Als musea een televisie zijn, dan zijn de bezoekcijfers de kijkcijfers. Het gaat niet om de waardering, het maatschappelijk belang of het experiment -of zelfs: de beleving- maar om het aantal bezoekers. Doorgaans komt die fixatie op de cijfers niet eens van de musea zelf, maar zijn het lokale of regionale media die ‘hun’ museum langs de meetlat leggen. Het is een laagdrempelig aspect voor een algemene verslaggever zonder veel kennis van kunst en musea. Naast het feit dat lijstjes lekker licht verteerbaar en amusant zijn verklaart dat de aandacht. De museumdirecties zijn zo dom én verstandig daarin mee te gaan. In het besef dat het beter is om de lokale media niet tegen de haren in te strijken en daarom maar in dat kader van laagdrempelig amusement te stappen. Zo ontstaat aan het eind van elk jaar een non-discussie over bezoekcijfers van musea.
Lijstjes circuleren en er wordt meer belang aan gehecht dan ze verdienen. Onvergelijkbare categorieën worden vergeleken en tegen elkaar afgezet. Zijn het Anne Frank Huis, NEMO of het Spoorwegmuseum kunstmuseum of toeristische attractie? Maar zonder dat de cijfers worden gecorrigeerd vanwege een extra blockbuster of festiviteit, lustrum, nieuwbouw, (gedeeltelijke) sluiting, educatieve programma’s (scholen), overheidssubsidie, buitenmuseale activiteiten of het bereik van de website heeft zo’n vergelijking weinig waarde. Dus niet alleen zijn er vragen te zetten bij de aandacht voor de bezoekcijfers van waar van alles van wordt afgeleid en aan opgehangen (kwaliteit, beleid), maar ook over de validiteit van de vergelijking. Als vergelijken dan toch moet zou daarvoor een bruikbaar model ontwikkeld moeten worden. Een taak voor de Museumvereniging.
Hoe de media ontsporen maakt een bericht op RTV Rijnmond duidelijk. Het constateert dat Museum Boijmans van Beuningen net buiten de top 15 van best bezochte Nederlandse musea scoort. Het zou 5 plekken zijn gezakt naar plek 18 hoewel Boijmans in 2015 8000 bezoekers meer trok dan in 2014. Gevraagd om commentaar laat directeur Sjarel Ex in het midden of hij nou meegaat in de fixatie van de media op de bezoekcijfers of in zijn antwoord juist de absurditeit ervan wil aantonen: ‘Het ligt eraan wat je meerekent en wat je als kunstmuseum ziet. Spoorwegmuseum en Anne Frank Huis zijn geen kunstmusea.” Ook vindt hij dat de musea in Amsterdam sowieso buiten beschouwing moeten worden gelaten, omdat die stad veel toeristen trekt.’ Dat laatste klopt, zo kwamen in 2014 meer dan 80% van de bezoekers van het Anne Frank Huis en het Van Gogh Museum uit het buitenland, aldus het onderzoek ‘Museumcijfers 2014’ van de Museumvereniging.
George Knight 
Helemaal met je eens dat bezoekcijfers niet zaligmakend zijn. Inderdaad gaat het om de waardering, maatschappelijk belang of experiment. Jij geeft de media de “schuld” maar dit ben ik niet helemaal met je eens. De musea doen er zelf naar hartenlust aan mee. Voorbeelden te over van museumdirecteuren die zichzelf op de borst kloppen met een stijging van het aantal bezoekers en dan zelf de media zoeken. Als zij minder bezoekers trekken dan hoor je ze niet of reageren zij kribbig op vragen van de media. Ben het met je eens dat lijstjes onzin zijn. Helaas doet museum Boijmans hier zelf al lange tijd aan mee. In de discussie over het Collectiegebouw, bij tentoonstellingen en in persberichten. Zie hier zomaar een voorbeeld: http://www.boijmans.nl/nl/10/persberichten/pressitem/499 Boijmans gaat dus mee in de fixatie op lijstjes. Jammer. Daarom is het niet zo vreemd dat de media deze lijstjes ook gebruiken.
LikeLike
@R. van der Velden
Ik geef de media niet de hele, maar wel de grootste ‘schuld’ voor die fixatie op de bezoekcijfers. Ik ben het volledig met je eens dat musea ook de publiciteit zoeken als ze door omstandigheden of toevalligheden hogere bezoekcijfers hebben. Maar van de journalistiek zou je verwachten dat dit verhaal wordt doorgeprikt. Dat gebeurt wel in de vaktijdschriften of gespecialiseerde sites als Trendbeheer, maar niet in de gevestigde media met groot publieksbereik.
Is er ook een rol voor gemeenteraadsleden weggelegd om afstand te nemen van dat cijferfetisjisme of zijn ze juist onderdeel van de fixatie op de bezoekcijfers? Nog scherp in de herinnering staan de raad en het college van Eindhoven die het Van Abbe Museum verplichtten tot hogere bezoekcijfers.
http://bit.ly/1kewV1u
LikeLike
De Flevolandse musea kunnen niet allemaal tevreden zijn over het afgelopen jaar. Het Aviodrome in Lelystad is een uitzondering, daar kwamen voor het tweede jaar op rij zo’n 200.000 bezoekers op af. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Flevoland in samenwerking met de NOS.
http://www.omroepflevoland.nl/nieuws/130807/flevoland-minder-bezoek-voor-musea
LikeLike
Cijferfetisjisme mbt bezoekersaantal vind ik geen goede zaak voor gemeenteraadsleden. Waardering, maatschappelijk belang en experiment zijn belangrijker. Maar ja, het is steeds meer op de voorgrond gekomen. Door de politiek, maar ook door de instellingen zelf. Neem discussie Collectiegebouw. Hierin trekken het college en museum Boijmans samen op. Met stellige overtuiging beweert men meer dan 100.000 bezoekers per jaar te halen. Hier is ook op begroot. Elke kritische vraag hierover is weggewuifd door het museum. Tja, dan is het niet gek dat de politiek vragen gaat stellen als straks het aantal bezoekers beduidend lager uitvalt. Maar zo’n situatie als bij het Van Abbe Museum vind ik niet passend.
LikeLike
Er klopt niets van uw eerste gedeelte van uw artikel. Het zijn de museumdirecteuren zelf die beginnen met hoeveel bezoekers er verleden jaar, dit jaar en volgend jaar zullen komen.
Natuurlijk in stijgende lijn. Als ze dit niet zouden doen werden ze niet aangesteld door de Raad van Toezicht.
Groet Rob van Koningsbruggen
LikeLike
@R. van der Velden
Dit debat is breder dan Boijmans of het Collectiegebouw. Maar goed: De schattingen over de exploitatie en de bezoekcijfers van nog te realiseren culturele instellingen is naar mijn idee iets anders dan de jaarlijkse lijstjes over de bezoekcijfers. Zo’n project vraagt allerlei cijfers om door kwantificering de marge van onzekerheid terug te dringen en om allerlei betrokken partijen te overtuigen. Dat is naar mijn idee niets iets wat de initiator vanuit zichzelf graag doet, maar wat hem opgedrongen wordt. Bij het Collectiegebouw herinner ik me de herhaalde kritiek over de vermeende slechte onderbouwing van de bezoekersaantallen door de RRKC waardoor die bezoekcijfers een hot item werden. Omdat Boijmans dat wilde of omdat de critici dat aangrepen?
@Rob van Koningsbruggen
Ik sprak over gedeelde ‘schuld’ waarbij ik weliswaar het accent bij de media legde omdat ik meen dat ze een controlerende en maatschappelijke taak hebben, maar de musea impliciet niet buiten schot liet: ‘Doorgaans komt die fixatie op de cijfers niet eens van de musea zelf, maar zijn het lokale of regionale media die ‘hun’ museum langs de meetlat leggen.’
Ik denk ook zeker dat vele musea in een jaarlijkse Pavlov-reactie blaffend en keffend hun cijfers naar buiten brengen om hun politieke of publicitaire positie te versterken. Maar de vraag is waarom ze dat doen en of dat wellicht komt omdat ze zich daartoe gedwongen voelen en menen het zich niet te kunnen veroorloven om er niet aan mee te doen.
Het is een veelkoppig probleem. Zo vermoed ik dat ook meespeelt dat bij veel musea de zakelijk leider hiërarchisch boven de artistiek leider staat. Denk alleen al aan het Stedelijk Museum. Kortom, ik mis journalistiek die de musea zou kunnen helpen om uit die vicieuze cirkel te treden. Maar integendeel, vele media of persbureau’s maken er eerder een top-10 of wedstrijdje van dan dat ze de musea helpen die cijfers te relativeren of tot eerlijke, gecorrigeerde vergelijkingen te komen.
LikeLike
Het Stedelijk Museum in Amsterdam trok in 2015 720.000 bezoekers. Dat is 10 procent minder dan vorig jaar. De Oase van Matisse is met 360.000 bezoekers wel de best bezochte tentoonstelling uit de geschiedenis van het Stedelijk Museum.
http://www.parool.nl/parool/nl/12/CULTUUR/article/detail/4212685/2015/12/22/Stedelijk-Museum-trekt-minder-bezoekers.dhtml
LikeLike
Met 310.000 bezoekers heeft Museum de Fundatie in Zwolle dit jaar een recordjaar gedraaid. Met dat aantal nestelt het museum zich landelijk gezien in de top 15 van meest bezochte musea.
http://www.rtvoost.nl/nieuws/default.aspx?nid=233946
LikeLike
Merkwaardige opmerking van Ex: “Ook vindt hij dat de musea in Amsterdam sowieso buiten beschouwing moeten worden gelaten, omdat die stad veel toeristen trekt.’ Mogen toeristen niet meegeteld worden als bezoeker? Tellen het Louvre, the Metroppolitan of Prago alleen bezoekers uit het vestigingsland? Of komen er geen toeristen in Rotterdam?
http://www.volkskrant.nl/binnenland/lonely-planet-zet-rotterdam-op-5-in-top-10-topsteden~a4172134/
LikeLike
@Philip Knijff
Ik vond het ook een merkwaardige opmerking van Sjarel Ex. Maar bij nader inzien denk ik wel dat hij een punt heeft. Uiteraard mogen toeristen meegeteld worden als bezoeker. In de vergelijking tussen musea in en buiten Amsterdam ontstaat dan echter wel een vertekening.
Anders gezegd, het Van Gogh Museum heeft meer dan 80% bezoekers die uit het buitenland komt. Het valt aan te nemen dat het merendeel daarvan toeristen is. Wat betekent dat voor andere musea in Sittard, Zwolle, Groningen of Rotterdam dat een veel lager percentage buitenlandse toeristen trekt? Moet dat in de vergelijking niet gecorrigeerd worden? En zoja, hoe dan? Tegelijkertijd zullen musea in Vlaardingen, Schiedam of Hoek van Holland weer naar Rotterdam wijzen dat naar verhouding de meeste toeristen in de regio trekt.
Wat Ex zegt zie ik als de opening van een debat dat ervoor pleit om de bezoekersaantallen van musea kwalitatiever en minder kwantitatief dan nu te benaderen. In elk geval om erover na te denken om het automatisme te doorbreken om onvergelijkbare musea onder onvergelijkbare omstandigheden binnen een kader te vergelijken en als gelijksoortig te presenteren.
Die vergelijking moet veel gedetailleerder en verfijnder om zeggingskracht te hebben. Voorzitter Siebe Weide van de Museumvereniging moet maar eens aankloppen bij het Centraal Planbureau voor een verkennend gesprek om zich voor te laten lichten over modellen en bij het Sociaal en Cultureel Planbureau voor een gesprek over analyse en weging van sociaal-culturele aspecten. Wie weet ligt er over een paar jaar dan een bruikbaar model dat de bezoekcijfers van musea eerlijk presenteert zodat er zelfs zinvolle conclusies uit zijn af te leiden voor de beleidsontwikkeling.
LikeLike