Van Agt waarschuwt

Dries van Agt, Laurens Jan Brinkhorst en Hans van den Broek waarschuwen voor de zoveelste keer in een NRC-artikel. Ze roepen de EU op om politieke wil te tonen en weerstand te bieden aan de VS inzake het Midden-Oosten. Dat de EU nog steeds geen politieke unie is lijken de oud-politici vergeten.

I. Wat is verantwoordelijkheid in een oorlogsgebied als het nabije Midden-Oosten? Is dat verantwoordelijkheid van een regering voor het eigen leger, voor de eigen bevolking, voor de eigen economie, voor de buren, voor de regionale vrede, voor de wereldvrede of voor de natuur in verband met atomaire, biologische of chemische wapens?

Welke grens is er aan mensenrechten? Waar eindigt de specifieke situatie van een land en begint universaliteit? Tellen mensenrechten in een als democratisch bedoeld land als Israël zwaarder dan in politiestaten als Saudi-Arabië, Palestina of Egypte waar burgerrechten minder ontwikkeld zijn? Leggen critici in het Westen de lat hoger voor een land met een vergelijkbaar politiek systeem? Wellicht onbewust.

Reconstructie van de werkelijkheid aan de hand van begrippen als verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid is lastig. Dat gaat over goed en kwaad die ook nog eens cultureel bepaald zijn. Het dient uiteindelijk herleid te worden uit concrete data. Daarbij past het begrip proportionaliteit beter. Ondanks alle tekortkomingen is er niets concreter en strikt juridischer.

Het is schrikken in de Arabische wereld. Zo zijn alle vrouwen, ook gesluierde, in Egypte het slachtoffer van sexuele intimidatie en kijkt de overheid weg. Of vermoordt de soennitische Taliban in de Pakistaanse Ahmadiyya-moskees tientallen moslims. Vraag is of het helpt om er met Nederlandse ogen naar te kijken. Begrijpen we de achtergrond van dit meedogenloze geweld? Lopen scheidslijnen niet grilliger en subtieler dan we denken? Moeten we daarom niet terughoudend zijn met meningen vanuit onze leunstoel?

II. Toen Van Agt als minister-president aan de macht was, had-ie iets kunnen ondernemen om de toestand in het Midden-Oosten te verbeteren. Het was toen ook duidelijk dat daar heethoofden, om niet te zeggen zultkoppen tegenover elkaar staan die er samen niet uitkwamen. Toen deed Van Agt niets.

Hij kwam pas tot inzicht toen-ie de macht ingeleverd had. Beter laat dan nooit. Hoewel? Zijn opstelling is vrijblijvend zonder verplichting. Van Agt loopt constant zijn opvolgers voor de voeten. Er is een tijd van spreken en een tijd van zwijgen. Van Agt is als de voetbaltrainer die na zijn pensioen exact weet hoe-ie had kunnen winnen. Nostalgie als derde loopbaan.

Waarom denkt Van Agt niet breder? Waarom probeert-ie het niet eens op een andere manier? Plaats het Midden-Oosten conflict in een brede context. De oplossing ligt immers niet in Tel Aviv of Ramallah, maar in Washington, Beijing of Moskou. De VS die notabene in de oproep van Van Agt genegeerd moet worden. Het antwoord lijkt duidelijk. Van Agts macht is symbolisch. Dat beseft-ie door zich te herhalen.

Van Agt benadrukt keer op keer zijn eigen onmacht en irrelevantie en de relevantie van de grote politiek. Da’s veel VS, maar meer dan de VS alleen. Juist de verdeeldheid tussen de wereldmachten staat een oplossing van het Palestina-conflict in de weg. Die volgens velen over Iran en Syrië loopt. Niet over de studeerkamer van Van Agt, Brinkhorst en Van den Broek.

Foto: Eerste kabinet Van Agt (1977-1981). De bewindslieden lopen na de beëdiging de trappen van Paleis Soestdijk op. Voorop lopen Koningin Juliana, Wiegel en Van Agt. Soestdijk, 19 december 1977.