Piratenpartij als proefproject: het belang van de continue dialoog

Overal klinkt de kritiek dat politieke partijen geen antwoorden hebben op urgente vragen. Maar de politiek is het domein van politieke partijen. Ze maken er de macht uit en verdelen onder elkaar de functies in het openbaar bestuur. J.W. Oerlemans sprak van de eenpartijstaat en het MPP-begrip waarin Monarchie en Politieke Partijen samenwerken. Spelregels dicteren dat belangen via politieke partijen worden behartigd. Wie zich buiten dat systeem opstelt heeft niets te vertellen. Maar wie meedoet gaat aan bijziendheid leiden.

Hebben nieuwe partijen de oplossing? De Piratenpartij presenteerde voor de verkiezingen van september 2012 e-democratie als middel dat de burger bij de politiek kon betrekken met als opzet dat een politieke partij niet in zichzelf gekeerd wordt. De begrippen Liquid Feedback en interactieve democratie zongen rond. Maar hoe ze voor de alledaagse praktijk te ontwikkelen? Hoewel het aan mijn eigen afzijdigheid kan liggen is me als lid van de Piratenpartij sinds een jaar nog nooit mijn stem gevraagd voor de besluitvorming.

Juan Carlos De Martin ziet in La Stampa de e-democratie als de helft van de oplossing. De Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo pleit voor de overstap van de representatieve democratie naar directe vertegenwoordiging door middel van internet. Het klinkt veelbelovend dat de leden door online te antwoorden een besluit over voorstel A of B nemen. Maar hoe wordt een technisch middel tot politiek? De Martin ziet eerder aanvulling dan uitsluiting van de twee systemen als oplossing. Ik stipte hetzelfde aan. Hoewel De Martin focust op Italië is het ook van belang voor Nederland om de burger meer macht te geven in het politieke systeem ten koste van de politieke partijen. Want ze gaan uit van hun eigen voortbestaan en de banenmachine voor de eigen leden.

Italiaanse partijen monopoliseren het openbare leven zonder een hoog ledental. Zonder de politiek af te schrijven zijn de Italianen ontevreden met hun functioneren. En door de globalisering is sinds de jaren ’70 de ongelijkheid toegenomen en de besluitvorming gefragmenteerd en geoutsourcet. Volgens De Martin hebben de burgers daarom het gevoel in een ondoorzichtige democratie te leven. Die ook nog eens zwak is.

Juist in de tijd dat de democratie verzwakte kregen steeds meer mensen computers tot hun beschikking. Ze gebruiken internet om informatie te vinden, hun mening te geven, onderling te communiceren en zich te verenigen. Zoals de Vijfsterrenbeweging of de Piratenpartijen leren. Opgestapelde kennis bij burgers is groter dan die in de ambtenarij of politiek. Maar door de politiek wordt dat genegeerd. De politieke partijen sluiten zich in hun eigen werkelijkheid af voor deze nieuwe ontwikkelingen. Overheden blokkeren instrumenten voor directe democratische participatie. Zelfs een proefproject voor e-democratie is in Nederland nooit opgestart.

De Martin ziet de kunst van de politiek als essentieel voor de democratie. Deugden als aanpassingsvermogen,  behoedzaamheid, verzoening en compromis blijven een voorwaarde om politiek te bedrijven. Hoe kan de e-democratie die een heel land omspant deze deugden integreren? Ander kritiekpunt voor een eenzijdige focus op e-democratie is dat vooral de zwakkere groepen ondervertegenwoordigd zijn op internet. En democratie eist nu eenmaal overleg en afwegingen. Juist om tot een integrale aanpak met samenhang te komen.

De Martin geeft een oplossingsrichting die te vaag is om werkbaar te zijn. Hij blijft hangen in zijn suggesties voor de toekomst om de representatieve democratie om te vormen tot een democratie met meer participatie. Voor Nederland lijkt daar in de gevestigde politiek weinig kans op. Vernieuwing van het kiesstelsel wordt door de gevestigde politieke partijen geblokkeerd. In de Nederlandse politiek klinken geluiden zoals die van Anton Zijderveld dat de kloof met de burger eerder te klein dan te groot is omdat ‘de geestelijke elites in de verschillende sferen van onze maatschappij van eminent belang zijn‘. Zonder dat het hardop wordt erkend bepaalt dit regentesk denken nog steeds het gedachtengoed van de Nederlandse gevestigde politieke partijen.

Het klinkt weinig hemelbestormend, maar een evolutie die e-democratie integreert in de representatieve democratie is de oplossing om uit de huidige politieke crisis te komen. Een nieuwe partij als de Piratenpartij kan de uitdaging aannemen om de burger de politiek in te trekken en het belang van de politieke partijen te verminderen. Maar wel met inachtneming van het besef dat e-democratie geen wondermiddel is en het politiek handwerk van compromis, continuïteit en aanpassingsvermogen noodzakelijke voorwaarden zijn.

Foto 1: Vasquez in La Stampa.

Foto 2: Illustratie bij artikel van Juan Carlos De Martin in La Stampa.