‘Ons rest niets anders dan de geprivilegieerde status die godsdienstige opvattingen ook in de westerse wereld nog steeds hebben, ter discussie te stellen. In het debat met moslims moet het Westen zich consequent op het standpunt stellen dat een religieuze overtuiging niets anders dan een mening is.’ Aldus de conclusie van filosoof Martin Slagter in een artikel in NRC. Hoe gelijk heeft Slagter en hoe slecht wordt dat begrepen.
De samenleving kent een verschil in benadering van gelovigen en andersdenkenden. Want: ‘Ook volledig geseculariseerde mensen denken vaak nog dat religieuze overtuigingen meer respect verdienen dan ‘wereldse’ opvattingen. Zo zijn bijvoorbeeld op vrijwel alle middelbare scholen petjes verboden, maar mogen moslimmeisjes wel een hoofddoek dragen.’ Dit valt niet met redelijke argumenten te verklaren, alleen door de macht en invloed die religies in onze samenleving hebben. Want: ‘Zolang door een van beide partijen aan een willekeurige verzameling oude geschriften meer autoriteit wordt toegekend dan aan empirie en rationele gevolgtrekkingen, is redelijke overeenstemming uitgesloten.‘
De eindredactie van NRC begrijpt evenmin wat een seculiere samenleving is. Secularisme is een politiek idee dat kerk en staat gescheiden zijn. Secularisme spreekt zich er niet over uit of er een God bestaat. Het doet er welbeschouwd niet toe. Omdat secularisme geen vijand van religie is, kunnen uiteenlopende religies er naast elkaar bestaan. Juist daar bescherming vinden. Maar NRC voegt door een ondertitel een schijntegenstelling toe: ‘Behandel gelovigen en ongelovigen als gelijken, betoogt Martin Slagter’. Los van het feit dat Slagter het adjectief ongelovig slechts eenmaal onder voorbehoud (‘ ‘) gebruikt betoogt hij wat anders. Hij stelt dat in een seculiere samenleving een religieuze overtuiging evenveel respect verdient als een wereldse opvatting.
Slagter geeft het voorbeeld van islamitische docenten die begrip krijgen omdat ze het tijdens de Ramadan lieten afweten, terwijl docenten die het laten afweten tijdens het WK Voetbal geen begrip van hun collega’s krijgen. Dit is krom. Met de term ‘werelds’ introduceert Slagter overigens ruis. Dat suggereert dat het secularisme tegenover religie staat, maar dat is niet zo. Religie schuilt onder de paraplu van het secularisme en is even ‘werelds‘ als welke willekeurige opvatting. Begripsverwarring typeert de overgangssituatie waarin religies aan macht en invloed inboeten en hun voorkeurspositie verliezen. Maar in het openbare debat is dat nog niet goed doorgedrongen. Er zijn nog geen algemeen aanvaarde woorden die dat einddoel van het secularisme passend omschrijven. Nu is het nog behelpen met de aan religies ontleende termen.
Foto: Sarkis, ‘Landscape Forever‘ in Museum Boijmans Van Beuningen, 2008.
George Knight 
Mag het woord overtuiging ook? en kunnen we het erdan over eens dat levensbeschouwelijke overtuigingen, oor het mensenrecht gelijkwaardig zijn? En dat welke dat die zingevende meningen over deze werkeli\jkheid /saecukum ook praktische gevolgen hebben voor het leven in deze wereld /saeculum? Als gelovige zou ik niet weten waarom mij het woord saeculum,en seculier ontnomen zou kunnen worden?
LikeLike
@Joost
Ik begrijp niet wat je bedoelt. Kun je dat aub toelichten?
LikeLike
Secularisme staat misschien niet per definitie tegenover religie, maar religie staat per definitie vrijwel altijd tegenover secularisme. In een religie is er maar èèn waarheid, en die hoeft alleen maar gelooft te worden om een maatschappelijke waarde te krijgen die andere opvattingen, zelfs wetenschappelijke feiten of wettelijke bepalingen, niet krijgen.
Religie is zeker niet even ‘werelds’ als welke andere opvatting. Een religie maakt miraculeuze claims en ontslaat zichzelf van bewijslast. Zelfs als de claims wetenschappelijk als onjuist worden aangetoond, kan er beroept worden op ‘vrijheid van geloof’ om de werkelijkheid te vervangen met een gunstigere fantasie
“Atheïsme” betekent niet ‘zonder geloof’, alsof het een ongeloof is, een geloof maar dan net wat anders. Het is net zo min geloven dat er èèn god is, als dat er tien, honderd of duizenden zijn. Ter vergelijking is atheïsme net zo’n kanaal op tv als het uit-knopje van de afstandbediening.
Ongeloof in het bestaan van de Paashaas, elfjes en eenhoorns wordt over het algemeen gewoon gezien als gezond verstand. Laten we alle meningen die geloven recht te hebben op religieuze gelijk, hetzelfde behandelen als de overtuiging dat Sinterklaas echt uit Spanje komt varen.
Wat mij betreft is dat de definitie van seculier: je hebt recht om te geloven wat je wilt, maar je hebt geen recht op je eigen feiten.
LikeLike
Mensen met een feitelijk beperkt verstandelijk vermogen en gevoel hebben zelfs met onze “verlengde” zintuigelijke wetenschappelijke waarneming niet de indruk doorgedrongen te zijn in (be-grepen, greep te hebben op) de feiten van leven en wereld. Met onze feitelijke beperkte vrije wil en zijn beperkte keuzes hebben we al helemaal niet de indruk ons leven en onze wereld onder volledige controle te hebben.
In die feitelijke niet-begrepen werkelijkeid is een zingeving, die deze werkelijkheid als “gegeven(s)” ervaart en als “opdracht” om er iets van te maken, even ziinig als een zingeving waarin deze werkelijkheid van gegevens maakbaar lijkt of dat deze gegevens zomaar toevallig over ons heen komen.
In al onze beperktheid zijn het alle drie menselijke zingevingen, waarin we met ons voorstellingsvermogen deze werkelijkheid=saeculum anders kunnen denken dan hij is en alle drie zijn ze even werelds/seculier. Ze werken niet als zomaar wat meninkjes, maar als seculiere overtuigngen, die denken en handelen in leven en wereld in meer of mindere mate zullen.inspireren..
LikeLike
@Joost
Bedankt voor je uitleg waarvan ik jammergenoeg moet zeggen dat ik er nog steeds niets van begrijp. Evenmin wat het met het onderwerp van gelijkwaardigheid van diverse overtuigingen en opvattingen dat Martin Slagter aansnijdt te maken heeft.
LikeLike
Boven gaf ik de grote drie menselijke zingevingen van onze werkelijkheid, door onze mensenrechten alle drie gelijkwaardig gesteund. Waarschijnlijk ben je het met één van die zingevingen niet eens en verschuil je je dan achter het veilige mom van niet snappen (ook gelovige zingeving valt onder bescherming van mensenrecht! Zit daar het probleem?!). Scheiding van kerk en staat berust nl niet op mensenrecht, maar is een politiek heel verstandige beslissing, die gelovigen en ongelovigen er hopelijk van weerhoudt hun eigen seculiere overtuiging aan een staat op te dringen en zo mensenrechten, zoals dat tot op de dag van vandaag nog steeds gebeurt, wel te schenden! De neutrale staat geeft nl ruimte aan alle gelovige seculiere en ongelovig seculiere overtuigingen, van meerderheden en minderheden, over onze werkelijkheid, die we immers vanouds saeculum noemen! Gelovige en ongelovige zingeving hebben het namelijk niet over een andere werkelijkheid!
LikeLike
@Joost
Echt, ik verschuil me nergens achter, waarom zou ik, ik begrijp gewoonweg niet wat je bedoelt. Nog steeds niet. Als ik het ergens niet mee eens ben dan zeg ik dat gewoon. Ik begrijp evenmin wat je bedoelt met het ‘opdringen van een eigen seculiere overtuiging’. Wat bedoel je daarmee?
LikeLike
Ooit van Roomse Rijk, Dritte Reich, moslimkalifaat, communistische staat, neozionistische staat, Groot Rusischdenken, neo/liberale staat etc etc gehoord Over je gelovige of ongelovige overtuiging aan een staat opdringen gesproken!
LikeLike
@Joost
Ja, ik ken m’n geschiedenis. Maar opnieuw begrijp ik niet wat je bedoelt. Wat heeft dat met Martin Slagter en/of het idee van secularisme te maken? Wat wil je nou eigenlijk beweren?
LikeLike
Tot slot: : de “petjes”en “hoofddoekjes” zijn tijdgebonden culturele vormgeving van kleding. Met tijdgebonden culturele, ev pedagogische argumentatie kan dat er praktisch in iedere tijd anders uit komen te zien, in welke levensbeschouwing dan ook. Op zich heeft een “verbod op petjes” niets te maken met een “volledig geseculariseerde” denkwijze, wat dat dan ook moge zijn, en heeft gebruik van hoofddoekjes niets te maken met “religieuze overtuiging”. In onze tijd speelt wat dit betreft wel de menselijke vrijheid van kleding van onze mensenrechten, waar alle levensbeschouwingen zich met hun cultuurgebondenheid aan hebben te houden, Ik vind dat Slagter wat ongenuanceerd over de inhoud levensbeschouwing praat en die verward met culturele tijdgebonden opvattingen over kleding..
LikeLike
@Joost
Dank je. We kunnen elkaar blijkbaar niet bereiken. Het ontgaat me nog steeds wat je bedoelt. Slagter heeft het naar m’n idee totaal niet over kleding, maar over de politiek-maatschappelijke voorkeur die religie (nog steeds) geniet. Dat is geen kritiek op religie, maar op de samenleving die dat tolereert.
LikeLike