Monarchisten en Republikeinen zien graag een koning of president als staatshoofd. Deze standpunten zijn onverzoenlijk en staan tegenover elkaar. Opmerkelijk is dat twee tussenvormen die teruggrijpen naar de Nederlandse traditie van de stadhouder die in dienst is bij de Staten-Generaal geen rol in de discussie spelen. Da’s de gekozen monarch.
Controle op de macht en het principe van erfelijke troonopvolging zijn breekpunten. Dat laatste is ongepast in een democratie. In principe moeten alle functies in het openbaar bestuur open staan voor alle burgers. Daarbij is het afwachten of telgen geschikt zijn. Malloten als Prince Charles of onze prins pils die een beetje dom is lijken dat niet. Geen aangenaam vooruitzicht. Waar een president na enkele jaren het veld ruimt, blijft zo’n mislukte koning als graat in de keel van het volk steken.
Om de schade te beperken kan het koningschap teruggebracht worden tot ceremonie. Ofwel, het staatshoofd moet verwijderd worden uit de regering en uit instituties als de Raad van State. Hetzelfde geldt voor een president. Willem Alexander heeft al door laten schemeren dat-ie zich er niet toe leent dat de komende troonwisseling met Beatrix wordt gebruikt om het koningschap terug te brengen tot louter ceremonie.
Dat vraagt om een rechte rug van de politiek. Is dat haalbaar? Het zou sowieso helpen als het parlement zelf de lijnen uitzet en zich niet telkens de kaas van het brood laat eten door het staatshoofd. Elke vier jaar wordt dat manifest bij de kabinetsformatie. Opvallend is overigens dat Rouvoet de motie Kolfschoten uit 1971 niet als begin- maar als eindpunt van parlementarisering ziet.
Macht van het staatshoofd wordt beperkt door goed functionerende democratische instituties. De suggestie dat machtswellust door president of koning reden is om voor de andere vorm te kiezen gaat voorbij aan de degelijkheid van de democratie. Maurits van Oranje die een staatsgreep pleegt en Johan van Oldebarneveldt laat executeren, of het omgekeerde zijn bij sterke instituties niet meer mogelijk.
Door geschreven en ongeschreven regels heeft de koning politieke macht verworven die niet direct gecontroleerd wordt. Hoewel het uiteindelijk de Staten-Generaal is die zich laat imponeren en manipuleren door de Oranjes. De aanstelling van een president kan een nieuwe start zijn. Grenzen aan de macht van het staatshoofd kunnen omschreven en nauwgezet uitgevoerd worden. Voor het afpalen van de macht van de president kan geleerd worden uit het functioneren van Beatrix en Juliana.
Er zijn twee tussenvormen om Republikeinen en Monarchisten te verzoenen. Sommige monarchieën als Maleisië hebben een verkozen monarch voor de periode van 5 jaar, gekozen uit alle sultans. Voor een serieuze interne strijd lijkt Oranje echter te plat. Of Willem-Alexander kan tot eerste president van Nederland gekozen worden. Als-ie het goed doet maakt-ie kans op een volgende termijn. Het sluit geprolongeerde mislukking uit.
Foto: Prins Bernhard slaat Prinses Beatrix tot erecommandeur van de Johanniter Orde, 1959
George Knight 
De vraag of we eigenlijk wel een staatshoofd nodig hebben houdt mij al lang bezig. Wat ontbreekt er nog aan ons parlementaire stelsel, met een regering, een 1e en 2e kamer en een kiezer.
Dat een koning nog steeds nodig blijkt is een motie van wantrouwen aan deze instituten.
Een geldverslindende motie nog wel.
LikeLike
@Ingrid
Da’s een gedachte die nog nooit bij me opgekomen is. Dus of er eigenlijk een staatshoofd moet zijn, koning of president, emir of landvoogd, keizer of pasja. Monarchisten en hermelijnvlooien zullen het niet eens zijn met je kritiek op de noodzaak van een koning. Ik wel.
LikeLike
Interessant idee van Ingrid van den Bergh: verdient uitwerking!
LikeLike
Vooral de invloed die het staatshoofd heeft middels het voorzitterschap van de Raad van State vind ik ondemocratisch en archaïsch.
In 2007 oordeelde de RvS bv. dat het Kabinet der Koningin geen bestuursorgaan is (en dus geen openheid hoeft te geven), en stelde daarmee de rechtbank van Amsterdam in het ongelijk. Dat was in deze affaire: http://www.ravagedigitaal.org/2007/deel2/beatrix/bea.php.
Een (politiek neutrale) persoon hebben als vertegenwoordiger en aanspreekpunt van het hele gebeuren vind ik verder toch wel erg handig. Denk aan de situaties waarin iemand vroeger wel eens een brief schreef aan de koningin (al was die rol Juliana wat meer op het lijf geschreven).
PS: Ik kan vandaag helemaal niet inloggen op vkblog. Gelukkig zit je ook hier.
LikeLike
@Rolf
Mee eens.
@Joke
Dat voorzitterschap van de RvS door Beatrix heeft zelfs de schijn tegen. En in de verdediging dekt de een de ander. Het is in mijn ogen ontoelaatbaar dat de politiek dat niet durft te ontvlechten. Maar begrijpelijk in de verdediging van gevestigde belangen.
Een neutraal persoon als staatshoofd lijkt me ook handig. Voorwaarde is dan dat iemand geen eigenbelang heeft. Zoals bijvoorbeeld Richard von Weizsäcker als Duitse bondspresident. Iemand met zo’n profiel valt toch te verkiezen boven een dynastie die vooral zichzelf dient?
LikeLike
Von Weizsäcker is natuurlijk een goed voorbeeld, maar de tegenkant is iemand als Katzav van Israël.
Met andere woorden, een ‘mishap’ kun je nooit helemaal voorkomen, maar bij een erfelijke monarchie kun je helemaal niets voorkomen.
LikeLike
Maar als we het hebben over democratie en controle op de macht, dan is wat de VNG nu aan het doen is met dat bestuursakkoord, toch eigenlijk veel meer iets om je over op te winden – ook qua urgentie? (Het betreft hier nota bene een vereniging, een van onze oudste democratische verworvenheden. Je zou zeggen dat zij spreekt namens de gemeenten, maar nee.) Quote:
“Waarom gaan gemeenten hiermee akkoord? Volgens SP-Kamerlid Ronald van Raak gaan ze helemaal niet akkoord: ‘Het akkoord is gesloten tussen het kabinet, het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Voorzitter van het IPO is Jan Franssen, VVD’er. Voorzitter van VNG is Annemarie Jorritsma, VVD’er. Je kunt dus zeggen dat de VVD het eens is geworden met de VVD. Een achterkamertjesakkoord. De VNG spreekt helemaal niet namens alle gemeenten, en het IPO niet namens alle provincies. Dat bleek al snel toen gemeenten als Utrecht, Eindhoven en Amsterdam en provincies als Noord-Holland, Flevoland en Friesland meteen aangaven niet in te stemmen met het akkoord.’”
LikeLike
@Joke
Het bestuursakkoord is van een andere orde. In elk geval is het zichtbaarder dan de strapatsen achter de schermen van het staatshoofd. Het bestuursakkoord is naar mijn idee nog niet definitief. Iemand als Franssen is al teruggetreden. Onfris is het allemaal wel. Maar dat is bij elke monocultuur zo. In Amsterdam gaat het niet anders. Dan alleen vanuit de andere kant gevoed.
LikeLike
Maar er is totaal geen maatschappelijk middenveld meer, geen bemiddelaar. En dat is de manier bij uitstek waarop democratisering tot stand komt.
LikeLike
@Joke
Middenveld, is dat geen CDA-ding? Wat neerkomt op het omzeilen van gebaande democratische paden inclusief het overhevelen en buiten controle brengen van doelen. Zo erg is de ontmanteling van het middenveld niet.
Er lijkt een cultuurstrijd gaande van VVD en PVV tegen de communitaristische partijen CDA en PvdA. De laatsten die in het middenveld hun macht hebben. Het merkwaardige is dat het CDA het blijkbaar moet laten gebeuren en onmachtig is.
Maar ik ben het met je eens dat de VVD moet oppassen niet te diep te snijden. Dan is het niet het vet van hun opponenten, maar de democratie die schade lijdt. Of dat zo is moeten we van geval tot geval bekijken.
LikeLike
Ofschoon ik moet zeggen, na het zien van de documentaire over Maxima gisteravond, dat zij wel heel nuttig werk doet en een goede ambassadeur is voor ons land. Daar zou dan het accent kunnen liggen.
Het ondertekenen van wetten door de koningin zou voor mij niet hoeven, evenmin als de wekelijkse ontvangst van de ministerpresident en in)formateurs na verkiezingen.
Maar in eerste instantie moet er gesneden in het budget.
LikeLike
Hallo rolf, we ontmoeten elkaar weer eens.
Heb nog een reactie toegevoegd, ergens hierboven.
LikeLike
Weet ik en daarop heb ik eerder al positief gereageerd! Hier zie je maar weer: het VK-blog is niet dood.
LikeLike
Het middenveld, oftewel de civil society, omvat zowat het hele sociale en maatschappelijke leven. Ik ben gisteren naar een lezing geweest over Tocqueville en daar waren de sprekers (Kinneging en Achterhuis) het er roerend over eens dat in een democratie dat middenveld essentieel is om zowel ‘vrijheid’ als ‘gelijkheid’ niet te laten ontsporen in despotisme, en (analoog daaraan) om zowel de invloed van de staat als die van de markt in te dammen. Voorwaarde is wel dat staat en markt geen enkele rol mogen spelen in dat middenveld.
Wat heb je er toch op tegen dat mensen zich organiseren o.b.v. een gemeenschappelijk doel? Dat CDA en PvdA het middenveld helemaal niet in hun macht hebben, zie je aan het voorbeeld van de VNG. Ook begrijp ik niet waar je op doelt met “het vet van hun opponenten” – welke opponenten? Voor de mensen die de dupe dreigen te worden van dit beleid betekent dit nl. de bedelstaf. Deze regering schuift alle verantwoordelijkheid af op anderen.
Maar om op de koningin terug te komen: die heeft voor het eerst een heus jaarverslag naar buiten gebracht (http://www.publiekrechtenpolitiek.nl/jaaroverzicht-koninklijk-huis/). Dat hebben we dan toch maar weer bereikt met z’n allen.
LikeLike
@Joke
Het gaat niet om de theorie, maar om de praktijk. Je zegt terecht: Voorwaarde is dat staat en markt geen enkele rol mogen spelen in dat middenveld. Aan die voorwaarde wordt nu niet voldaan. Het zijn de politieke partijen die via hun wervingsbureau hun eigen mensen in het middenveld uitzetten en zo een vinger in de pap houden.
Ik beweerde niet dat PvdA en CDA het middenveld in hun macht hebben, maar dat ze daar hun macht gevestigd hebben. Da’s wat anders en laat enige ruimte voor anderen. Maar onmiskenbaar is dat de tentakels van de partijpolitiek tot in het middenveld lopen. Benoemingen maken dat zichtbaar.
Dat in theorie een levendig en onafhankelijk, gedepolitiseerd middenveld essentieel is spreek ik absoluut niet tegen. Dat lijkt me een sine qua non.
Met het vet van hun opponenten doelde ik op de machtsposities van de politieke partijen als CDA en PvdA in het middenveld. Daarin snijden lijkt me niet erg. Maar het moet niet verder dan dat gaan en de democratie onder druk zetten. Dus, de poppetjes mogen weg, maar niet de instituties en functies.
Het kabinet van de koningin doet aan PR. Als ik het me goed herinner stond er een frase in dat het koningshuis gewoon belasting betaalt op wat vrijstellingen na. Het is maar net hoe je het opschrijft.
LikeLike