Commentaar uit 2018:
Columniste Stine Jensen ging met haar dochtertje naar de tentoonstelling ZieZo Marokko in het Amsterdamse Tropenmuseum (onderdeel van het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMvW)) en doet daar in NRC verslag van onder de titel ‘Help, mijn dochter gelooft in God’. Is het de taak van een museum om kinderen het geloof in God bij te brengen?
Jensen betwijfelt of het educatieve programma bij deze tentoonstelling de toets der kritiek kan weerstaan: ‘Is hier nog wel sprake van kennisoverdracht, of is dit pure indoctrinatie als een directieve vrouwenstem de islam aanprijst?’ Dit incident staat symbool voor de teloorgang van het NMvW.
Bij het Tropenmuseum zijn sinds vijf jaar het populisme, politieke correctheid en een versimpelde opvatting van identiteitspolitiek leidend. In 2013 werd het wetenschappelijke hart eruit gesneden door het ontslag van 30 medewerkers, onder wie conservator Ben Meulenbeld. Zie hier voor mijn commentaar met de volgende slotsom: ‘Deze conservatoren zijn onmisbaar omdat ze een correctie geven op trends en sjablonen die de werkelijkheid reduceren.’
Door het ontslag van conservatoren kwam de weg vrij voor die trends en sjablonen die Jensen constateert bij de tentoonstelling ZieZo Marokko. Het is de politisering van de volkenkundige musea van het NMvW die zich manifesteert in gemakzucht en behaagzucht die sluipenderwijs de weerspannigheid en kracht uit deze musea heeft gehaald.
Postkolonialistische correctheid verlamt deze organisatie zonder kern en met veel vorm. Goedwillende medewerkers binnen het NMvW wachten hun tijd af op betere tijden. Hoelang nog?
In een commentaar over de tentoonstelling ‘POWERMASK’ in het Rotterdamse Wereldmuseum heb ik die populistische en politiek correcte mentaliteit van het management van het NMvW dat politiek (of nog erger: politiek correctheid en een enge opvatting van identiteitspolitiek) boven kunst stelt in een context gezet.
Het Wereldmuseum dat wegens verbouwing tot eind 2018 geen grote presentaties meer toont dreigt het volgende slachtoffer te worden van de museale kaalslag van de leiding van het NMvW. Enkele citaten uit dit commentaar bieden reliëf. De kwaliteiten van ‘POWERMASK’ zijn het diapositief van het structurele tekort van het NMvW:
Aan het tentoonstellingsbeleid van het Wereldmuseum is het populisme van het NMvW nog niet af te lezen. Schrikbeeld is beleid dat kunstobjecten niet alleen ondergeschikt maakt aan het ‘maatschappelijke’ verhaal over kolonialisme of wereldburgerschap, maar kunst niet in de eigen waarde laat en invoegt als illustratie voor dat ‘maatschappelijke‘ verhaal.
De tot en met 7 januari 2018 lopende tentoonstelling ‘POWERMASK’ van de Antwerpse modeontwerper en gastconservator Walter Van Beirendonck en conservator Alexandra van Dongen is het voorbeeld van een vitale, verrassende, inhoudelijk sterke tentoonstelling voor elk wat wils met de verbeelding aan de macht. Een voorbeeldige publiekstentoonstelling waarin kunstobjecten spreken zonder dat het een saaie en voorspelbare kunsthistorische uiteenzetting wordt. Of ze dienen als plaatje bij een praatje.
Op een tekstbord is een citaat van de Haïtiaans-Amerikaanse kunstenaar Jean-Michel Basquiat te lezen dat zegt: ‘Ik ben geen zwarte kunstenaar, ik ben een kunstenaar.’ Van hem is een schilderij uit de collectie Hans Sonnenberg te zien dat aan Museum Boijmans geschonken is.
Dit citaat is een sleutelzin en valt ook te lezen als commentaar op het NMvW. Want er bestaat geen zwarte of niet-witte kunst, maar alleen kunst. In dit geval: goede kunst. De kwaliteit van de bruiklenen die Walter Van Beirendonck overal vandaan heeft weten te halen is indrukwekkend. De tentoonstellingsmakers lijken zich vrij te voelen en niet te bekommeren om het standpunt dat een tentoonstelling pas wordt gelegitimeerd door de persoonlijke achtergrond van de maker.
Bij ‘POWERMASK’ gaat het om de kunstobjecten die die tentoonstelling niet in de mal van een ‘maatschappelijk‘ verhaal probeert te dwingen. Door het elan ontstijgt ‘POWERMASK’ eraan en krijgt een surplus. Terwijl dat ‘maatschappelijke‘ verhaal gewoon ondersteund wordt. Maar het gebeurt indirect en via dwarsverbanden. Gewild of ongewild is ‘POWERMASK’ op te vatten als subtiel antwoord op dit interne debat en de koers van het NMvW.
Het gaat niet om de beschuldiging van inlijving of populisme. Als het NMvW zweert bij de etnokitsch van Jimmy Nelson of verhalen over kolonialisme of slavernij, dan moet het dat tonen.
Het gaat om de identiteit van het Wereldmuseum. Een persbericht van het NMvW uit 2016: ‘De constructie van deze krachtenbundeling is uniek te noemen. Het Wereldmuseum blijft een zelfstandig Rotterdams museum, maar gaat zeer nauw samenwerken met het NMVW, (..). Door deze samenwerking kan het Wereldmuseum, met behoud van eigen identiteit, gebruik maken van de expertise en het netwerk van het Nationaal Museum van Wereldculturen.’
Foto 1: Schermafbeelding van deel artikel ‘Help, mijn dochter gelooft in God’ van Stine Jensen in NRC, 14 juli 2018.
Foto 2: Object van Folkert de Jong op tentoonstelling POWERMASK in het Wereldmuseum, eigen opname oktober 2017.
George Knight 
Het KIT is bij het NMvW gevoegd om nog iets van het instituut te behouden, maar je kunt het denk ik niet als representatief voor het NMvW bezien.
Het KIT is nooit wetenschappelijk geweest. Het was nooit meer dan een rariteitenkabinet waar een reden tot exploitatie bij werd gezocht. Als het opeens spontaan zou oplossen zouden er wel een hoop lollige snuisterijen verloren gaan, maar vrijwel geen kennis. Simpelweg omdat van de meeste voorwerpen in hun collectie de herkomst en gebruik niet bekend zijn.
LikeLike
@Manfred
Het NMvW heeft verschillende onderdelen die vanuit Leiden zijn samengevoegd en gelijkgeschakeld. In programmering, organisatie, facilitaire ondersteuning en signatuur. De onderdelen zijn inwisselbaar geworden. Het Wereldmuseum dat een motie van de Rotterdamse raad achter zich heeft over een Rotterdamse signatuur kan daar mogelijk een uitzondering op maken.
Het Tropenmuseum is tegenwoordig onderdeel van het NMvW en was tot 2014 onderdeel van het KIT. Het is dus onjuist dat het KIT bij het NMvW is gevoegd. Het toenmalige KIT was een uniek kennisinstituut met onder meer de Tropenbibliotheek die in 2011 door de politiek in de steek is gelaten. Dat wordt door direct betrokkenen en anderen nog steeds als een onuitwisbare schande en schandalige actie van de Nederlandse politiek gezien. Als verkwanseling van een kennisinstituut dat uniek was. Vele experts wereldwijd zetten zich tevergeefs in voor het behoud van de bibliotheek. Het tegenwoordige Tropenmuseum is een flauwe schaduw van de wetenschappelijke kwaliteit van het toenmalige KIT.
Zie ook:
http://www.indeknipscheer.com/hans-van-hartevelt-de-verkwanseling-van-een-kroonjuweel-roman/
LikeLike
Oh ok, ik zie (en gebruik) het Tropenmuseum en KIT altijd als twee namen voor hetzelfde.
Ik woon er overigens vlak bij en kom er sporadisch doch regelmatig, en heb er wel eens cursussen.
LikeLike
During one of the panel discussions, Mirjam Shatanawi of the Dutch National Museum of World Cultures in all modesty tried to question the absence of ethnographic objects in modern art museum collection displays, which could be taken as a critique of the perpetual negation of religion in modern (and demodern) contexts. But also that inducement to discuss a real subject was effectively smothered in the cheerful paternalistic bravura of the event.
Although the public expected fireworks from constituent representatives capable of intellectual exchange at a certain level, the room got filled with elephants of the institutional kind instead. And so a long day that began with a sincere aim to decolonise ended in its reverse, in a recolonization: of space, time and the audience.
http://www.metropolism.com/nl/features/33063_collections_in_transition_van_abbe
LikeLike
Esmaa reageerde op de column middels een ingezonden brief. Heel valsig, waarin ze jensen polarisatie verweet, op een klein foutje ramde. En haar uitnodigde voor thee (ofzo). Heel aardig, Heel vals
Aan de andere kant denk ik: musea zijn toch PC?
Als je daar nou geen zin hebt – dan ga je niet naar het tropenmuseum. Zoals ik
LikeLike
@Renzoverwer
Mee eens dat Stine Jensen gewaarschuwd kon zijn over het Tropenmuseum. Ik denk niet dat alle Nederlandse musea politiek correct zijn, maar de musea van het NMvW zijn dat wel zeker.
Echter, in de media worden de NMvW-musea nauwelijks kritisch benaderd en doorgeprikt. Wat op zich weer een groot raadsel is waarom media het NMvW het voordeel van de twijfel blijven geven. In de media wordt hun niet het populisme, de inhoudsloosheid, de oppervlakkigheid, het simplisme en het zwart/wit-denken verweten. Dat Stine Jensen daarom niet vooraf doorhad hoe verschrikkelijk plat en versimpeld het Tropenmuseum is en hoe het als museum is afgezakt kan haar nauwelijks verweten worden. Maar een tweede keer zal ze zich er waarschijnlijk niet aan wagen.
De toon van de brief van Esmaa Alariachi is vals en de inhoud flauw (‘Die Marokkanen lijken ook allemaal op elkaar…’) en gaat niet in op de kern van de kritiek van Stine Jensen. Zij beantwoordt filosofie met cabaret.
De brief bevestigt via een omweg de kritiek van Jensen. Indoctrinatie van een geloof via een kunsttentoonstelling is mogelijk. Ook door een incidenteel bezoek van hooguit twee uur. Alariachi hanteert de gebruikelijke verdediging van geharnaste gelovigen en dat diskwalificeert haar. Ze kan blijkbaar niet goed omgaan met religiekritiek en verwijt Jensen ‘een lichte angst voor een geloof’. Daarmee maakt Alariach de zakelijke kritiek van Jensen persoonlijk. Dat is onnodig en probeert die kritiek niet inhoudelijk te beantwoorden, maar verdacht te maken. Alariachi gaat het debat uit de weg.
Vervolgens verwijt Alariachi Jensen ook nog eens polarisatie. Hiermee probeert ze Jensen opnieuw de mogelijkheid te ontnemen die het normale publieke debat biedt om kritiek te uiten. Terwijl evengoed beweerd kan worden dat het de vooral platte, gepopulariseerde en oppervlakkige opzet van de tentoonstelling van het NMvW is die polarisatie in de hand werkt. Het lijkt er sterk op dat Esmaa Alariachi niet normaal op kritiek kan reageren. Dit geeft extra te denken waarom juist zij door het Tropenmuseum is uitgezocht en er blijkbaar zo goed bij past dat zij haar visie op islam en Marokko mag geven. Alariachi bewijst het NMvW met deze brief een slechte dienst. Wanneer komen bij het NMvW weer de kunstobjecten, de inhoud en de kennis aan de macht?
Brief: https://www.nrc.nl/nieuws/2018/07/17/brieven-12-a1610335
LikeLike
Ach GEorge Knight, Ik ben al niet eens verbaasd over zo’n Esma. Van een aanhanger van een religie die de doodstraft eist voor afvalligen (zoals iedereen weet/zou moeten weten is de islam dat) verwacht ik niets anders. Jensen is een beetje wakker geworden. Voor 10 procent. Dat van die doodstraf weet zij wsl nog niet. Zoals veel mensen dat nog niet weten. Past niet in het beeld islam= lief.
LikeLike