De Egyptische ambassadeur in Den Haag Ahmad Amin Fathalla is tot 2012 lid van het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties. Maar op het Tahrirplein in Cairo wordt door het leger op demonstranten geschoten. Er zijn al tientallen doden gevallen in de aanloop naar de parlementverkiezingen van 28 november.
De alliantie tussen de Moslimbroederschap en het leger kwam niet tot stand. Daarom betogen islamisten en liberalen opnieuw. In februari leidden betogingen tot het vertrek van president Mubarak. Volgens hoogleraar Politieke Wetenschappen Carrie Wickham ligt een uitruil aan de basis van de samenwerking. De islamistische Moslimbroeders nemen niet meer dan de helft van het aantal parlementszetels in en de seculiere partijen aanvaarden artikel 2 van de grondwet dat bepaalt dat de sharia de belangrijkste bron van wetgeving is.
In die afspraken is geen rol voor jonge demonstranten. Zoals blogster Aliaa el Mahdi die uit de kleren ging voor de vrijheid. Welke vrijheid sluit andersdenkenden uit? Wat is de zin om te betogen tegen het leger als in de coulissen een nieuw monsterverbond wordt gesmeed dat de vrijheden inperkt? Alleen wie Egypte ziet als een ui die moet worden gepeld om ooit vrijheid te vinden ontleent aan dat langdurig proces enig optimisme. Wie offert zich op voor de volgende generatie? De moed van enkelen heeft voorlopig weinig praktisch nut.
Foto: Egyptische demonstranten bidden terwijl ze beschermd worden door andere demonstranten met de nationale vlag op het Tahrirplein in Cairo op 22 november 2011
George Knight 
De angst voor de vrijheid regeert Egypte als zoveel andere landen. Zoals Sartre dat in zijn filosofie over de tot vrijheid veroordeelde mens al aangaf, namelijk dat die mens van die vrijheid verlost wil worden door te geloven, zich over te geven aan religieuze en etnische denkbeelden voor een lus in zijn leven waaraan huij kan zich kan vasthouden. Fromm werkte dat idee fraai uit in zijn boek De angst voor vrijheid.
De onzekerheid van de vrijheid wekt angst op, die paradoxaal met autoritarisme, destructivisme en conformisme bezworen wordt. “De mens zit voortdurend geklemd tussen zijn hang naar meer vrijheid en de vlucht voor diezelfde vrijheid. Die vlucht uit zich in de vrijwillige onderwerping aan fundamentalistische religies en aan politieke ideologieën, in de neiging tot zinloos geweld, en in de maatschappelijke aandrift tot sociale aanpassing en maatschappelijk conformisme.”
Zo is het ook vergaan met de vrijheid na de WO 2 in Nederland. Er was het gevoel dat we eindelijk bevrijd zouden zijn van het dogmatisme enz., omdat alle partijen met elkaar samen hadden gewerkt in het verzet. Hoe bitter was het dat dit zich niet politiek en maatschappelijk vertaalde in de jaren vijftig, toen de verzuiling de boel weer lekker tegen elkaar opfokte.
LikeLike
@Artafterallart
Existentiële angst bestaat, maar is dat de verklaring voor wat er nu in Egypte gebeurd? Of in Nederland kort na de Tweede Wereldoorlog. Gaat het niet gewoon om de macht? Uiteraard bestaat de angst voor het onbekende, de onzekerheid, de sprong in de leegte door het experiment of gewoonweg het proberen van het nieuwe. Machthebbers hebben er belang bij om de angst voor het onbekende aan te wakkeren.
Natuurlijk is een voorwaarde voor verandering dat iemand een voorbeeld heeft om na te volgens. Zonder dat gaat het niet. Goedopgeleide jongeren weten wat er in de wereld te koop is, maar ze zijn niet invloedrijk genoeg om een verschil te maken. Massa’s Egyptenaren daarentegen vluchten in het bekende hoe onvoldragen dat is. In hun geval islamitische organisaties. Zoals de tuinman die in de armen van de dood vlucht.
Hun conservatisme is onbegrijpelijk omdat ze het sociaal en economisch beroerd hebben. Maar door simpel zwart-wit denken laten ze zich steeds weer voor het karretje van een machtspartij spannen. Ondanks hun eigenbelang. Door onvoldoende inzicht, opleiding en voorbeeld blijft de ontwikkeling steken in simpel dualisme.
De paradox van de positie van de Nederlandse islam is dat het zich niks gelegen wil laten liggen aan de verzuiling die ontmanteld lijkt, maar feitelijk nog steeds bestaat. Weliswaar in afgezwakte vorm. Verzuiling is de constante factor die vernieuwingen blokkeert.
In Egypte lijkt het niet anders. De politiek dient niet om het land verder te helpen, maar om het belang van de eigen groep veilig te stellen. Daarom greep ik in de titel naar de fenomenen particularisme en cliëntelisme. Uitzichtloosheid om somber van te worden.
LikeLike
Oh, en die macht kent geen bron in de angst voor het bestaan? Die angst is niet beperkt tot de existentie als filosofisch drama, lijkt me. Sartre en Fromm hadden wel degelijk de wereld waarin we ons bevinden op het oog. Hun blik is juist zeer actueel.
Puur om de macht lijkt me slechts voor wellustelingen op te gaan. In Egypte heeft men even de vrijheid geproefd en samen geconsumeerd. Degenen die nu via particularisme en clientelisme een orde wilen maken waarin zij zeker zijn van hun bestaan, zijn vergelijkbaar met de zuilenbouwers hier in hun angst dat ze hun greep op het leven verliezen. Wat je van dat leven en die greep mag vinden.
De geproefde vrijheid moet minstens als druppeltje bij hen binnen zijn gekomen en zal nu in het verkeerde keelgat zitten.
Het uitzicht bepaal je in deze kwesties zelf. Ik zie nog altijd een bevrijding. Al wordt deze bedreigd. Mocht de orde straks die bevrijding de kop indrukken, dan zal er opnieuw gestreden worden.
LikeLike
@Artafterallart
Ik ontken de angst niet, maar zie er geen voldoende verklaring in. In de macht in een land als Egypte komt alles samen. Functie, vooruitzichten, economisch bezit en leven of dood. De klasse die iets te verdedigen heeft is groot genoeg om hardnekkig verzet te bieden. Door dat alles-of-niets effect waarbij alles tegelijk op het spel staat is de strijd veel harder dan wij gewend zijn. Is dat de angst voor de leegte of gewoon de angst voor het materiële niets?
Natuurlijk kun je je afvragen of mensen die geloven in vrijheid die geen vrijheid is zichzelf bewust voor de gek houden. Of uit arren moede dan maar een idee van vrijheid omarmen om ten minste iets voor ogen te hebben. Maar waarschijnlijk hebben ze er geen idee van wat vrijheid is. Zonder te relativeren kun je eveneens zeggen dat wij dat evenmin weten. Maar in de existentiële kooi die ons gevangen houdt is onze bewegingsvrijheid vele malen groter. En aanvaardbaarder.
LikeLike
existentieele angsten zijn angsten die je bestaan bedreigen
zo’n angst is niet bijvoorbaat de leegte of zinloosheid van het bestaan
het kan evengoed het bestaan als machtige betreffen of
de angst je bezit, je aanzien enz. te verliezen
en daarmee ben overigens in de diepte van je psyche
bang voor een leegte die jij houdt voor “gewoon angst voor het materieele niets”
de hechting daaraan is die van een volledig leven
weliswaar van een eendimensionale mens
maar dat zijnde onthoudt het hem die angst niet
ik betwist onze grotere bewegingsvrijheid niet, maar wel dat je in Egypte verschijnselen ziet die psychologische diepte hebben en waarin ‘oude’ gedachten een ander licht werpen dan dat het puur om de macht zou gaan. Juist het geloof in autoritaire oplossingen heeft alles met de angst voor vrijheid te maken!
LikeLike
@Artafterallart
Ik denk ook dat het geloof in autoriteit alles met de angst voor vrijheid te maken heeft. Daarnaast zie ik nog de manipulatie door de macht. In de weging en het relatieve belang van beide aspecten verschillen we van mening.
LikeLike
Pingback: Alia al Mahdi en FEMEN uit de kleren voor vrijheid Egypte « George Knight