WikiLeaks heeft een vanzelfsprekendheid doorbroken. Namelijk dat gedrukte media onmisbaar zijn. Internet is in opkomst. Om dat proces te bespoedigen heeft Julian Assange samenwerking gezocht met prestigieuze gedrukte media als The Guardian, El País, Le Monde, Der Spiegel en The New York Times.
Bloggers worden gerekend tot de burgerjournalistiek. Ze verschillen onderling enorm. Soms opereren ze alleen, soms zijn ze onderdeel of verlengstuk van een organisatie die iets wil bereiken. Soms zijn ze idealistisch, soms commercieel. Soms zijn ze goed ingevoerd in een onderwerp, soms niet. Soms houden ze zich aan journalistieke codes, soms niet.
In Duitsland zorgde de jonge schrijfster Helene Hegemann in januari 2010 voor veel ophef. Haar roman Axolotl Roadkill werd goed ontvangen. De Franse L’Express zag in Hegemann de Berlijnse Sagan en het Duitse Bild Charlotte Roche. Hegemann die ook een succesvol actrice en regisseuse is werd de hemel in geprezen voor haar rauwe roman met sex, drugs en rock and roll over de generatie nul.
In februari 2010 kwam de omslag. Het wonderkind werd een total loss om met de grote schrijver te spreken. Blogger Deef Pirmasens wees op zijn blog gefuehlskonserve.de op de gelijkenissen tussen Axolotl Roadkill en de roman Strobo van de Berlijnse blogger Airen. Had Helene Hegemann alles gejat, Alles nur geklaut?
Plagiaat is het overnemen van andermans werk zonder correcte bronvermelding. Auteurs als Sonja Bakker, René Diekstra of Adriaan van Dis werden ervan beschuldigd. Ernst van Alphen maakt onderscheid in soorten plagiaat: Plagiaat is altijd verwerpelijk, maar Van Dis maakt het hier wel erg bont. Hij zet zich in Een Barbaar in China continu af tegen de opinie van zogenaamde Chinakenners. Zijn visie op China zou authentiek zijn, want hij is een leek, een toerist. Zo probeert hij zijn lezers te winnen voor zijn overwegend negatieve visie op China. Van Dis’ visie is echter weinig authentiek wanneer deze voor grote gedeeltes overgeschreven is van Vikram Seth.
Plagiaat kent dus een overtreffende trap. Betrapte auteurs verdedigen zich doorgaans dat ze vergaten waren iets gelezen te hebben dat ze zich blijkbaar onbewust eigen hadden gemaakt. Dat betreft dan zinswendingen, zeldzame feitjes of meningen. Daar moeten we maar niet te moeilijk over doen in onze sample-cultuur, hoewel een bronvermelding voorwaarde blijft. Maar waar het paginalange citaten of de kunstmatige pose van Van Dis betreft past kritiek. Bij Hegemann gaat het slechts om gelijkenissen in passages.
Bloggers lusten er ook pap van. Gedrukte media en Wikipedia worden leeggeplukt om eigen teksten met gejatte citaten op te pimpen. Lenen van anderen wordt maatschappelijk aanvaard, maar dan mag een correcte bronvermelding niet ontbreken. Bloggers die dat nalaten bezorgen de blogosfeer een beroerde naam.
Door ontwikkeling en opkomst van de serieuze journalistiek op internet wordt het echter tijd voor nader onderscheid. The Huffington Post, WikiLeaks, Politico, Salon of Slate zijn onvergelijkbaar met minder journalistieke uitingen. Journalisten van gedrukte media hebben gelijk in hun kritiek op de jatters van de blogosfeer. Maar ze vergeten dat zij voor hun berichtgeving vaak even een rondje Slate, Huffington of Politico doen. Soms roepen de zichtbare restanten van die strooptocht in hun kolommen een voldane glimlach op.
In de afloop van de affaire Helene Hegemann heeft consensus overwonnen. Na de onthulling door Deef Pirmasens gaf Hegemann toe voor haar roman passages van Airen gebruikt te hebben. Maar vervolgt Wikipedia: Hegemann gab dabei zunächst an, den Roman selbst nicht zu kennen, sondern die Passagen aus Airens weitgehend textidentischem Blog übernommen zu haben. Kurz darauf wurde jedoch bekannt, dass im August 2009 Airens Buch über den Amazon-Account ihres Vaters bestellt worden war.
Helene Hegemann heeft dus met andermans veren gepronkt, zoals SuKuLTuR Verlag antwoordt op de verdediging van Hegemann en uitgeverij Ullstein. Helmut Krausser heeft gelijk als-ie zegt: Diefstal blijft diefstal. Ondanks alle mooie praatjes van Hegemann en haar uitgever. En de roman Strobo van Airen die door Hagemann geplukt werd is in de herfst van 2010 als pocketboek bij Ullstein verschenen. Eind goed, al goed. Het ongenoegen is afgekocht. Sex, drugs en rock and roll moeten immers verkocht worden.
Foto: Omslag Axolotl Roadkill
George Knight 
Je begint met een aanhaling van Wikileaks. Niet voor niets, denk ik. Wikileaks toont aan dat geheimen, ook al wordt geprobeerd ze nog zo goed te beveiligen, in het internettijdperk niet zo lang geheim blijven. Dat verdonkeremanen geldt ook voor plagiaat. De voorbeelden van Helene Hegeman, Sonja Bakker, René Diekstra en Adriaan van Dis vertellen dat plagiaat vrij snel door iemand van de webgemeenschap wordt opgemerkt. Plagiaat komt onverbiddelijk aan de schandpaal.
Een andere vraag is natuurlijk wanneer iets plagiaat is. Als ik een mooie gevonden zin ergens anders in een stuk gebruik, is dat dan plagiaat? Plagiaat begint voor mij als een tekst met de omvang van een column (400 à 600 woorden) wordt hergebruikt.
LikeLike
Ik schrijf nooit wat over. Pronken met andermans veren, wat heb je daar aan? Want zelf weet je toch dat je het niet geschreven hebt?
LikeLike
@Oszi
Dank voor je aanvulling. Maar ik weet zo net nog niet of plagiaat altijd ontdekt wordt. Bij teksten is het nog aanwijsbaar, maar hoe zit het eigenlijk met plagiaat van vormgevers en architecten? Afgelopen jaar actueel door het Zaanse huisjeshotel in Zaandam. Sjoerd Soeters beschuldigt Wilfried van Winden van plagiaat. Hoe bepaalt men of dat werkelijk zo is?http://www.rtvnh.nl/nieuws/50011/Ruzie+om+ontwerp+Zaanse-huisjeshotel+in+Zaandam.
Je legt de ondergrens laag. Overname van een column zonder bronvermelding is niet niks. Dat gaat mij te ver. Bij een zin gaat het er denk ik om van wie de zin eigenlijk is. Ofwel, wie bezit de zin? Leen je hem uit een gemeenschappelijke bron of is het een artistiek of journalistiek produkt van een unieke schepper?
@CAM
Goed zo. Zoals de affaire Helene Hegemann laat zien kan pronken met andermans veren geldelijk gewin en prestige opleveren. Ook Van Dis zei te zijn vergeten dat-ie de geplagieerde passages niet zelf had geschreven. Maar hij liep er publicitair en financieel wel mee binnen.
Het is een gedachtensprong, maar hoe moeten we plagiaat opvatten bij een individu met een meervoudige personaliteit, zeg iemand met 45 karakters? Zitten daar Chinese muren tussen waarlangs geen teksten verspreid mogen worden? Als dat wel gebeurt wordt De Schrijver dan gedaagvaard door De Rechtvaardige?
LikeLike
=Bij een zin gaat het er denk ik om van wie de zin eigenlijk is. Ofwel, wie bezit de zin? Leen je hem uit een gemeenschappelijke bron of is het een artistiek of journalistiek produkt van een unieke schepper?=
George, dat doet een interessante vraag ontstaan.
Als er een unieke zin is en die wordt door plagiaat door een ander overgenomen, waarna een derde deze zin van de tweede overneemt, is het dan nog steeds plagiaat? En zo door tot de zin algemeen goed is geworden.
Ook een zin die met bronvermelding wordt overgenomen, kan zo vaak worden overgenomen dat het algemeen goed wordt. Is dan de eerste die er geen bronvermelding bij zet schuldig aan plagiaat?
LikeLike
@Blutch1
We stellen ons heel wat vragen, Blutch. Mensen in de creatieve industrie verwijzen naar auteursrecht of creatief eigendom. Logisch, het is hun broodwinning. Ze mogen voor hun product betaald worden.
Bijkomend is dat als een investeringsmaatschappij de auteursrechten van een muziekgroep of schrijver opkoopt, de weerzin bij de consument toeneemt om te dokken. De logica om schrijver of musici voor hun inspanningen te betalen is groter dan bij een hardzakelijk multimediabedrijf. Dan wordt iedereen weer een Robin Hood die de sherif probeert te ontlopen. Auteursrecht is evenmin absoluut, want het verjaart.
Tussen architect en bewoner van een gebouw bestaat soms spanning. De architect beroept zich op artistiek eigendom en wil voorkomen dat er iets aan zijn ontwerp veranderd wordt. Maar de bewoner wil aanpassingen doorvoeren om het gebouw te optimaliseren. En vormgevers ontwerpen vaak een ensemble, bijvoorbeeld tafels, stoelen, lampen en zelfs tafelbestek dat een bepaalde visie vormt. Maar de beheerder van de ruimte kan er niet mee uit de voeten en wijzigt de tafelopstelling of het licht. In beide gevallen ontstaat dan een conlict dat niemand wilde.
Een geplagieerde zin die nogmaals wordt geplagieerd blijft plagiaat. Maar omdat het in dat laatste geval onopzettelijk gebeurt is het denk ik niet strafbaar. Dan zit men in het laatste geval ook met een niet correcte bronvermelding. Maar plagiaat blijft het.
LikeLike
Het gaat mij niet zozeer om strafbaar als wel moreel verwerpelijk of niet.
In het geval van een architect zou ik zeggen: "Het ontwerp is verkocht en daarmee heeft de architect zijn recht verspeeld. Als hij dat niet wil moet hij het in bruikleen geven.
Wat betreft auteursrechten zou het al een hoop schelen als auteursrechten niet verkocht konden worden.
LikeLike
@Blutch1
Een architect of vormgever zal dat anders beredeneren. Namelijk dat het gebouw of ensemble van objecten een staalkaart van vakmanschap representeert. Als een ander daar in gaat rommelen, dan wordt het resultaat ervan aangetast. Dat kan een directe weerslag hebben op de marktwaarde van de kunstenaar. Bijvoorbeeld door een vervolgopdracht die uitblijft. Anderen krijgen er een verkeerd beeld van. In elk geval een ander beeld dan het artistiek bedoeld was.
Je opmerking over auteursrechten zet me aan het denken. Wat is de logica dat ze doorverkocht worden? Ik zie het niet. Dat is dus wat anders dan het delegeren van de afhandeling aan een boekhoud- of advocatenkantoor die respectievelijk de rechten administreren of bewaken.
LikeLike
Ik begrijp niet waarom je expliciet onderscheid maakt tussen geschreven media en internet. Gevestigde kranten maken allang uitgebreid gebruik van internet. En door internet is het weliswaar makkelijker geworden te plagiëren, maar ook om plagiaat te achterhalen.
Wat auteursrechten betreft: in de muziekwereld heb je Buma Stemra, die zich recentelijk niet zo sympathiek profileerden door eenzijdig te besluiten bloggers te laten betalen voor het gebruik van youtube-filmpjes. Door protesten vanuit de sector hebben ze daarvan afgezien. Wat veel mensen niet weten is dat Buma Stemra ook een fonds is en dus ook weer investeert in de muzieksector. Sommige artiesten verkiezen de niet-commerciële variant van Creative Commons. BS en CC hebben sinds kort een pilot die combinatie van commercieel en niet-commercieel gebruik mogelijk maakt.
LikeLike
@Joke
Het onderscheid tussen gedrukte media en internet bestaat. Feit dat kranten zich op internet richten wil niet zeggen dat het onderscheid is weggevallen. Er is nog steeds dedain jegens het internet, wat wellicht voortkomt uit onkunde en onbegrip. Mij gaat het om de relatie tussen journalistieke uitingen in gedrukte media en op internet die verandert. Het evenwicht verschuift. WikiLeas en Cablegate hebben dat in 2010 gethematiseerd.
De affaire Hegemann is in mijn ogen interessant omdat allerlei media-uitingen erin samenkomen. De uitgever, de plagierende auteur, de geplagieerde blogger, de blogger die de affaire ontmaskert en onthult, de gevestigde media die het van commentaar voorzien en de geplagieerde blogger die wordt ingehaald door de uitgever. De cirkel is rond. Maar tegelijk is er in de verhouding tussen oude en nieuwe media wat veranderd, in het voordeel van laatstgenoemde.
Buma Stemra is nog een milde variant van de Amerikaanse RIAA (Recording Industry Association of America):In the U.S., the online infringement of copyrighted music can be punished by up to three years in prison and $250,000 in fines. Repeat offenders can be imprisoned up to six years. Individuals also may be held civilly liable, regardless of whether the activity is for profit, for actual damages or lost profits, or for statutory damages up to $150,000 per infringed copyright.
http://www.webopedia.com/DidYouKnow/Internet/2004/music_downloading.asp
Ik vind dat een zorgwekkende en ongewenste, om niet te zeggen absurde ontwikkeling.
LikeLike
Maar juist omdat The Guardian c.s. internet-technieken en burgerjournalistiek al inzetten bij hun nieuwsgaring, heeft Assange hen in de arm genomen. Zoals ik gister schreef onder Ina’s blog over Operatie LeakSpin:
Van de zomer werd het einde van het informatiemonopolie al profetisch aangekondigd door deze columnist:
http://www.publiekrechtenpolitiek.nl/informatiemonopolie-overheid-aan-diggelen/
aan de hand van voortekenen van nieuwe journalistiek bij dezelfde kranten. De Washington Post gebruikte interactieve tools om de duizenden betrokken bedrijven op te sporen. Over The Guardian t.t.v. de bonnetjesaffaire: “En ook The Guardian maakt gebruik van internettools om informatie los te peuteren die goed verstopt zat – de bonnetjesaffaire. De krant kreeg 458.832 pagina’s declaraties toegezonden. Zonder enige index of indeling mochten journalisten ermee aan de slag. Onbegonnen werk. Daarom verzon de krant een tool waarmee iedereen aan de slag kon. Wie mee wilde doen kreeg (ad random) een aantal pagina’s toegewezen die je op je gemak kon bestuderen. Een handige tool bevraagt je vervolgens naar de bevindingen. 27.005 mensen bestudeerden zo 221.341 documenten en dat leverde een interessant staatje over het declaratiegedrag van de politici op.”
… waarop Mihai antwoordde dat hij dat al jaren deed, originele stukken doorspitten omdat de pers dat liet liggen.
Zo’n RIAA dient idd. de belangen van de industrie die je beschreef om 13:11. Vooral Sony staat er bekend om dat ze grootscheeps auteursrechten opkopen. Toen ik een filmpje uploadde op youtube met muziekfragmenten van Wagner, werd dat in een fractie van een seconde door Sony gedetecteerd en het filmpje is voor internetters in sommige landen niet opvraagbaar. Sowieso raar dat er auteursrecht rust op werk van artiesten die allang dood zijn en dat dat ook nog afhangt van het land waar je je bevindt.
LikeLike
Interessante blog.
Ik plagieer niet, omdat mijn bronnen altijd vermeld, maar ik baseer me bijna altijd op het denkwerk van anderen.
LikeLike
@Joke
Vermoedelijk werkt Assange samen met gevestigde media om de garantie te hebben dat-ie met zijn project blijvende publiciteit heeft. Logisch is dat deze media zich daar vervolgens op instellen. De samenwerking zoals The Guardian doet met het publiek is een interessante ontwikkeling. Analyseren van data vraagt menskracht, tijd en energie.
Dat voorbeeld van Sony en Wagner -wat je cynisch een Gesamtkunstwerk zou kunnen noemen- vind ik tamelijk ontluisterend. Ik wist niet dat het al zover gekomen was.
@Maria
Je staat dus op de schouders van anderen. Zoals wij allen. Heb jij het gedoe in Duitsland rond Helene Hegemann gevolgd, Maria?
LikeLike
De bonnetjesaffaire speelde ruim een jaar geleden al, dus het lijkt me logischer dat Assange de Guardian weinig of niets heeft hoeven bijbrengen. Net zoals de Washington Post in staat bleek om Top Secret America bloot te leggen. Maar los van wie nou de eerste was, men heeft elkaar gevonden. Vermoedelijk zal de aanwezige expertise bij o.a. The Guardian daar juist aanleiding voor geweest zijn. Niet alleen voor de slagkracht die nodig is voor het ontsluiten van honderdduizenden documenten, maar ook voor het aanleveren van context om de puzzelstukjes in verband te leggen.
LikeLike
He, goed artikel. Ik verfoei plagiaat, maar realiseer me tegelijkertijd dat ik wel beinvloed of , laten we het mooi zeggen, geïnspireerd kan raken door wat ik lees. De mens leert door na te apen, lijkt het, ik zie het vaak. Stijlen die geïmiteerd worden, onderwerpen die worden opgepikt, soms tot hele thema’s toe. Ik probeer hiervoor altijd waakzaam te zijn en zorgvuldig te handelen, en ben geschokt door het gemak waarop plagiaat wordt rechtgepraat. Het summum hiervan was een VKblogger, die een recensie uit het Parool als zijnde zijn eigen recensie over een boek publiceerde. Zijn excuus was, dat hij dit zijn lezers had beloofd, hij had geen tijd hiervoor gevonden maar vond: een man, een man, een woord, een woord. Dit woog zwaarder dan de diefstal. En tot mijn grote ontsteltenis vonden heel veel bloggers hier op het VKblog, dat dit geen drama was, dat dit iedereen kon overkomen. Echt waar. De zwarte piet werd geschoven naar de blogger die het opmerkte en het het wereldkundig maakte.
Het lijkt of de blogosfeer de moraal oprekt tot een ordinair elastiekje.
LikeLike
Bij Catharina en Thera sluit ik me aan; de teksten die ik schrijf zijn van mijzelf en ik vind het beneden peil als iemand grotendeels iets overschrijft zonder enige bronvermelding( en dan nog mogen geciteerde fragmenten alleen maar dienen als illustratie en voorbeeld in je eigen verhaal of essay) waar Thera op duidt is het epigonisme, maar dat is van een andere orde. Soms heb je in een het gedicht of de column dat/die je schrijft een woord op uitdrukkig of zinssnede die je ergens gelezen hebt en je weet of ontdekt achteraf pas dat je dan schatplichtig bent aan een andere auteur( Wie uit Wikepedia dingen overneemt, kopieert dan vaak al fragmenten die door anderen al een paar keer overgepend zijn, m.a.w. daar wordt de boe; vele keren klakkeloos overgeschreven)
LikeLike
@Joke
Je hebt gelijk over de bonnetjes-affaire. Maar daar doelde ik niet specifiek op.
@Thera
Da’s treffend wat je zegt, je kunt geinspireerd raken door wat je leest. Zo gaat het. Maar daarmee kun je iets je wel eigen maken. Regelrecht jatten zonder bronvermelding is toch van een andere orde. Het verhaal van de VK-Blogger die een recensie uit het Parool als eigen werk presenteerde kende ik niet, maar verbaast me niet. Deze blogger bezorgt de blogosfeer een slechte naam. Een gepaste reactie zou een terechtwijzing kunnen zijn, lijkt me.
In de Wetenschapsbijlage van de NRC stond afgelopen weekend een artikel over frauderende wetenschappers in China. De druk om te presteren is daar als vanouds zo groot, dat studenten en wetenschappelijke medewerkers manieren zoeken om aan die druk te voldoen. Bijvoorbeeld omkoping of fraude. Onderzoeken uit andere landen worden gejat en als eigen onderzoek gepresenteerd. Of resultaten worden vervalst.
Wellicht ervaren sommige bloggers hetzelfde mechanisme. Ze worden opgejaagd door voorpagina’s, groene pijlen, groepen en medebloggers om te presteren. Ze nemen in arren moede hun toevlucht tot eenvoudig jatwerk. Ik heb er wel enig begrip voor. Misschien moet de druk wat weggenomen worden. De zaterdagamateurs stuur je evenmin de arena in tegen PSV of Ajax. Op het VK-Blog gebeurt het wel.
@cor3336
Da’s typisch wat je schrijft. Vaak hangt een onderwerp in de lucht. Iedereen heeft het erover. We denken allen dan een beetje dezelfde richting op en komen tot gelijkluidende conclusies. Zoiets komt dan in de krant. Omdat ik altijd hopeloos achterloop met de kranten, en zeker de bijlages, zie ik betreffende berichten vaak een of twee weken later. Maar in die tussentijd stonden in krant en eigen tekst soms een stuk met dezelfde invalshoek. Het lijkt dan of ik me daarop gebaseerd heb, wat dus niet zo is. Ik bedoel dan de themakeuze, nog niet eens de bewoordingen. Dat zijn de enige keren dat ik atheistisch vloek. De moraal is dat we mensen ook weer niet te makkelijk mogen veroordelen.
LikeLike