Trage verandering in NSA-dossier. Vervang Plasterk door Asscher

Het ergste wat Edward Snowden afgelopen juni vreesde toen-ie geheime NSA-documenten aan de journalisten Glenn Greenwald en Laura Poitras overhandigde was dat en geen publiek debat zou ontstaan. Dat het rimpelloos zou blijven in de eendenvijver. Z’n vrees is niet bewaarheid. De onthullingen die voornamelijk in Britse, Amerikaanse, Braziliaanse en Duitse gedrukte media verschenen hebben alles en iedereen in beweging gezet. Sinds juni loopt president Obama zichtbaar achter de ontwikkelingen aan. Hij is in het defensief gebracht. In het Amerikaanse congres zijn wetsvoorstelllen in behandeling genomen die het toezicht op de inlichtingendiensten aanscherpen. Latijns-Amerika en vooral Brazilië valt VS frontaal aan over NSA-spionage.

Macht staat nooit vrijwillig macht af. Verandering gaat langzaam. Politieke marges zijn smal, dat zei Den Uyl al in 1978: ‘ … marges gebruiken is soms het verschil tussen een spiraal naar beneden of naar omhoog. Het verschil tussen uitzichtloosheid en perspectief, tussen hoop en wanhoop.’ Daarom doet het merkwaardig aan dat maatschappijcritici nu wanhopen. Juist nu er perspectief is om de opbouw van de controlestaat te stoppen. John Naughton in The Guardian vindt de afzijdigheid van het brede publiek opvallend. Maar die van journalisten betreurt-ie meer. Feitelijk hebben de NSA-onthullingen het failliet van de Britse en Amerikaanse journalistiek aangetoond. Waarmee niet gezegd is dat een kleine minderheid niet kundig onderzoek en verslag doet. Zij beïnvloeden de politici en hebben de invloed. Niet de waterdragers voor die politiek.

In Nederland blinkt de voor de inlichtingendiensten verantwoordelijke minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk niet uit in kundigheid en inspiratie. Hij maakt een warrige en afwezige indruk op dit dossier. Hij weet geen goede houding te vinden. Omdat het onderwerp van privacy, meningsuiting, nationale veiligheid en spionage velen bezighoudt is dat jammerlijk. Ondanks de wanhoop van sommigen. Voor het kabinet is het belangrijk dat het kundig aangepakt wordt. De storm moet nog losbarsten. Glenn Greenwald komt met z’n onthullingen over Nederland. Dan moet het kabinet een antwoord hebben dat niet onderdrukt, maar kalmeert, vertrouwen wekt en perspectief op verbetering schetst. Met vice-premier Lodewijk Asscher heeft het kabinet een expert die dit dossier van partijgenoot Plasterk kan overnemen. Tijd voor herschikking van portefeuilles.

Foto: Stanley Kubrick, ‘Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb‘, (1964). War Room. 

Brazilië valt VS frontaal aan over NSA-spionage

Precies een jaar geleden hield president Obama een toespraak tot de Algemene Vergadering van de VN. Hij nam de houding aan van de bevoogdende wereldleider die het beste met anderen voorheeft, als geen ander weet wat mensenrechten zijn en wat rechtvaardigheid is en dat vanuit z’n autoriteit kan zeggen. Kortom, Obama bewandelde in 2012 de ‘moral high road’. Hij meende anderen een voorbeeld te kunnen stellen.

Toen al vond ik de president uitblinken in dubbele waarden. Heeft iemand die spreekt over rechten van dissidenten maar in eigen land een heksenjacht op klokkenluiders leidt recht van spreken? NRC volgde de moralistische toespraak van Obama kritiekloos. Over zoveel volgzaamheid, eenzijdigheid en naïviteit verbaasde ik me. Onder het mom van berichtgeving gaf de kritiekloze houding van de NRC aan hoe bij de gevestigde media Obama’s image groter was dan zijn daden rechtvaardigden. Het publiek kreeg het niet mee.

Het slechtste moest nog komen: het NSA-schandaal. In september 2012 waren de onthullingen van Edward Snowden nog 9 maanden ver weg. Sinds juni 2013 is president Obama in het defensief gedrongen. Hij is bij velen in binnen- en buitenland zijn geloofwaardigheid kwijt. Vooral omdat-ie verklaringen doet die telkens weer onjuist blijken. Hoe goed ligt het in de internationale gemeenschap als-ie steeds maar herhaalt voor de rechten van Amerikanen op te komen, maar buitenlanders die rechten niet gunt? Dat maakt geen goede indruk. Moeilijk voorstelbaar is dat Obama zich nog met geloofwaardigheid op kan stellen als hoeder van de vrije wereld die opkomt voor universele waarden. Het verschil tussen schijn en wezen is te groot geworden.

Het best blijkt die omslag uit de toespraak tot dezelfde Algemene Vergadering van de VN door de Braziliaanse president Dilma Rousseff. Ging president Obama een jaar geleden over mensenrechten in de aanval tegen anderen, nu gaat Brazilië op dezelfde manier in de aanval tegen de VS. Deze opstelling en confrontatie tekent de zelfverzekerdheid van Latijns-Amerika. Vorige week zegde president Rouseff vanwege de spionage door de Amerikanen een staatsbezoek aan de VS af. Met haar toespraak zet Rousseff de puntjes op de i en schetst ze een uitweg om onder de Amerikaanse controle van het internet en communicatie-infrastructuur uit te komen:

I would like to bring to the consideration of delegations a matter of great importance and gravity.

Recent revelations concerning the activities of a global network of electronic espionage have caused indignation and repudiation in public opinion around the world.

In Brazil, the situation was even more serious, as it emerged that we were targeted by this intrusion. Personal data of citizens was intercepted indiscriminately. Corporate information – often of high economic and even strategic value – was at the center of espionage activity. Also, Brazilian diplomatic missions, among them the Permanent Mission to the United Nations and the Office of the President of the Republic itself, had their communications intercepted.

Tampering in such a manner in the affairs of other countries is a breach of International Law and is an affront to the principles that must guide the relations among them, especially among friendly nations. A sovereign nation can never establish itself to the detriment of another sovereign nation. The right to safety of citizens of one country can never be guaranteed by violating fundamental human rights of citizens of another country.

The arguments that the illegal interception of information and data aims at protecting nations against terrorism cannot be sustained.

Brazil, Mr. President, knows how to protect itself. We reject, fight and do not harbor terrorist groups.

We are a democratic country surrounded by nations that are democratic, pacific and respectful of International Law. We have lived in peace with our neighbors for more than 140 years.

As many other Latin Americans, I fought against authoritarianism and censorship, and I cannot but defend, in an uncompromising fashion, the right to privacy of individuals and the sovereignty of my country. In the absence of the right to privacy, there can be no true freedom of expression and opinion, and therefore no effective ÿdemocracy. In the absence of the respect for sovereignty, there is no basis for the relationship among Nations.

We face, Mr. President, a situation of grave violation of human rights and of civil liberties; of invasion and capture of confidential information concerning corporate activities, and especially of disrespect to national sovereignty.

We expressed to the Government of the United States our disapproval, and demanded explanations, apologies and guarantees that such procedures will never be repeated. [vet: GK]

Friendly governments and societies that seek to build a true strategic partnership, as in our case, cannot allow recurring illegal actions to take place as if they were normal. They are unacceptable.

Brazil, Mr. President, will redouble its efforts to adopt legislation, technologies and mechanisms to protect us from the illegal interception of communications and data.

My Government will do everything within its reach to defend the human rights of all Brazilians and to protect the fruits borne from the ingenuity of our workers and our companies.

The problem, however, goes beyond a bilateral relationship. It affects the international community itself and demands a response from it. Information and telecommunication technologies cannot be the new battlefield between States. Time is ripe to create the conditions to prevent cyberspace from being used as a weapon of war, through espionage, sabotage, and attacks against systems and infrastructure of other countries.

The United Nations must play a leading role in the effort to regulate the conduct of States with regard to these technologies.

For this reason, Brazil will present proposals for the establishment of a civilian multilateral framework for the governance and use of the Internet and to ensure the effective protection of data that travels through the web.

We need to create multilateral mechanisms for the worldwide network that are capable of ensuring principles such as:

1 – Freedom of expression, privacy of the individual and respect for human rights.

2 – Open, multilateral and democratic governance, carried out with transparency by stimulating collective creativity and the participation of society, Governments and the private sector.

3 – Universality that ensures the social and human development and the construction of inclusive and non-discriminatory societies.

4 – Cultural diversity, without the imposition of beliefs, customs and values.

5 – Neutrality of the network, guided only by technical and ethical criteria, rendering it inadmissible to restrict it for political, commercial, religious or any other purposes.

Harnessing the full potential of the Internet requires, therefore, responsible regulation, which ensures at the same time freedom of expression, security and respect for human rights. 

Foto: Affonso Eduardo Reidy, Museum of Modern Art in Rio De Janeiro. 1953. Braziliaanse modernistische architectuur.

Braziliaanse president zegt bezoek VS af wegens NSA-spionage

De Braziliaanse president Dilma Rousseff heeft vandaag haar staatsbezoek van 23 oktober aan de VS definitief afgezegd. Het zat er al aan te komen. Dit werd gemeld door O Globo en later bevestigd in een verklaring van de Braziliaanse regering. Reden is dat de Amerikaanse president Obama volgens Rousseff geen bevredigende uitleg kan geven voor de spionage door de VS van de Mexicaanse en Braziliaanse president. Dankzij Edward Snowden kwam dit naar buiten. Volgens Common Dreams noemt de verklaring de ‘illegale praktijken’ van de NSA een ‘aanslag op de Braziliaanse soevereiniteit en individuele rechten’. Als Brazilië alsnog van de VS een bevredigende uitleg krijgt, dan kan het bezoek later doorgaan, zo zijn Obama en Rousseff overeengekomen.

Foto: Dilma Rousseff en Barack Obama, 2011.

#OpNSA: Failliet van de Amerikaanse politiek en journalistiek

Anonymous richt zich met de actie #OpNSA direct op Amerikaanse politici die hun ziel voor geld verkopen. En indirect op de gevestigde journalistiek die in de controle van de macht in gebreke blijft. Amerikaanse media zwijgen over de werking van de macht en houdt misstanden in stand. Tekenend is dat de meeste onthullingen over de NSA werden geopenbaard in de Britse The Guardian, het Duitse Der Spiegel en het Braziliaanse O Globo. Ontluisterend voor de Amerikaanse media. In de VS zijn weliswaar de Washington Post, de New York Times en andere kwaliteitskranten die kritisch kunnen zijn maar toch nooit voet bij stuk houden als het erop aankomt. Nooit valt te voorspellen hoe en wanneer ze onder druk inbinden voor de zittende regering. Zodat de klokkenluider Edward Snowden bewust contact zocht met niet-Amerikaanse media voor zijn onthullingen.

Anonymous neemt nu die taak voor de VS op zich omdat de Amerikaanse journalistiek het laat afweten. In vier videos somt het op hoe volksvertegenwoordigers door bedrijven worden gekocht: Saxby Chambliss, Mike Rogers, Dutch Ruppersberger en Dianne Feinstein. De meest kritische journalistiek is op internet te vinden. Niet bij networks die opgekocht zijn door bedrijven of onder druk van de regering-Obama inbinden. Een nieuwe mediawet die nu in behandeling is stelt voor om enkel journalisten te beschermen die ‘real reporters‘ worden genoemd door het establishment. WikiLeaks en Anonymous vallen in een bizarre omkering van waarden buiten de definitie van journalistiek. Terwijl hier in werkelijkheid de meest vasthoudende kritische journalisten zitten, en die zogenaamde ‘echte journalisten’ waterdragers van bedrijfsleven en overheid zijn.

Foto: Grafisch materiaal van de actie #OpNSA van Anonymous. 

Britse persvrijheid onder druk. The Guardian gaat over grenzen

De ontwikkelingen rond het NSA-spionageschandaal volgen elkaar op. Het is een strijd voor de persvrijheid geworden. Werkt The Independent samen met de Britse overheid met de opzet om Edward Snowden en de journalisten waarmee hij samenwerkt in een kwaad daglicht te stellen? Gisteren publiceerde de Britse krant een artikel over een afluisterpost in het Midden-Oosten. Het suggereerde de informatie van Snowden te hebben gekregen: ‘information on its activities was contained in the leaked documents obtained from the NSA by Edward Snowden‘. Da’s zo omzichtig geformuleerd dat het de mogelijkheid openlaat dat de informatie niet van Snowden, maar van de Britse overheid of veiligheidsdienst GCHQ kwam. Da’s precies wat Glenn Greenwald in z’n Guardian-column met een reactie van Edward Snowden in antwoord op The Independent beredeneert.

Ondersteunend voor de samenwerking met de Britse regering is dat The Independent geen updates of reacties in antwoord op de beschuldigingen gaf. Politiek verslaggever Oliver Wright ontkende in een tweet (‘not leaked or ‘duped’ into publishing today’s front page story by the Government‘) dat de regering naar The Independent had gelekt of ‘gedupeerd‘ was, maar uitleg in welke richting de bron dan wel gezocht moest worden gaf Wright niet. Als het Edward Snowden noch de Britse regering was, wie zou de bron dan wel kunnen zijn?

In een andere ontwikkeling liet The Guardian gisteravond weten dat het gaat samenwerken met de New York Times. Maar enkel en alleen voor artikelen over de Britse veiligheidsdienst GCHQ. In een achtergrondartikel citeerde het een verklaring voor de reden: ‘In a climate of intense pressure from the UK government, the Guardian decided to bring in a US partner to work on the GCHQ documents provided by Edward Snowden‘. Door de zware druk van de regering-Cameron die zich uitte in de bijna 9 uur-lange detentie van Greenwalds partner David Miranda op Heathrow en de inbeslagname van zijn computerbestanden ziet The Guardian zich genoodzaakt om de verslaggeving over de GCHQ via de Times uit te besteden en in New York te concentreren.

Britse persvrijheid staat onder druk. Als een Keystone Kops kan Scotland Yard nieuwsmedia binnenvallen en documenten in beslag nemen. En journalisten intimideren. De samenwerking van de Guardian en de Times is daarom op te vatten als een nederlaag voor de Britse persvrijheid. Maar ook als nederlaag voor de Guardian zelf. Vanwege de vanouds hechte banden met de Amerikaanse overheid vertrouwde Snowden de Times niet en liet ze buiten de media die hij documenten toespeelde. Tot nu toe zijn de onthullingen geconcentreerd in The Guardian, de Washington Post, het Braziliaanse O Globo en Der Spiegel. Maar nood breekt wetten. Zo tekent zich een analogie af met nationale veiligheidsdiensten die bij de buurman spioneren omdat er juridische beperkingen zijn om dat bij zichzelf te doen. De globalisering van de journalistiek maakt dat nieuwsmedia nu per onderwerp de meest tolerante plek zoeken om staatsdwang te ontlopen en in vrijheid onderzoek te doen.

Foto: Keystone Kops. Filmstill 1912-1917.

Stilte in Nederland over staatsspionage is kwestie van strategie

Glenn Greenwald, de advocaat en Amerikaanse journalist voor The Guardian die in Hong Kong met Edward Snowden sprak, de NSA-onthullingen bracht en in z’n eentje de publieke opinie in de VS over de nationale veiligheid en de spionage door de staat op z’n kop heeft gezet is een fervent deelnemer aan het publieke debat in de VS. Wonend in Brazilië en werkend voor een Britse krant heeft-ie ook een strategisch oog voor wat er buiten de VS gebeurt. Als een ervaren GO-speler omsingelt-ie de VS vanuit de periferie. Brazilië en Duitsland zijn z’n bruggenhoofden voor respectievelijk Latijns-Amerika en Europa. Die moeten indirect de publieke opinie in de VS onder druk zetten en beïnvloeden. In die strategie speelt Nederland nog geen rol.

Met als neveneffect dat het tot nu toe lijkt alsof er in Nederland niets aan de hand is. Maar da’s enkel het gevolg van het feit dat Greenwald of filmmaakster Laura Poitras de Nederlandse media niet van documenten over operaties van de AIVD, MIVD, of NATO voorzien. In Nederland is naar verwachting wel degelijk sprake van massale spionage van burgers of aftappen van kabels of knooppunten die dienen voor de communicatie van persoonsgegevens. Het valt alleen nog niet zwart op wit aan te tonen. Greenwald heeft gezegd dat de onthullingen over de massale spionage nog maanden en maanden zullen doorgaan. Gegevens over Nederland en de samenwerking met de NSA of de GCHQ hebben geen prioriteit omdat ze niet van invloed zijn op de publieke opinie in de VS, Latijns-Amerika en Europa. Maar het zou vreemd zijn als ze over enige tijd niet gepubliceerd worden. Alleen is onduidelijk wie het Nederlandse equivalent van Der Spiegel of O Globo wordt.

Bij Nederlandse digitale burgerrechtenactivisten, journalisten en allen die pleiten voor een vrij internet zorgen de onthullingen van Greenwald voor ongeduld. En veel gemengde gevoelens over de eigen onmacht. Da’s begrijpelijk, ze voelen zich op afstand gezet. Ze zien dat het debat zich nu elders afspeelt. Maar het is de stilte voor de storm. Nederland is als hub voor internetverkeer ook weer niet zo onbelangrijk dat het niet aan de beurt komt. Critici wachten nog mooie, onthullende tijden. Ze kunnen zich nu al voorbereiden door zich voor te stellen hoe de reactie van de regering zal zijn. Om dat keihard met tegenargumenten te counteren.

Foto’s: Diverse tweets als reactie op een uitspraak van Glenn Greenwald over de internatioanle dimensie van de onthullingen over de maasale spionage door de NSA en andere veiligheidsdiensten. 29 juli 2013.