat zijn om een autonome positie in te nemen. Los van de waan van de dag.
Het is merkwaardig om in NRC een opinie-artikel te lezen dat zo rammelt en zo onbehouwen van toon is. Dat is blijkbaar het voorrecht van de columnist. Hans den Hartog Jager slaat wild om zich heen en pleit voor een opzet die hij in het artikel weerspreekt.
Al met al lijkt hij met dit opinie-artikel vooral zichzelf af te rossen. Een aanval op de persoon kan beantwoord worden met een aanval op de persoon, maar brengt het debat niet verder. Hoe een auteur ook het gekrakeel ontkent door er middenin te gaan staan en het als wapen te gebruiken.
George Knight 
LikeLike
Pingback: GK: Met persoonlijk aanval op Jan Dibbets en Jan Christiaan Braun leidt Hans den Hartog Jager af van kritiek op Stedelijk Museum - test
Jamal Ouariachi in column in Trouw 18 februari 2023 (achter betaalmuur):
Wolfs stelt onmiddellijk een zwarte man aan als hoofd onderzoek en ‘curatorial practice’: Charl Landvreugd. Landvreugd is een wandelend algoritme dat in elke zin die hij uitspreekt de dogma’s van de Amerikaanse ‘critical race theory’ nablaat: de obsessie met ‘witheid’, het bevragen van de canon, de obsessie met correcte taal, met kolonialisme, machtsstructuren en identiteit. Tot welke groep je behoort, is allesbepalend, niet wat voor kunst je maakt.
(…)
Het werkelijk verbijsterende in deze anderhalf uur durende documentaire is dat helemaal niemand van het Stedelijk-personeel blijk geeft van een artistieke of esthetische visie op kunst. Het werk is bijzaak geworden. Identiteitspolitiek bepaalt de hoofdzaak: is je functieomschrijving wel genderneutraal? (…). In het Stedelijk is een angstcultuur van politieke correctheid geïmplementeerd. Zoals zo vaak bij oprispingen van deze vernietigende ideologie is het slachtoffer: de kunst zelf.
https://www.trouw.nl/opinie/in-het-stedelijk-museum-amsterdam-heerst-een-angstcultuur-van-politieke-correctheid~b1330182/
LikeLike
Deel van column Max Pam in Volkskrant :
Eerlijk gezegd kan ik me wel voorstellen dat verzamelaar Christiaan Braun (83), na het zien van de film [= White Balls on Walls], even geen zin meer heeft in het Stedelijk en daarvan uitgebreid kond deed in NRC Handelsblad. Dat leidde tot een komische polemiek met kunstcriticus Hans den Hartog Jager (54), die tegen Braun en Jan Dibbets (81) partij koos vóór het museum, maar die niet in de gaten scheen te hebben dat hij zelf, als de partner van Rineke Dijkstra, is uitgegroeid tot een vervaarlijke bobo met een fijne neus voor machtsposities.
Zo strijken wit en zwart, jong en oud, bobo en kunstenaar om de mooiste plekjes in het museum, eigenlijk is het in de kunst nooit anders geweest. Elke keer verandert de taal volgens de laatste mode, maar de inzet blijft hetzelfde. Wat ook altijd hetzelfde blijft, is de rationalisatie van kritiek.
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/een-gekuiste-roald-dahl-is-als-de-sade-zonder-sadisme~bf8091d2/
LikeLike
Deel opinie-artikel van Anna Tilroe in NRC:
De Amsterdamse wethouder van cultuur scoorde dan ook probleemloos met haar nauwelijks verholen dreigement het museum financieel te korten als het zich niet houdt aan de voorgeschreven sleutelwoorden: inclusiviteit en diversiteit.
Wie kan daar nou tegen zijn, vraagt Hans den Hartog Jager zich af, waarna hij er met een bizarre wending een machtsstrijd tussen generaties van maakt. Zijn aanval richt zich op oud-museumdirecteur en verzamelaar Jan Christiaan Braun en kunstenaar Jan Dibbets, die zich in ingezonden bijdragen in NRC radicaal keerden tegen het huidige normatieve beleid van het Stedelijk.
Beiden hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de internationalisering van de Nederlandse kunstwereld, wat hun toentertijd een niet altijd onomstreden machtspositie heeft gegeven. Den Hartog Jager, als criticus van NRC zich goed bewust van zijn eigen machtspositie, erkent wel hun verdiensten, maar pas nadat hij de twee ‘machtswellustelingen’ stevig onder de gordel heeft getrapt. Zijn rechtvaardiging: vorige generaties hebben uit naam van de avant-garde vele kunstenaars ‘gecanceld’.
https://www.nrc.nl/nieuws/2023/02/23/die-twintigste-eeuwse-avant-garde-hield-ons-wel-voor-wat-vrijheid-is-a4157924
LikeLike