Pleidooi voor oprichting van het ‘United Nations International Committee on the Weighted Election Process’

Zou aan de hand van data en gewogen omstandigheden een wiskundig instrument kunnen worden ontwikkeld om onregelmatigheden in de uitslag van verkiezingen of referenda te corrigeren, bij te stellen en tot een nieuwe uitslag te laten leiden? De zin om een uitslag van een controversieel electoraal proces tegen het licht te houden is tweeledig. Het ondermijnt de geloofwaardigheid van sjoemelende staten die nu weg komen met hun schijn van democratie. Die beeldvorming kan worden doorgeprikt. Dit kan een preventieve werking hebben omdat sjoemelende staten uit vrees voor de slechte beeldvorming hun electorale proces eerlijker inrichten. Het omgekeerde kan ook het geval zijn, namelijk dat gewaarschuwde landen nog gewiekster worden om de publieke opinie te misleiden. Maar een goed instrument neemt ook dat in de weging mee.

Er zijn globaal opererende NGO’s die de democratie willen bevorderen. Zoals de Open Society Foundations van George Soros. Die stichting formuleert in de beleidsnota ‘Towards Elections with Integrity’ uit 2018 zes hervormingsaspecten die van toepassing zouden moeten zijn op het houden van verkiezingen en referenda. Dat loopt van monitoren van het politieke proces tot de voorwaarden waaronder waarnemingsmissies opereren. Opvallend genoeg stopt het bij de verkiezingsuitslag. Dat moet anders kunnen. De omstandigheden waaronder verkiezingen worden gehouden kunnen als invoer voor de weging van het electorale proces dienen.

Aan deze zes aspecten zou een zevende toegevoegd kunnen worden: aanpassing en herberekening van de uitslag. De opzet is om het democratiseringsproces hiermee tanden te geven en vooruit te helpen. Want bestaande aanbevelingen over de begeleiding van het electorale proces zijn weliswaar zinvol, maar ook tamelijk vrijblijvend en braaf als ze geen vervolg krijgen. Ze jagen degenen die een loopje nemen met het electorale proces weinig schrik aan. Daarom moet er een instrument ontwikkeld worden dat dat wel doet.

Voorwaarde is dat zo’n instrument wordt ontwikkeld door en ondergebracht bij een globale, onpartijdige organisatie. Zo is de Open Society Foundations geen optie omdat die in het spervuur van de cultuurstrijd is terechtgekomen en door een deel van de publieke opinie ter discussie wordt gesteld als partijdig. Dat leidt af van het doel. Logisch en wenselijk zou zijn dat het instrument wordt ondergebracht bij een onafhankelijke, nog op te richten VN-organisatie die toezicht houdt op het electorale proces. Noem het UNICWEP: United Nations International Committee on the Weighted Election Process. De grootste uitdaging zal zijn om het niet te beperken tot de westerse democratieën in een idee dat democratie en universele rechten uitsluitend gelden voor westerse landen, maar voor alle landen wereldwijd, inclusief falende staten of autoritaire regimes.

Twee voorbeelden maken duidelijk hoe zo’n instrument kan werken. In Polen won volgens de officiële cijfers gisteren de zittende president Andrzej Duda (PiS) in de tweede ronde de presidentsverkiezingen met 51,2% van uitdager Rafał Trzaskowski van het Burgerplatform met 48,8% van de stemmen. Vraag is of er voldoende onregelmatigheden zijn om deze uitslag aan te passen en opnieuw te berekenen. Dat lijkt inderdaad het geval. De Special Election Assessment Mission (SEAM) van de OVSE die deze verkiezingen heeft gemonitord was kritisch over de toegang van de oppositie tot de publieke media die onder controle van de regerende partij staan. De publieke omroep werd zo tot een campagnetool voor de zittende president. Het eindverslag van de SEAM over Polen verschijnt naar verwachting over twee maanden. Welnu, stel dat een instrument dat aan de hand van een procedurelijst de ernst van de onregelmatigheid weegt als een afwijking in de uitslag van 2%, dan zou uitdager Trzaskowski hebben gewonnen met 50,8%. Feitelijk zou het aan de uitslag niks veranderen, maar in de beeldvorming zou door deze herberekening  een smet aan Duda’s verkiezing kleven.

Een ander voorbeeld is de gouverneursverkiezing van 2018 in de Amerikaanse staat Georgia. Volgens de officiële cijfers won de Republikein Brian Kemp de verkiezing met 50,2% van de Democratische kandidaat Stacey Abrams met 49,8%. Na 10 dagen erkende Abrams vanwege de wet dat Kemp gouverneur werd, maar ze erkende niet (‘concede’) dat ze een nederlaag had geleden vanwege de talloze onregelmatigheden die volgens haar in haar nadeel waren. Zoals kiezersonderdrukking en ontbrekende toegang tot de stembus. Onder meer in de counties Fulton en DeKalb werd een deel van Abrams achterban het stemmen onmogelijk gemaakt. Stel dat een instrument de ernst en moedwilligheid door het Republikeinse staatsbestuur van de onregelmatigheid weegt als een afwijking in de uitslag van 1%, dan zou Abrams hebben gewonnen. Dit is een actueel voorbeeld omdat in de aanstaande presidentsverkiezingen van 3 november 2020 hetzelfde soort rechteloosheid en ontmoediging van Democratische kiezers door Republikeinse lokale besturen op grote schaal wordt verwacht.

Er is nog geen organisatie als de UNICWEP en evenmin een wiskundig instrument dat het electorale proces weegt en grove onregelmatigheden ervan corrigeert en herberekent. Het is een gevoelig onderwerp omdat staten graag de schijn van democratie ophouden, zelfs als van ver duidelijk is dat het niet meer dan een façade is. Staten laten niet graag in de keuken kijken. Denk aan Turkije, de Russische Federatie, Hongarije, Polen, de Filipijnen, Egypte of de VS. Staten als Noord-Korea of China lijken zelfs al te ver gevorderd in de misleiding en onderdrukking van de eigen bevolking om vanuit een idee van burgerparticipatie nog naar het pad richting een regelmatig electoraal proces geleid te kunnen worden. Voor staten die nog voor rede vatbaar zijn zou de stok achter de deur van de UNICWEP het verschil kunnen maken. Wie pakt de uitdaging op?

Foto 1: ‘Een TV-ploeg verscheen voor het stembureau in de woonwijk Paderewski in Katowice. De cameraman had een sticker “Duda 2020” op de camera. De politie kwam tussenbeide’ In: Wyborcza.pl, 12 juli 2020.

Foto 2: De uitslagen van de eerste naoorlogse verkiezingen worden groot getoond op de gevel van de Beurs van Berlage aan het Damrak. 16 mei 1946. Credits: ANP Photo.

Advertentie