De Onderwijsraad adviseert regering en Kamer om de bekostiging van scholen ruimer op te gaan vatten. Er moet ruimte komen voor het stichten van scholen op basis van nieuwe levensbeschouwelijke overtuigingen of pedagogische visies. Aldus de raad in het advies ‘Artikel 23 Grondwet in maatschappelijk perspectief.‘
De raad merkt op dat ‘bijzondere scholen nu alleen worden gesticht op basis van een levensbeschouwelijke of religieuze oriëntatie, die bovendien zichtbaar geworteld moet zijn in de samenleving’. Da’s achterhaald en past niet meer bij de moderne tijd. Als het begrip ‘richting’ ruimer wordt opgevat wordt de oriëntatie minder belangrijk. Hiertoe zou ook de wetgeving aangepast moeten worden in de richting van een zogenaamd open richtingbegrip. Verder wil de raad meer dan voorheen inzetten op kwaliteit en pedagogische toetsing.
Het valt niet te verwachten dat dit advies onverdeeld wordt overgenomen. De toch al zo met zichzelf worstelende CDA zal op de rem gaan staan omdat het er de hand van de liberale duivel in ziet. Te weten D66 en VVD. Want de macht van de christelijke politiek loopt via de koepels van het bijzonder onderwijs.
Zoals religie niet met een verbod, maar met de uitbreiding beantwoord moet worden, heeft de Onderwijsraad begrepen dat zoiets ook het antwoord is op het bijzonder onderwijs. Het zou binnen de Nederlandse politieke traditie een aardverschuiving zijn als de financiële gelijkstelling tussen openbaar en bijzonder onderwijs werd beëindigd. Da’s verloren moeite. Maar de uitbreiding van het bijzonder onderwijs omzeilt de stammenstrijd en verkleint in de toekomst het belang van het onderwijs op religieuze en levensbeschouwelijke grondslag.
Foto: Cartoon ‘Wijze mannen keuvelen wat over de vrijheid van onderwijs’. Credits Gnoe
George Knight 
Dalton- en Montessori-scholen vallen ook onder het bijzonder onderwijs. (Dus ik snap even niet hoe er een probleem zou zijn voor niet-religieuze (niet-)richtingen.)
LikeLike
@Joke
De rijksoverheid maakt een driedeling, waarbij de scholen die je noemt wat halfslachtig in een derde categorie worden geschoven:
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vrijheid-van-onderwijs/openbaar-en-bijzonder-onderwijs
Zoals ik het advies van de Onderwijsraad begrijp wordt die driedeling tot een tweedeling doordat de Dalton- en Montessori-scholen niet langer een aparte subcategorie vormen. Bijzonder-neutraal of onderwijskundig. Net alsof andere scholen geen onderwijskundige grondslag zouden hebben trouwens. Dus die indeling wringt. Daarbij kunnen voortaan ook toetreders zonder levensbeschouwelijke of religieuze oriëntatie makkelijker dan nu een beroep doen op de voorwaarden (bekostiging) van het bijzonder onderwijs.
Absoluut zijn scholen op religieuze basis sterk vertegenwoordigd in het bijzonder onderwijs. Zo vormen protestante scholen ongeveer 25% van het totaal. Katholiek onderwijs maakt vermoedelijk zo’n 30-35% uit. Buiten het onderwijs is het maatschappelijk belang van deze zuilen geringer. Het advies trekt ook dat recht.
LikeLike
Maar in welke zin is het onderscheid openbaar / bijzonder dan eigenlijk nog van belang, nu het openbaar onderwijs haast overal is verzelfstandigd?
LikeLike
@Joke
Wat dacht je zelf? Verzelfstandiging die door de overheid wordt betaald kan dat wel verzelfstandiging heten?
LikeLike
Alsof bijzondere scholen geen geld krijgen van de overheid. Sinds de verzelfstandiging heeft het openbaar onderwijs juridisch gezag over zichzelf, net als het bijzonder onderwijs. Blijft over dat een bijzondere school een leerling mag weigeren die niet strookt met de doelstelling.
[In de discussie rond zwarte en witte scholen lees je trouwens vaak dat vooral de openbare scholen zwart zijn, en de confessionele wit. Volstrekt atheïstische ouders zouden hun kinderen op een christelijke school doen, alleen omdat die ‘wit’ van samenstelling is. Ik kan me zo voorstellen dat het profiel daar danig door verwatert.]
LikeLike
@Joke
Er is geen verschil in de bekostiging tussen openbaar en bijzonder onderwijs. Of ouders handelen zoals je vermoedt, zou kunnen. In ieder geval een reden te meer om de bekostiging en organisatie van het onderwijs grondig te herzien. Het advies van de Onderwijsraad doet een serieuze poging daartoe. Ik ben benieuwd hoe het politiek uitpakt.
LikeLike
“Er is geen verschil in de bekostiging tussen openbaar en bijzonder onderwijs.”
Dat zeg ik ook helemaal niet. Maar jij suggereerde iets met geld ivm de verzelfstandiging van het openbaar onderwijs. Ik zeg juist dat het verschil erin bestond dat bij het o.o. het juridisch gezag bij de overheid lag – maar dat is door de verzelfstandiging weggevallen. Het enige onderscheid wat dan nog rest, is het recht om leerlingen of leraren te weigeren.
“Of ouders handelen zoals je vermoedt, zou kunnen.”
Het beleid gaat daar vanuit, men wil scholen mengen en legt de oorzaak bij de ouders neer. De kreet ‘zwarte school’ betekent dat de kwaliteit laag is – kennelijk is de gedachte dat met andere leerlingen de kwaliteit stijgt. Ik vind het altijd een zeer bedenkelijke discussie. (Het doet een beetje denken aan de wet van Sullerot: sectoren waar veel vrouwen werken staan laag in aanzien. Niemand weet echter hoe dat in elkaar steekt dus daar kan je weinig mee, met zo’n constatering.)
Hoe moet het onderwijs dan idealiter bekostigd en georganiseerd worden, wat jou betreft? Ik zou in elk geval niet weten waarom het onderscheid dat art. 23 beslaat gehandhaafd zou moeten blijven.
(Maar een reden zou bv. kunnen zijn, dat de manier waarop het b.o. zelfstandigheid geniet, te prefereren is boven wat men nu in het o.o. heeft bewerkstelligd. Tenminste: als dat zo is, maar dat kan ik niet beoordelen. Aan de oppervlakte beschouwd is het eerder zo dat het bestaande verschil is opgeheven.)
LikeLike
@Joke
Volgens mij begon jij over de verzelfstandiging van het openbaar onderwijs. Niet ik. In wat de Onderwijsraad voorstelt kan ik me vinden. Namelijk dat initiatieven van onderop meer dan nu een kans maken en ook de hoofdstroom niet volgens het verkavelde en georganiseerde middenveld hoeft te lopen. Uiteraard zijn er al ontwikkelingen in die richting. Die worden in het advies gewaardeerd. Het middenveld waar behalve het CDA de PvdA trouwens ook grote belangen heeft. Kortom, het onderwijs terug naar de ouders en kleine belangengroepen en weg uit handen van de politiek en de hecht aan de politiek gelieerde groepen. Hoe dat vervolgens genoemd wordt vind ik niet zo interessant. De open ramen en de vermaatschappelijking spreken me aan.
LikeLike
Ik zit me af te vragen waarom we een duaal stelsel zouden handhaven. Met name nu het voornaamste onderscheid tussen openbaar en bijzonder is komen te vervallen (dat was de juridisch-zelfstandige status, niet die ‘bekostiging’ waar jij steeds over begint). Bijzonder onderwijs heeft nog steeds het recht leraren of leerlingen te weigeren, en ik weet niet of we daar blij mee moeten zijn. Dus waarom zouden we de boel niet gewoon helemaal gelijkschakelen, met dezelfde kwaliteitseisen voor het curriculum?
LikeLike
@Joke
Hoe kom je nou aan het idee dat ik de bekostiging als verschil tussen openbaar en bijzonder onderwijs zou zien? Wie de politieke geschiedenis van de laatste eeuw kent weet juist dat de strijd over de gelijkschakeling centraal staat in de Nederlandse partijpolitiek.
Ik verbaasde me alleen over de bekostiging van het bijzonder onderwijs als doorgeefluik via religieuze of levensbeschouwelijke koepels zonder aanvullende voorwaarden. Kortom, ik ben het met je eens dat de noodzaak voor het bijzonder onderwijs klein is. Maar nogmaals, de politieke realiteit verhindert de snelle afbouw ervan. Daarom is de verwatering door meer bijzonder onderwijs die de Onderwijsraad voorstelt juist zo slim omdat het het bijzonder onderwijs zijdelings aanvalt. Da’s uiteindelijk in de praktijk precies de gelijkschakeling die je voorstaat.
LikeLike
“Hoe kom je nou aan het idee dat ik de bekostiging als verschil tussen openbaar en bijzonder onderwijs zou zien?”
Nou, omdat ik nog steeds niet weet hoe ik je opmerking “Verzelfstandiging die door de overheid wordt betaald kan dat wel verzelfstandiging heten?” moet plaatsen. Ook gebruik je de term bekostiging in de eerste zin van je blog.
Ik wil niet speciaal het confessionele onderwijs zien verdwijnen, en ik zie ook niet hoe het verruimen van de criteria de bijzondere status zou doen verwateren. De bijzonderheid bestaat erin dat men mensen mag weigeren – maar of dat per se slecht is, valt te bezien. Die vrijheid blijft bestaan, maar zal – als het aan de OR ligt – voor meer vormen van onderwijs weggelegd zijn. Het wordt een smokkelroute voor scholen die eigenlijk openbaar zijn, maar zich een bepaald stickertje opplakken.
Maar misschien bestaat de ideale gelijkschakeling (qua toezicht en autonomie) wel in een ‘best of both worlds’.
LikeLike
@Joke
Met die eerste zin doel ik op de bekostiging van het bijzonder onderwijs. Met de opmerking over verzelfstandiging reageerde ik op een vraag van je over het onderscheid tussen openbaar en bijzonder onderwijs.
Van mij hoeft het bijzonder onderwijs op religieus basis evenmin te verdwijnen. Maar dat haar huidige voorkeurspositie naar een maatschappelijk aanvaardbaar gemiddelde wordt teruggebracht lijkt me gewenst. Als het volume toeneemt, dan neemt het soortelijk gewicht af. In ieder geval naderen de twee soorten onderwijs elkaar volgens het advies van de Onderwijsraad.
LikeLike
“Met die eerste zin doel ik op de bekostiging van het bijzonder onderwijs.”
En wat is daarmee, wat hebben financiën met het onderwerp te maken? En hoe kijk jij trouwens aan tegen die vrijheid die ze hebben om iemand te weigeren?
LikeLike
@Joke
De schoolstrijd is van origine een strijd over de bekostiging van het bijzonder onderwijs.
Als een onderwijsinstelling goed geformuleerde statuten heeft en leerlingen melden zich aan die niet binnen de statuten passen dan ligt het voor de hand dat deze op grond van de statuten geweigerd worden. En als het openbaar onderwijs vervolgens relatief veel leerlingen uit achterstandsgroepen verplicht moet opnemen, dan lijkt het logisch dat de geldstroom richting openbaar onderwijs wordt vergroot.
Maar velen zeggen dat vraagstukken van integratie niet langer langs lijnen van etniciteit of land van herkomst gevoerd moeten worden. Daar ben ik het mee eens. En onderwijs heeft vele raakvlakken met integratie. Generieke sociaal-economische maatregelen die het totale onderwijs van laag tot hoog op een hoger niveau brengen hebben de toekomst. En da’s hoognodig omdat het Nederlands onderwijs schrikbarend aan het afzakken is en steeds slechtere resultaten biedt.
Kortom, het moet bij het onderwijs voortaan nog uitsluitend gaan om de kwaliteit en de pedagogische toetsing. In ieder geval voor de theoretische vorming en de cognitieve vakken. De discussie over het protestante, katholieke, islamitische, humanistische, sociaal-democratische of welke karakter ook is achterhaald en leidt af van de uitdaging om het onderwijs te verbeteren.
Ofwel, hoe het heet is bijzaak en door wie het bestuurd wordt is bijzaak. Maar wel een bijzaak die vanaf nu voorgoed ondergeschikt gemaakt moet worden aan de leerdoelen. En een school uit het bijzonder onderwijs die daarmee niet kan leven moet dan maar afzien van bekostiging door de overheid. Zodat dat geld weer doorstroomt naar het openbaar onderwijs.
LikeLike